Ný hryðjuverkahrina í uppsiglingu

Sjö sprengjur sprungu víðs vegar um Spán í gær og hefur Aðskilnaðarhreyfing Baska ETA þegar lýst tilræðinu á hendur sér. Fyrir helgi sprengdu samtökin fimm sprengjur í höfuðborginni Madríd. Engum blöðum er um að fletta að ETA er að færa sig upp á skaftið á nýjan leik eftir að hafa legið í láginni í langan tíma. Fyrir skemmstu boðuðu leiðtogar stjórnmálaarms hreyfingarinnar nýja tíma þar sem áhersla yrði lögð á pólitíska lausn á málefnum Baska. Tilræðin eru á skjön við þær yfirlýsingar. 800 manns liggja í valnum Samtökin Euskadi Ta Azkatasuna, eða Föðurland og frelsi Baska, voru stofnuð upp úr 1960 til að berjast gegn ofsóknum stjórnar Francos. Á valdatíma hans var baskneska bönnuð og reynt að kæfa öll basknesk þjóðareinkenni. Pólitískir andófsmenn voru fangelsaðir og pyntaðir fyrir skoðanir sínar. Árið 1973 myrtu liðsmenn samtakanna Luis Carrero Blanco sem átti að verða eftirmaður Francos og telja menn að morðið hafi flýtt fyrir endalokum fasistastjórnarinnar. Eftir að Franco lést voru sérkenni Baska viðurkennd og héruð þeirra fengu meira sjálfstæði en nokkurt annað svæði Spánar. Þrátt fyrir það voru aðskilnaðarsinnar ekki ánægðir, upphófst tæplega þrjátíu ára barátta sem átti eftir að kosta 800 mannslíf. Hert að ETA síðustu ár Ekki er hægt að segja að ETA hafi notið samúðar á meðal spænsks almennings. Kornið sem fyllti mælinn var þó morðið á ungum hægrisinnuðum stjórnmálamanni árið 1997, Miguel Angel Blanco. Sex milljónir Spánverja mótmæltu á götum úti næstu fjóra dagana og nokkrum mánuðum síðar lýstu samtökin yfir vopnahléi sem raunar stóð aðeins í rúmt ár. Þegar hægriflokkur José Maria Aznars komst til valda árið 1996 hófst hann þegar handa við að uppræta samtökin. Hryðjuverkaárásirnar 11. september 2001 gáfu honum átyllu til að setja ströng lög gegn hermdarverkum og árið 2002 var stjórnmálaarmur ETA, Batasuna, bannaður. Enginn hefur látið lífið í árásum ETA í hartnær tvö ár. Þegar 200 manns létu lífið í sprengjuárásum í Madríd fyrr á þessu ári gerði Aznar alvarleg mistök með að kenna ETA strax um tilræðin til að breiða yfir óvinsældir þátttöku Spánverja í Íraksstríðinu. Þegar kjósendum varð ljóst að al-Kaída hefði staðið fyrir sprengingunum fylktu þeir sér á bak við sósíalistaflokk Zapateros og í kjölfarið voru spænskar sveitir kallaðar heim frá Írak. Fyrirheit um frið Árið 2004 hefur engu að síður verið ETA erfitt. Meintur leiðtogi samtakanna, Mikel Albizu Iriarte, var handsamaður ásamt tuttugu öðrum í október en undanfarin misseri hafa yfir 200 félagar verið settir á bak við lás og slá. Flestir sérfræðingar hallast að því að virkir félagar í ETA séu í mesta lagi þrjátíu og verulega sé farið að sverfa að þeim. Í nóvember lýsti leiðtogi Batasuna, Arnaldo Ortegi, því yfir að barátta Baska fyrir auknum réttindum yrði færð frá götunum að samningaborðinu. Nokkru áður hafði ETA kallað eftir viðræðum við spænsk stjórnvöld og fyrrum hryðjuverkamenn, sem nú dúsa í fangelsi, hvöttu til að ofbeldinu linnti. Þingkosningar verða í Baskalandi næsta vor og má gera ráð fyrir að leiðtogar ETA hafi rétt fram sáttahönd til að auka líkurnar á að Batasuna fengi að bjóða fram. Stjórnvöld og almenningur í Spáni hafa tekið sáttaboðum ETA með miklum fyrirvara og litlar líkur eru á að Batasuna taki þátt í kosningunum. Á meðan nýtur Þjóðarflokkur Baska (PNV) æ meira fylgis í héraðinu þannig að útlitið er dökkt fyrir ETA og stjórnmálarm þeirra. Valdabarátta? Sprengingarnar beggja vegna helgarinnar eru ekki tilviljun. Hátíðahöld hafa farið fram á Spáni vegna afmælis stjórnarskrárinnar frá 1978 en ETA er henni andvígt. Hvers vegna ETA kýs nú að sýna tennurnar er hins vegar ekki ljóst. Vera má að samtökin vilji einfaldlega sýna að þau eru ekki dauð úr öllum æðum þrátt fyrir aðgerðir stjórnvalda. Eins kann að vera að valdabarátta eigi sér stað innan samtakanna því fái Batasuna að bjóða fram er ljóst að ETA-samtökin verða lögð niður í núverandi mynd og við það munu hinir herskárri meðlimir þeirra ekki sætta sig. Hver svo sem skýringin er virðist sem ný hrina hryðjuverka sé í uppsiglingu á Spáni.