Ekki meira en 350 grömm af rauðu kjöti á viku og sem minnst af sykri

Þetta eru nýjar ráðleggingar Emættis landlæknis um mataræði en þær byggja fyrst og fremst á norrænum næringarráðleggingum, viðmiðunargildum fyrir orku og næringarefni sem birt voru í júlí í fyrra og niðurstöðum landskönnunar á matarræði Íslendinga.

Ráðleggingarnar voru kynntar á fundi í morgun en þar var ítrekað að þær byggðu á afar traustum vísindalegum grunni.

Alma Möller heilbrigðisráðherra hóf fundinn á því að bjóða eftirmann sinn hjá embættinu, Maríu Heimisdóttur, velkomna. Þá sagði hún mataræði ekki aðeins skipta máli hvað varðaði líkamlega og andlega heilsu, heldur einnig lífsgæðin.

Ráðherra sagði mikilvægt að horfa til barnanna og muna að þau gerðu eins og við gerðum, ekki bara eins og við segðum. Þá væri afar mikilvægt að holl matvara yrði aðgengilegri og ódýrari.

Minna kjöt, mettaða fitu, salt og sykur

Ráðleggingarnar hafa tekið nokkrum breytingum frá því að Manneldisráð gaf síðast út ráðleggingar árið 2014 en þá var kveðið á um að takmarka neyslu á rauðu kjöti við 500 grömm á viku, mjólk og mjólkurvörur við 500 ml á dag og mælt með neyslu fimm skammta af ávöxtum og grænmeti daglega.

Þá er í fyrsta sinn fjallað um áfengi, orkudrykki, kaffi og te og baunir, ertur og linsur flokkaðar með próteingjöfum í stað grænmetis og ávaxta.

„Mælt er með mataræði sem byggir að mestu á mat úr jurtaríkinu og er ríkt af grænmeti, ávöxtum, berjum, baunum, ertum, linsum, kartöflum og heilkornavöru,“ segir í kynningu um ráðleggingarnar. 

Þá er mælt með því að borða fisk og hnetur og nota jurtaolíu við framleiðslu.

„Takmarka ætti eða sleppa neyslu á unnum kjötvörum, áfengi og matvælum sem innihalda mikið af fitu, salti og sykri. Gott er að gefa sér góðan tíma til að njóta matarins og borða með athygli, án áreitis.“

Mikilvægt að neyta D-vítamíns

María Heimisdóttir, nýr landlæknir, sagði að það að stuðla að góðri næringu væri ein mikilvægasta aðgerðin í lýðheilsumálum sem hægt væri að ráðast í. Hún sagði ráðleggingarnar byggja á alþjóðlegum vísindaniðurstöðum en einnig aðstæðum hér á landi.

Ráðleggingarnar væru ætlaðar til að stuða að betri heilsu og koma í veg fyrir sjúkdóma á borð við hjartasjúkdóma og krabbamein. Þær hefðu mikið lýðheilsugildi og ef almenningur tileinkaði sér þær að miklu leyti væri hægt að draga úr sjúkdómum og auka lífslíkur.

Það væri stundum erfitt að borða fjölbreytt en markmiðið væri að borða hollt heilt yfir. Það skipti minna máli hvað maður borðaði milli jóla og nýárs en það sem maður borðaði á milli nýárs og jóla, sagði hún í gamni.

Mælt er með því að fólk borði fisk sem máltíð tvisvar til þrisvar í viku og einnig sem álegg. Þá sé hollt að neyta bauna, erta og linsa að minnsta kosti einu sinni í viku. Fólki er ráðlagt að velja fituminni og helst sýrðar mjólkurvörur og halda sig frá mjólkurvörum sem innihalda sykur eða sætuefni.

Jurtaolía og önnur mjúk fita en sögð mun ákjósanlegri en hörð fita á borð við smjörva og smjörlíki.

D-vítamín ættu allir að taka sem bætiefni, auk þess sem ráðlegt sé að borða feitan fisk að minnsta kosti einu sinni í viku.

„Sælgæti, snakk, kökur, kex, ís, sætir drykkir og aðrar fæðutegundir sem innihalda mikið af sykri, salti og/eða mettaðri fitu er ráðlagt að takmarka. Ráðlagt er að takmarka eða sleppa drykkjum með sykri eða sætuefnum svo sem gosi, orkudrykkjum, íste og safa,“ segir í kynningunni.

Þá sé mælt með að saltneysla fari ekki yfir sex grömm á dag og ítrekað að engin örugg mörk séu til hvað varðar áfengisneyslu, sem auki líkurnar á krabbameinum í meltingarvegi og brjóstum.