Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar 20. október 2024 11:02 Ég held að eftirspurnin eftir pólariseringu og rifrildi um húsnæðismálin sé mjög takmörkuð í samfélaginu. Fólk á nóg með sitt í verðbólguhlöðnu heimilisbókhaldinu að ég tali ekki um þegar hentugt húsnæði vantar. Óskandi væri ef umræðan gæti hafið sig yfir skotgrafir stjórnmálanna þar sem staðreyndir drukkna í upphrópunum sem snúast stundum meira um von um fylgisaukningu eða sérhagsmuni en að leysa málin. Áður en ég geri grein fyrir hugmyndum um lausnir ætla ég að afgreiða eitt: Er þétting byggðar eða vaxtarmörk höfuðborgarsvæðisins vandinn? Nei. Fyrir samfélagið er fimmfalt dýrara að dreifa byggð en að þétta byggð. Þétt byggð dregur líka úr ferðalögum og mengun sem er sparnaður og aukin lífsgæði fyrir heimilin. Ódýrari lóðir í dreifðri byggð þjóna stífri arðsemiskröfu uppbyggingaraðila meira en almenningi enda seljast íbúðir alltaf á markaðsverði. Þess fyrir utan er pláss fyrir 57.000 íbúðir innan núverandi vaxtarmarka höfuðborgarsvæðisins sem dugar vel fyrir þörfinni næstu ár. Ef við lítum á staðreyndirnar þá er staðan sannarlega sú að til staðar eru lóðir með samþykktum byggingarheimildum sem fara ekki í uppbyggingu vegna þess að fjármagn fæst ekki eða lánskjörin eru svo vond að uppbyggingin telst ekki borga sig fyrir uppbyggingaraðila. Leiðir til að styðja við örugga fjármögnun húsnæðis myndu skipta hér máli. Styðjum við aukna uppbyggingu sem heldur sjó jafnvel í verðbólgustormi líkt og nú. Nýtum lífeyrissjóðina betur til húsnæðisuppbyggingar. Rýmkaðar heimildir sem heimila lífeyrissjóðum meiri aðkomu að uppbyggingu leiguhúsnæðis eru jákvæðar og mætti þó ganga enn lengra og heimila lífeyrissjóðum enn meiri þátttöku í fjármögnun húsnæðis inn á almenna markaðinn. Lífeyrissjóðirnir eru eign almennings og það er í hag almennings að ýta undir húsnæðisuppbyggingu og stemma stigu við háum húsnæðiskostnaði. Aukum uppbyggingu óhagnaðardrifinna leigufélaga með stofnframlögum. Ég myndi sjálf vilja sjá athugun á möguleikum opinberra aðila til að standa fyrir meiri uppbyggingu, jafnvel fyrir almenna markaðinn. Hið opinbera á jú hlutverki að gegna þegar markaðsbrestur verður og það er einfaldlega staðan sem við stöndum frammi fyrir á húsnæðismarkaði. Við vitum að framleiðni í byggingariðnaði er lægri á Íslandi en í nágrannalöndum, meðal annars vegna hagsveiflunnar þar sem verktakar verða að sníða stakk eftir vexti og draga saman og bæta í þegar verkefnum fjölgar og fækkar. Það grefur undan framleiðninni. Í því samhengi þyrfti að tala meira um gjaldmiðilinn okkar og örugga hagstjórn. Það getur þess fyrir utan varla talist sanngjarnt að stór fyrirtæki geti gert upp í erlendri mynt og varið sig gegn hagsveiflunni og eignafólk græði á innlánsvöxtum sem aldrei fyrr á meðan almenningur standi eftir berskjaldaður með sín bólgnu lán. Þak yfir höfuðið eru mannréttindi. Lög og reglur verða að ganga í takt við þá sýn og veita aðhald gegn því að farið sé með húsnæði eins og spilapeninga í Monopoly en enn vantar upp á þetta hér á Íslandi. Um 16% fullbúinna íbúða í Reykjavík eru ekki með neina lögheimilisskráningu. Það hefur verið of mikið svigrúm til að halda íbúðum af markaði til notkunar í skammtímagistingu jafnvel með það fyrir sjónum að bíða þar til enn hærri verð fást á markaði. Hækkun vaxta Seðlabankans fór samhliða fjölgun þeirra íbúða sem auglýstar voru til sölu. Það vitnar um að líklega er framleitt inn í lager sem svo gengur út þegar aðstæður breytast. Á Íslandi eru ekki nægir hvatar til þess að íbúðir séu nýttar sem heimili en í nágrannalöndunum eru ákvæði um slíkt eins og lögheimilisskylda, hvatar til að nýta skammtímaleiguíbúðir til langtímabúsetu eða hærri fasteignagjöld á íbúðir sem ekki eru nýttar til búsetu. Aukið eftirlit með skammtímagistingu er líka mikilvægt. Eftir þrýsting frá okkur í meirihlutanum í Reykjavík var heimild til heilsársgististarfsemi í íbúðabyggð aftur takmörkuð snemma í vor sem er frábært. Sú heimild var sett inn í reglugerð árið 2018 sem takmarkaði tól og tæki sveitarfélaga til að stýra gististarfsemi innan sinna marka og hef ég persónulega fjallað um þetta ítrekað á opinberum vettvangi. Styrkjum réttindastöðu leigjenda. Það þarf að gera fólki kleift að njóta langtímaleigusamninga í auknum mæli svo óöryggi um framtíðina bætist ekki ofan á leiguverðin. Að sjálfsögðu má ekki vöntun lóða sporna við húsnæðisuppbyggingu en það er heldur ekki staðan í dag. Við í Reykjavík erum í húsnæðisátaki sem snýr meðal annars að því að fjölga minni lóðum til að gera minni verktökum kleift að fara af stað með uppbyggingu en það er engan veginn jafnvægi milli þess hve mikið pláss sá þáttur fær í umræðunni um húsnæðismál miðað við aðrar lausnir sem eru mögulegar og gætu skipt verulegu máli. Aðrar lausnir þjóna þó almannahag meira en sérhagsmunum og kannski er það þess vegna sem þær njóta ekki hljómgrunns sérhagsmunasinna? Höfundur er borgarfulltrúi Pírata, formaður umhverfis- og skipulagsráðs Reykjavíkur og tekur þátt í prófkjöri Pírata fyrir Alþingiskosningarnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Píratar Húsnæðismál Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun Halldór 19.10.24 Halldór Hættum þessu bulli – enga strúta hér á landi Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Gerum íslensku að kosningamáli Eiríkur Rögnvaldsson Skoðun Í átt að betra Íslandi – stjórnmál sem skila árangri Guðmundur Þórir Sigurðsson Skoðun Menntun er fjárfesting í framtíðinni Geir Sigurðsson Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Menntun er fjárfesting í framtíðinni Geir Sigurðsson skrifar Skoðun Í átt að betra Íslandi – stjórnmál sem skila árangri Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hættum þessu bulli – enga strúta hér á landi Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Gerum íslensku að kosningamáli Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Öðruvísi Íslendingar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til ríkissaksóknara og forseta Hæstaréttar Guðbjörn Jónsson skrifar Skoðun Það er komið nóg Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Sögur ísraelska hermannsins Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Kennarastarfið Ragnheiður Lilja Bjarnadóttir skrifar Skoðun Fullveldi Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Að halda niðri launum og lifa á loftinu Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Vá! Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun „Hver sagði þér að heimurinn væri réttlátur?“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Í upphafi kosningabaráttu Heimir Pálsson skrifar Skoðun Ert þú ég eða verð ég þú Júlíus Birgir Jóhannsson skrifar Skoðun Ákall um annars konar hagkerfi Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Lögbrot íslenskrar stjórnsýslu og dómstóla Huginn Þór Grétarsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands styður þjóðarmorð Elí Hörpu og Önundarbur skrifar Skoðun Stjórnvöld bregðist við eggjaskorti með afnámi tolla Ólafur Stephensen skrifar Sjá meira
Ég held að eftirspurnin eftir pólariseringu og rifrildi um húsnæðismálin sé mjög takmörkuð í samfélaginu. Fólk á nóg með sitt í verðbólguhlöðnu heimilisbókhaldinu að ég tali ekki um þegar hentugt húsnæði vantar. Óskandi væri ef umræðan gæti hafið sig yfir skotgrafir stjórnmálanna þar sem staðreyndir drukkna í upphrópunum sem snúast stundum meira um von um fylgisaukningu eða sérhagsmuni en að leysa málin. Áður en ég geri grein fyrir hugmyndum um lausnir ætla ég að afgreiða eitt: Er þétting byggðar eða vaxtarmörk höfuðborgarsvæðisins vandinn? Nei. Fyrir samfélagið er fimmfalt dýrara að dreifa byggð en að þétta byggð. Þétt byggð dregur líka úr ferðalögum og mengun sem er sparnaður og aukin lífsgæði fyrir heimilin. Ódýrari lóðir í dreifðri byggð þjóna stífri arðsemiskröfu uppbyggingaraðila meira en almenningi enda seljast íbúðir alltaf á markaðsverði. Þess fyrir utan er pláss fyrir 57.000 íbúðir innan núverandi vaxtarmarka höfuðborgarsvæðisins sem dugar vel fyrir þörfinni næstu ár. Ef við lítum á staðreyndirnar þá er staðan sannarlega sú að til staðar eru lóðir með samþykktum byggingarheimildum sem fara ekki í uppbyggingu vegna þess að fjármagn fæst ekki eða lánskjörin eru svo vond að uppbyggingin telst ekki borga sig fyrir uppbyggingaraðila. Leiðir til að styðja við örugga fjármögnun húsnæðis myndu skipta hér máli. Styðjum við aukna uppbyggingu sem heldur sjó jafnvel í verðbólgustormi líkt og nú. Nýtum lífeyrissjóðina betur til húsnæðisuppbyggingar. Rýmkaðar heimildir sem heimila lífeyrissjóðum meiri aðkomu að uppbyggingu leiguhúsnæðis eru jákvæðar og mætti þó ganga enn lengra og heimila lífeyrissjóðum enn meiri þátttöku í fjármögnun húsnæðis inn á almenna markaðinn. Lífeyrissjóðirnir eru eign almennings og það er í hag almennings að ýta undir húsnæðisuppbyggingu og stemma stigu við háum húsnæðiskostnaði. Aukum uppbyggingu óhagnaðardrifinna leigufélaga með stofnframlögum. Ég myndi sjálf vilja sjá athugun á möguleikum opinberra aðila til að standa fyrir meiri uppbyggingu, jafnvel fyrir almenna markaðinn. Hið opinbera á jú hlutverki að gegna þegar markaðsbrestur verður og það er einfaldlega staðan sem við stöndum frammi fyrir á húsnæðismarkaði. Við vitum að framleiðni í byggingariðnaði er lægri á Íslandi en í nágrannalöndum, meðal annars vegna hagsveiflunnar þar sem verktakar verða að sníða stakk eftir vexti og draga saman og bæta í þegar verkefnum fjölgar og fækkar. Það grefur undan framleiðninni. Í því samhengi þyrfti að tala meira um gjaldmiðilinn okkar og örugga hagstjórn. Það getur þess fyrir utan varla talist sanngjarnt að stór fyrirtæki geti gert upp í erlendri mynt og varið sig gegn hagsveiflunni og eignafólk græði á innlánsvöxtum sem aldrei fyrr á meðan almenningur standi eftir berskjaldaður með sín bólgnu lán. Þak yfir höfuðið eru mannréttindi. Lög og reglur verða að ganga í takt við þá sýn og veita aðhald gegn því að farið sé með húsnæði eins og spilapeninga í Monopoly en enn vantar upp á þetta hér á Íslandi. Um 16% fullbúinna íbúða í Reykjavík eru ekki með neina lögheimilisskráningu. Það hefur verið of mikið svigrúm til að halda íbúðum af markaði til notkunar í skammtímagistingu jafnvel með það fyrir sjónum að bíða þar til enn hærri verð fást á markaði. Hækkun vaxta Seðlabankans fór samhliða fjölgun þeirra íbúða sem auglýstar voru til sölu. Það vitnar um að líklega er framleitt inn í lager sem svo gengur út þegar aðstæður breytast. Á Íslandi eru ekki nægir hvatar til þess að íbúðir séu nýttar sem heimili en í nágrannalöndunum eru ákvæði um slíkt eins og lögheimilisskylda, hvatar til að nýta skammtímaleiguíbúðir til langtímabúsetu eða hærri fasteignagjöld á íbúðir sem ekki eru nýttar til búsetu. Aukið eftirlit með skammtímagistingu er líka mikilvægt. Eftir þrýsting frá okkur í meirihlutanum í Reykjavík var heimild til heilsársgististarfsemi í íbúðabyggð aftur takmörkuð snemma í vor sem er frábært. Sú heimild var sett inn í reglugerð árið 2018 sem takmarkaði tól og tæki sveitarfélaga til að stýra gististarfsemi innan sinna marka og hef ég persónulega fjallað um þetta ítrekað á opinberum vettvangi. Styrkjum réttindastöðu leigjenda. Það þarf að gera fólki kleift að njóta langtímaleigusamninga í auknum mæli svo óöryggi um framtíðina bætist ekki ofan á leiguverðin. Að sjálfsögðu má ekki vöntun lóða sporna við húsnæðisuppbyggingu en það er heldur ekki staðan í dag. Við í Reykjavík erum í húsnæðisátaki sem snýr meðal annars að því að fjölga minni lóðum til að gera minni verktökum kleift að fara af stað með uppbyggingu en það er engan veginn jafnvægi milli þess hve mikið pláss sá þáttur fær í umræðunni um húsnæðismál miðað við aðrar lausnir sem eru mögulegar og gætu skipt verulegu máli. Aðrar lausnir þjóna þó almannahag meira en sérhagsmunum og kannski er það þess vegna sem þær njóta ekki hljómgrunns sérhagsmunasinna? Höfundur er borgarfulltrúi Pírata, formaður umhverfis- og skipulagsráðs Reykjavíkur og tekur þátt í prófkjöri Pírata fyrir Alþingiskosningarnar.
Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar
Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun