Krónan minnsta flotgengismyntin 31. mars 2005 00:01 Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra sagði á ársfundi Seðlabanka Íslands á miðvikudag að þegar gengissveiflur íslensku krónunnar væru brotnar til mergjar hlyti að koma til skoðunar hvort taka ætti upp evruna hér á landi. Með þessu vekur Halldór upp umræðu sem staðið hefur yfir með hléum í nær áratug, eða frá því fyrir lá að stór hluti utanríkisviðskipta Íslands yrði við lönd sem nota nýju Evrópumyntina. Halldór sagði í erindi sínu að Íslendingar gyldu þess hversu íslenski fjármálamarkaðurinn væri lítill í samanburði við alþjóðamarkaðinn. Tiltölulega litlar fjármagnshreyfingar inn og út úr landinu gætu skapað miklar sveiflur í gengi krónunnar. Skilar meiru en fast gengi Ísland er minnsta landið í heiminum með sjálfstætt fljótandi gjaldmiðil. Eins og Þórarinn G. Pétursson, staðgengill aðalhagfræðings Seðlabanka Íslands, sagði í fyrirlestri 3. febrúar síðastliðinn er spurningin um kosti og galla þess að hafa sjálfstæða mynt eða taka upp mynt stærra efnahagssvæðis mjög þýðingarmikil fyrir Ísland. Vægi vöruviðskipta Íslands við evru-löndin tólf hafa verið að aukast. Þau námu tæplega 30 prósentum af heildarutanríkisviðskiptum árið 1970 og eru nú rúm 40 prósent. Ákveði ESB-ríkin þrjú sem standa utan evrunnar að ganga í myntbandalagið eykst hlutdeild viðskipta Íslands við evrusvæðið í yfir 60 af hundraði. Ef Noregur skyldi líka bætast í hóp evru-landa hækkar þetta hlutfall í tæp 70 prósent. Helstu hagfræðilegu rökin fyrir sameiginlegri mynt er að hún eyðir nafngengissveiflum innan myntsvæðisins, hún dregur úr viðskiptakostnaði í alþjóðaviðskiptum og eykur gagnsæi í viðskiptum milli landa. Hún gerir ennfremur alþjóðleg viðskipti við lönd utan myntsambandsins auðveldari með því að opna aðgang að dýpri og þróaðri innlendum fjármálamarkaði. Þannig segir Þórarinn að áhrif sameiginlegrar myntar séu líklega mun víðtækari en áhrif fasts gengis. Rannsóknir hafi sýnt að aðild að myntbandalagi auki viðskipti til muna, án þess að draga úr viðskiptum út fyrir sameiginlega myntsvæðið. Hagsveiflan ekki í takt Hagfræðingar hafa einnig bent á galla sem fylgt geta aðlögun lítils þjóðhagkerfis eins og þess íslenska að stóru myntsvæði eins og evrópska myntbandalaginu. Oftar en ekki sé hagsveiflan hér ekki í takt við hagsveifluna í stóru evru-löndunum. Peningamálastefnan á evrusvæðinu miðist þannig við aðrar aðstæður en hér ríki (þetta er gallinn við það sem kallað er á ensku "one-size-fits-all" á stóru sameiginlegu myntsvæði). Hins vegar hefur reynslan sýnt að eftir því sem viðskipti aukast milli landa innan myntsvæðisins eykst samleitni hagsveiflnanna. Stjórnun íslenskra peningamála er að mestu í höndum Seðlabanka Íslands. Helsta hagstjórnartækið sem Seðlabankinn ræður yfir er ákvörðun stýrivaxta. Bankinn hefur það yfirlýsta meginmarkmið að stuðla að stöðugleika í þróun verðlags. Stöðugleiki í þróun gengis er þannig ekki markmiðið, en þetta tvennt - verðbólgan og gengið - er nátengt. Verðbólga er spegilmynd af eigin verðmæti gjaldmiðilsins. Gengishækkanir, sem geta tengst hækkun stýrivaxta, geta komið þungt niður á útflutnings- og samkeppnisgreinum íslensks atvinnulífs. Eins og Jón Sigurðsson seðlabankastjóri benti á í erindi 3. mars síðastliðinn, er í umræðum um vexti og gengi ástæða til að minna á að sitt er hvað nafnvextir og raunvextir, nafngengi krónunnar eða þróun raungengis. Með þeim stjórntækjum sem Seðlabankinn hefur yfir að ráða getur hann lítið gert til jöfnunar gengissveiflna, enda er slík sveiflujöfnun strangt til tekið ekki í verkahring hans. Aðvörunarbjöllur Í áliti sendinefndar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins sem heimsótti Ísland í lok október sem leið segir, að vaxandi eftirspurnarþrýstingur og versnandi verðbólguhorfur vegna hans kalli á hert aðhald í peningamálum í komandi tíð. Að reiða sig á skammtímavexti eingöngu til að sporna gegn eftirspurnarþrýstingnum og ná verðbólgumarkmiðinu eykur að sögn sendinefndarmanna líkurnar á hækkun raungengis - ef miklu hærri vextir eru á krónumarkaði en í helstu viðskiptalöndum ýtir það undir innstreymi gjaldeyris sem ýtir gengi krónunnar upp - en þetta muni draga úr samkeppnishæfni og ýta enn frekar undir ójafnvægið í hagkerfinu. Því meira ójafnvægi sem myndist, þeim mun harkalegri gæti aðlögun orðið. Sérstaklega eigi þetta við þegar innflæði fjármagns tengdu stóriðjuframkvæmdunum lýkur, en það gæti leitt til snarprar lækkunar á gengi krónunnar og mikils samdráttar í hagkerfinu. Þetta eru aðvörunarbjöllurnar sem urðu forsætisráðherra tilefni til að vekja máls á því á ársfundi Seðlabankans að Íslendingar skoðuðu möguleikana á upptöku evrunnar. Halldór tók þó fram að hann væri ekki að segja að upptaka evrunnar myndi leysa öll vandamál. Aðspurður bætti hann við, að hann teldi lítt fýsilegt fyrir Ísland að taka evruna upp einhliða; það væri ekki ráðlegt nema með því að ganga í Evrópusambandið, sem væri hins vegar ekki á stefnuskrá sitjandi ríkisstjórnar. Í einhliða upptöku evrunnar fælist í raun ekki mikið meira en að ákveða að fasttengja gengi íslensku krónunnar við evruna. Ísland ætti þá ekki aðild að Seðlabanka Evrópu, ECB, í Frankfurt og vaxtastig hér yrði áfram hærra. Danir fylgja í raun fastgengisstefnu gagnvart evrunni, og sum nýju ESB-aðildarríkjanna gera það einnig nú þegar. Erlent Fréttir Innlent Stj.mál Viðskipti Mest lesið Skorað á Sigurð Inga að afturkalla tilmæli Svandísar Fréttir Spenna í Kraganum: Þórdís leggur framtíðina að veði og brotthvarf Guðmundar Árna vekur upp spurningar Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent „Tilraun Hezbollah til að ráða mig og konu mína af dögum voru stór mistök“ Erlent Sigríður Andersen leiðir lista Miðflokksins Innlent Lýsir stjórnlausum rasisma: „Hvort verður það líkamlegt ofbeldi eða svívirðingar?“ Innlent Enginn handtekinn í tengslum við brunann á Stuðlum Innlent Sautján ára piltur lést í brunanum á Stuðlum Innlent Stjórnmálin á Sprengisandi í dag Innlent Vill leiða Miðflokkinn í Suðurkjördæmi Innlent Fleiri fréttir Enn rafmagnslaust á Kúbu „Tilraun Hezbollah til að ráða mig og konu mína af dögum voru stór mistök“ Aftur rafmagnslaust á Kúbu Sprengjudróni hæfði heimili Netanjahús Sér ekki á svörtu hjá „hinum útvalda“ Heita hertum reglum í hælisleitendamálum Ætlar ekki að leyfa Úkraínu að eignast kjarnorkuvopn Bar fram samsæriskenningar á fyrsta kosningafundinum Auðkýfingurinn ekki lengur grunaður um dauða eiginkonunnar Kim sagður ætla að senda tólf þúsund menn til Rússlands Telja árásir sænskra unglinga runnar undan rifjum Írana Hafa birt myndskeið af síðustu augnablikum Sinwar Dauði Sinwar tækifæri til að binda enda á stríðið Fall Sinwar „upphafið að endinum“ Staðfesta andlát leiðtoga Hamas Leiðtogi Hamas „líklega“ felldur „Einstök sýning“ á getu Bandaríkjanna í loftárásum Mætti á Fox í gær og á í viðræðum um viðtal við Rogan Biður um meiri pening vegna „fáránlegra“ laga Banna Ítölum að finna staðgöngumæður erlendis Hundrað ára Carter búinn að kjósa Eftirspurn eftir jarðefnaeldsneyti gæti náð hámarki á þessum áratug Opinberaði „siguráætlun“ sína á þingi Klófestu leigumorðingja sem dulbjó sig sem gamlan mann Metsekt fyrir að mismuna gyðingum og banna þeim að fljúga Lagði Trump til 10 milljarða króna á þremur mánuðum Halda áfram árásum á Beirút en með gult spjald frá Bandaríkjunum Hugmyndir uppi um „úrvinnslumiðstöðvar“ utan Evrópusambandsins Lauk afplánun fyrir teikningu dóttur sinnar Stofna herfylki skipað mönnum frá Norður-Kóreu Sjá meira
Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra sagði á ársfundi Seðlabanka Íslands á miðvikudag að þegar gengissveiflur íslensku krónunnar væru brotnar til mergjar hlyti að koma til skoðunar hvort taka ætti upp evruna hér á landi. Með þessu vekur Halldór upp umræðu sem staðið hefur yfir með hléum í nær áratug, eða frá því fyrir lá að stór hluti utanríkisviðskipta Íslands yrði við lönd sem nota nýju Evrópumyntina. Halldór sagði í erindi sínu að Íslendingar gyldu þess hversu íslenski fjármálamarkaðurinn væri lítill í samanburði við alþjóðamarkaðinn. Tiltölulega litlar fjármagnshreyfingar inn og út úr landinu gætu skapað miklar sveiflur í gengi krónunnar. Skilar meiru en fast gengi Ísland er minnsta landið í heiminum með sjálfstætt fljótandi gjaldmiðil. Eins og Þórarinn G. Pétursson, staðgengill aðalhagfræðings Seðlabanka Íslands, sagði í fyrirlestri 3. febrúar síðastliðinn er spurningin um kosti og galla þess að hafa sjálfstæða mynt eða taka upp mynt stærra efnahagssvæðis mjög þýðingarmikil fyrir Ísland. Vægi vöruviðskipta Íslands við evru-löndin tólf hafa verið að aukast. Þau námu tæplega 30 prósentum af heildarutanríkisviðskiptum árið 1970 og eru nú rúm 40 prósent. Ákveði ESB-ríkin þrjú sem standa utan evrunnar að ganga í myntbandalagið eykst hlutdeild viðskipta Íslands við evrusvæðið í yfir 60 af hundraði. Ef Noregur skyldi líka bætast í hóp evru-landa hækkar þetta hlutfall í tæp 70 prósent. Helstu hagfræðilegu rökin fyrir sameiginlegri mynt er að hún eyðir nafngengissveiflum innan myntsvæðisins, hún dregur úr viðskiptakostnaði í alþjóðaviðskiptum og eykur gagnsæi í viðskiptum milli landa. Hún gerir ennfremur alþjóðleg viðskipti við lönd utan myntsambandsins auðveldari með því að opna aðgang að dýpri og þróaðri innlendum fjármálamarkaði. Þannig segir Þórarinn að áhrif sameiginlegrar myntar séu líklega mun víðtækari en áhrif fasts gengis. Rannsóknir hafi sýnt að aðild að myntbandalagi auki viðskipti til muna, án þess að draga úr viðskiptum út fyrir sameiginlega myntsvæðið. Hagsveiflan ekki í takt Hagfræðingar hafa einnig bent á galla sem fylgt geta aðlögun lítils þjóðhagkerfis eins og þess íslenska að stóru myntsvæði eins og evrópska myntbandalaginu. Oftar en ekki sé hagsveiflan hér ekki í takt við hagsveifluna í stóru evru-löndunum. Peningamálastefnan á evrusvæðinu miðist þannig við aðrar aðstæður en hér ríki (þetta er gallinn við það sem kallað er á ensku "one-size-fits-all" á stóru sameiginlegu myntsvæði). Hins vegar hefur reynslan sýnt að eftir því sem viðskipti aukast milli landa innan myntsvæðisins eykst samleitni hagsveiflnanna. Stjórnun íslenskra peningamála er að mestu í höndum Seðlabanka Íslands. Helsta hagstjórnartækið sem Seðlabankinn ræður yfir er ákvörðun stýrivaxta. Bankinn hefur það yfirlýsta meginmarkmið að stuðla að stöðugleika í þróun verðlags. Stöðugleiki í þróun gengis er þannig ekki markmiðið, en þetta tvennt - verðbólgan og gengið - er nátengt. Verðbólga er spegilmynd af eigin verðmæti gjaldmiðilsins. Gengishækkanir, sem geta tengst hækkun stýrivaxta, geta komið þungt niður á útflutnings- og samkeppnisgreinum íslensks atvinnulífs. Eins og Jón Sigurðsson seðlabankastjóri benti á í erindi 3. mars síðastliðinn, er í umræðum um vexti og gengi ástæða til að minna á að sitt er hvað nafnvextir og raunvextir, nafngengi krónunnar eða þróun raungengis. Með þeim stjórntækjum sem Seðlabankinn hefur yfir að ráða getur hann lítið gert til jöfnunar gengissveiflna, enda er slík sveiflujöfnun strangt til tekið ekki í verkahring hans. Aðvörunarbjöllur Í áliti sendinefndar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins sem heimsótti Ísland í lok október sem leið segir, að vaxandi eftirspurnarþrýstingur og versnandi verðbólguhorfur vegna hans kalli á hert aðhald í peningamálum í komandi tíð. Að reiða sig á skammtímavexti eingöngu til að sporna gegn eftirspurnarþrýstingnum og ná verðbólgumarkmiðinu eykur að sögn sendinefndarmanna líkurnar á hækkun raungengis - ef miklu hærri vextir eru á krónumarkaði en í helstu viðskiptalöndum ýtir það undir innstreymi gjaldeyris sem ýtir gengi krónunnar upp - en þetta muni draga úr samkeppnishæfni og ýta enn frekar undir ójafnvægið í hagkerfinu. Því meira ójafnvægi sem myndist, þeim mun harkalegri gæti aðlögun orðið. Sérstaklega eigi þetta við þegar innflæði fjármagns tengdu stóriðjuframkvæmdunum lýkur, en það gæti leitt til snarprar lækkunar á gengi krónunnar og mikils samdráttar í hagkerfinu. Þetta eru aðvörunarbjöllurnar sem urðu forsætisráðherra tilefni til að vekja máls á því á ársfundi Seðlabankans að Íslendingar skoðuðu möguleikana á upptöku evrunnar. Halldór tók þó fram að hann væri ekki að segja að upptaka evrunnar myndi leysa öll vandamál. Aðspurður bætti hann við, að hann teldi lítt fýsilegt fyrir Ísland að taka evruna upp einhliða; það væri ekki ráðlegt nema með því að ganga í Evrópusambandið, sem væri hins vegar ekki á stefnuskrá sitjandi ríkisstjórnar. Í einhliða upptöku evrunnar fælist í raun ekki mikið meira en að ákveða að fasttengja gengi íslensku krónunnar við evruna. Ísland ætti þá ekki aðild að Seðlabanka Evrópu, ECB, í Frankfurt og vaxtastig hér yrði áfram hærra. Danir fylgja í raun fastgengisstefnu gagnvart evrunni, og sum nýju ESB-aðildarríkjanna gera það einnig nú þegar.
Erlent Fréttir Innlent Stj.mál Viðskipti Mest lesið Skorað á Sigurð Inga að afturkalla tilmæli Svandísar Fréttir Spenna í Kraganum: Þórdís leggur framtíðina að veði og brotthvarf Guðmundar Árna vekur upp spurningar Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent „Tilraun Hezbollah til að ráða mig og konu mína af dögum voru stór mistök“ Erlent Sigríður Andersen leiðir lista Miðflokksins Innlent Lýsir stjórnlausum rasisma: „Hvort verður það líkamlegt ofbeldi eða svívirðingar?“ Innlent Enginn handtekinn í tengslum við brunann á Stuðlum Innlent Sautján ára piltur lést í brunanum á Stuðlum Innlent Stjórnmálin á Sprengisandi í dag Innlent Vill leiða Miðflokkinn í Suðurkjördæmi Innlent Fleiri fréttir Enn rafmagnslaust á Kúbu „Tilraun Hezbollah til að ráða mig og konu mína af dögum voru stór mistök“ Aftur rafmagnslaust á Kúbu Sprengjudróni hæfði heimili Netanjahús Sér ekki á svörtu hjá „hinum útvalda“ Heita hertum reglum í hælisleitendamálum Ætlar ekki að leyfa Úkraínu að eignast kjarnorkuvopn Bar fram samsæriskenningar á fyrsta kosningafundinum Auðkýfingurinn ekki lengur grunaður um dauða eiginkonunnar Kim sagður ætla að senda tólf þúsund menn til Rússlands Telja árásir sænskra unglinga runnar undan rifjum Írana Hafa birt myndskeið af síðustu augnablikum Sinwar Dauði Sinwar tækifæri til að binda enda á stríðið Fall Sinwar „upphafið að endinum“ Staðfesta andlát leiðtoga Hamas Leiðtogi Hamas „líklega“ felldur „Einstök sýning“ á getu Bandaríkjanna í loftárásum Mætti á Fox í gær og á í viðræðum um viðtal við Rogan Biður um meiri pening vegna „fáránlegra“ laga Banna Ítölum að finna staðgöngumæður erlendis Hundrað ára Carter búinn að kjósa Eftirspurn eftir jarðefnaeldsneyti gæti náð hámarki á þessum áratug Opinberaði „siguráætlun“ sína á þingi Klófestu leigumorðingja sem dulbjó sig sem gamlan mann Metsekt fyrir að mismuna gyðingum og banna þeim að fljúga Lagði Trump til 10 milljarða króna á þremur mánuðum Halda áfram árásum á Beirút en með gult spjald frá Bandaríkjunum Hugmyndir uppi um „úrvinnslumiðstöðvar“ utan Evrópusambandsins Lauk afplánun fyrir teikningu dóttur sinnar Stofna herfylki skipað mönnum frá Norður-Kóreu Sjá meira
Spenna í Kraganum: Þórdís leggur framtíðina að veði og brotthvarf Guðmundar Árna vekur upp spurningar Innlent
Spenna í Kraganum: Þórdís leggur framtíðina að veði og brotthvarf Guðmundar Árna vekur upp spurningar Innlent