Segir kerfið aug­ljós­lega möl­brotið

Sandra Gunnarsdóttir, systir Helenu Óskar og sjúpsystir Jóns Kjartans Einarssonar og Sindra Geirs Ásgeirssonar, greinir frá stóru breytingunum í fjölskyldu hennar í færslu á Facebook. Á innan við tveimur árum hefur fækkað um þrjá í fjölskyldunni. Hún segir óboðlegt hvernig hugað sé að fólki með fíkn, öryrkjum og eldra fólki hér á landi.

Sandra rifjar upp þegar faðir hennar var að flytja í ágúst 2022. Hún hafi verið mætt til að hjálpa, Aron bróðir hennar sömuleiðis og svo Helena Ósk, Jón Kjartan og Sindri Geir.

„Í ágúst 2024 var pabbi svo aftur að flytja – nema í þetta skiptið voru það bara ég og Aron bróðir minn að hjálpa honum – hvers vegna? Jú, því hin þrjú eru öll látin. Fædd 1988, 1990 og 1997!“

Helena Ósk var því 34 ára þegar hún varð úti, Jón Kjartan 33 ára og Sindri Geir 27 ára.

„Dauða þeirra allra má að einhverju leyti tengja við rotið samfélag sem einkennist af fordómum og illa stjórnað þjóðfélag þar sem forgangsröðunin á sér við engin rök að styðjast,“ segir Sandra.

„Öll voru þau einu sinni saklaus lítil börn, hraustir og lífsglaðir krakkar með allt lífið framundan.“

Þrjá látin á skömmum tíma

Lítið hefur verið sagt frá andláti Helenu fyrir tæpum tveimur árum. Fram kom í fjölmiðlum að kona á fertugsaldri hefði orðið úti við Esjumela. 

Mikið var fjallað um andlát bræðranna Jóns Kjartans og Sindra Geirs í vikunni. Sigmar Guðmundsson alþingismaður skrifaði grein um andlát þeirra sem vakti mikla athygli. Þeir létust með tólf klukkustunda millibili af of stórum skammti en báðir höfðu háð erfiða baráttu við fíkniefni.

Samkvæmt upplýsingum frá Söndru fór Jón Kjartan í meðferð í lok árs 2023. Vegna plássleysis hafi verið bið eftir áframhaldandi meðferð sem hafi orðið til þess að hann hélt henni ekki áfram.

Í tilfelli Sindra Geirs hefði hann verið að reyna að komast í bata. Hann hafði nokkrum mánuðum fyrir andlátið óskað eftir því að komast í meðferð en bið eftir plássi hafi verið átta mánuðir.

Þá hafi Helena verið búin að vera edrú í mörg ár og búið sé yndislegt líf. Svo hafi hún misst húsnæðið og komið að lokuðum dyrum sem öryrki. Hún hafi verið búin að pakka niður og ekki séð fram á annað en að flytja í iðnaðarbil á verkstæði. Hún hafi misst alla von og látist áður en til þess kom.

Lengst af fyrirmyndarborgarar og harðduglegt fólk

„Lengst af sitt stutta æviskeið voru þau fyrirmyndarborgarar – kærleiksrík, gáfuð, lögðu sitt af mörkum og voru harðduglegt fólk! Mun duglegra en margt af silfurskeiðarfólki í fínu jakkafötunum sínum sem sitja og búa til Power Point sýningar og bora í nefið – og öll áttu þau það sameiginlegt að eiga samheldna fjölskyldu sem stóð saman í hverju og einu þar sem væntumþykjan var ávallt allsráðandi.“

Því miður hafi þau komið endurtekið að lokuðum dyrum.

„Því jú skattpeningunum okkar er auðvitað mun betur varið í að hjálpa utanaðkomandi fólki sem er oft ekki einu sinni í meiri neyð heldur en okkar eigin þegnar, okkar eigin ástvinir - því við þurfum jú að byggja sundlaugar og borgarlínur og sjá til þess að okkar fína og flotta ráðafólk komist alveg örugglega a.m.k. tíu sinnum á ári til útlanda og geti sopið sitt fína rauðvín - first things first sjáðu til.“

Á meðan lagt sé upp með að hjálpa fjölda fólks af hættusvæðum í öðrum heimshlutum þá virðist innviðir hér á landi og Íslendingar engu máli skipta. Ekkert nema sýndarmennska, að mati Söndru.

Besta falli gámur í boði

„Okkar eigin þegnar sem eru úti á gaddinum – þurfa annaðhvort að sofa undir berum himni eða í besta falli fá gám til að hreiðra um sig. Gám! – væri utanaðkomandi fólki boðið að búa í gám? Aldrei!“

Fyrir henni sé um að ræða heimilisbókhald sem ekki gangi upp.

„Þú átt ekki pening til að borða út mánuðinn, en samt ertu að styrkja góðgerðarmálefni um tugi þúsunda á mánuði,“ segir Sandra.

Hugsunin sé góð og falleg en því miður ekki peningar til.

Ekkert grípi fólk í áfalli

Sandra segir Helenu hafa verið öryrki eftir stóralvarlegt bílslys sem hún lenti í fjórtán ára gömul.

„En alla sína tíð þurfti hún að hunsa það og þjösna sér út í svartri vinnu bara fyrir það eitt að geta átt ofan í sig og kisurnar sínar – taka svo bara verkjalyf því skrokkurinn þoldi þetta ekki, en vinnunni þurfti að sinna, því ekki komumst við af án matar – og ekki komumst við af á örorku - ekki á Íslandi í það minnsta,“ segir Sandra.

„Pabbi minn er öryrki, búinn að vinna á sjónum allt sitt líf frá barnsaldri – hann leigir á almennum markaði – eigandi íbúðarinnar seldi hana – hann hafði ekkert annað að fara – við leituðum til bæjarins í von um aðstoð fyrir mann sem hefur borgað meiri skatta í þjóðfélagið heldur en margir – svarið? Nei því miður ekkert sem við getum gert – ok en þá endar hann heimilislaus? Já því miður ekkert sem við getum gert.“

Stjúpbræðurnir Jón Kjartan og Sindri Geir hafi misst móður sína á hörmulegan hátt fyrir fjórum árum. Ekkert grípi fólk í slíkum áföllum.

„Meðferðarheimili loka á sumrin vegna fjárskorts – fíkn er sjúkdómur! Síðan hvenær fara sjúkdómar í sumarfrí? Fer ekki örugglega krabbameinsdeildin líka í sumarfrí? Þess á milli eru allir biðlistar fullir og í engin úrræði að leita – computer says no.“

Geta leyft sér pepsi og súkkulaði

Sandra segir sögu af afa sínum, sem hafi verið kominn með pláss á hjúkrunarheimili eftir að hafa staðið vaktina í vinnu og greitt skatta allt sitt líf.

„Samt þurfti mamma að borga MEÐ honum á hjúkrunarheimilinu svo hann gæti leyft sér pepsi á laugardögum og súkkulaði með því – að lokum lést hann í höndunum á okkar á meðan starfsfólkið var að sinna öðru, því það var jú undirmannað – aftur, vegna fjárskorts.“

Svona vítahringur fari hring eftir hring og engar stoðir að finna.

„Fólki fer að líða illa, fólk missir vonina, finnur engan tilgang, fólk finnur sig út í horni með dimmar hugsanir, fólk með tilhneigingu til þess leitar í áfengi og fíkniefni til að deyfa sig – og kostar það þjóðfélagið? Ó já! Miklu meiri fjár heldur en ef fólk fengi bara þann stuðning sem það á skilið að fá frá upphafi.“

Andlátin hafi komið öllum í opna skjöldu

Það skili sér með ýmsum hætti.

„Þetta skilar sér í fleiri læknaheimsóknum, lyfjakostnaði, glæpum, álagi á lögregluna, skorti á sálfræðingum og geðlæknum, yfirfullum meðferðarheimilum, löngum biðlistum, heimilisofbeldi, óhamingju á heimilum sem síðan bitnar á börnum sem þar búa og þá fer þeim að líða illa og þá haga þau sér verr og gengur verr í skólanum og fara sem verri einstaklingar út í samfélagið og lengi mætti vel telja koll af kolli – hvort er þetta meira virði eða að bjóða bara fólki uppá mannsæmandi líf á þessu „besta landi í heimi“,“ segir Sandra.

„Dauði þessara þriggja yndislegu einstaklinga kom öllum í galopna skjöldu og var og er gnístandi harmleikur fyrir alla sem eftir sitja! Sársaukinn við slíkt áfall er svo yfirþyrmandi að ég óska engum að upplifa slíkt – það er ekkert sem réttlætir að lífi þeirra þyrfti að ljúka, ekki neitt!“

Þau hafi átt börn, foreldra, systkini, ömmur og afa auk ótal vina og kunningja sem eftir sitji með brotin hjörtu. Öll þrjú hafi átt allt lífið fram undan.

„Ofan á allt, þá þurfa eftirlifendur sem lenda í slíku áfalli nánast undantekningalaust að leita sér hjálpar við sorginni og sársaukanum og geta jafnvel skilað minna af sér en ella – sem allt leiðir til meiri kostnaðar fyrir þjóðfélagið, aftur vítahringur.“

Byrja þurfi á rótinni, en ekki þegar það sé einfaldlega orðið of seint.