Nöfn og þjóðtrú: Þemakvöld Félags þjóðfræðinga á Íslandi 5. desember 2006 10:30 Svavar Sigmundsson, rannsóknardósent á Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum og fyrrverandi forstöðumaður Örnefnastofnunar: Örnefni og þjóðtrú. Næsta þemakvöld Félags þjóðfræðinga verður fimmtudaginn 7. desember kl. 20.00. Fyrirlesarar eru Svavar Sigmundsson og Kendra Willson. Þemakvöldið fer að venju fram í húsi Sögufélagsins við Fischersund. Á hverjum tíma og í hverju samfélagi eru skráðar eða óskráðar reglur um mannanöfn. Á Íslandi hefur lengi verið sterk hefð fyrir því að láta börn heita í höfuðið á ættingjum. Því hefur verið haldið fram að það að vitja nafns í draumi sé aðferð (social strategy) sem gerir foreldrum kleift að víkja frá þessari hefð og koma nýjum nöfnum inn í ættina. Báðar lýsa aðferðirnar togstreitu á milli hvatar til að nota nafngjafir til sjálfstjáningar og til að halda í gömlu hefðina og þá ætt- og þjóðrækni sem hún er talin bera vott um. Fyrr í tímum var það á ábyrgð presta að gæta þess að börnum yrðu ekki gefin nöfn sem samfélagið taldi óviðeigandi. Á 20. öld voru sett lög um mannanöfn (1913, 1925, 1991, 1996) og ábyrgð fyrir framkvæmd þeirra færðist frá embættismönnum kirkjunnar yfir á veraldleg yfirvöld og stofnanir (Dómsmálaráðuneyti, Mannanafnanefnd, Hagstofu). Á sama tíma hefur breytt samfélagsmynd haft í för með sér breytingar á gildi eða vægi mannanafna. Mannanafnalögin hafa einnig tengst innflytjendamálum á Íslandi þar sem íslenskt nafn var forsenda fyrir íslenskum ríkisborgararétti frá 1952 til 1996. Fjallað verður um mannanöfn sem menn á Íslandi eru sagðir hafa viljað taka upp eða skíra börnin sín en sem andleg eða veraldleg yfirvöld hafa hafnað eða aðrir í samfélaginu fordæmt - frá sögunni ,,Satan vitjar nafns" (Jón Árnason 1954, II: 25-26) til nafna eins og Satanía, sem Mannanafnanefnd hafnaði fyrir nokkrum árum. Orðræða tengd þessum ,,nafnaskrípum" eða ,,ónefnum" varpar ljósi á hugmyndir fólks um hlutverk foreldra og viðkomandi stofnana og jafnframt á þátt mannanafna í mótun ímyndar einstaklings og þjóðar. Hvað gerist ef nafns er vitjað sem er ekki á mannanafnaskrá, sem brýtur í bága við íslenskt málkerfi eða gæti orðið nafnbera til ama? Hafa huldukonunöfn samkvæmt skilgreiningu unnið sér hefð í íslensku máli - eða menningarhelgi? Af hverju kaus Jorge Ricardo Cabrera Hidalgo að heita Eilífur Friður? Kendra vinnur nú að doktorsritgerð um íslensk gælunöfn, og hefur um þessar mundir aðstöðu á Stofnun Árna Magnússonar. Nánari upplýsingar um starf Félags þjóðfræðinga er að finna á slóðinni http://www.akademia.is/thjodfraedingar/ Kendra Jean Willson, doktorsnemi í norrænum fræðum við Kaliforníuháskóla í Berkeley: Sögur af ónöfnum. Frá Satan til Sataníu. . Mest lesið Mammaðín tilraun til að sporna gegn hræðilegri þróun Tónlist Arna Ýr uppljóstrar um kostnað brúðkaupsins Lífið Allt í keng: „Líkurnar aukast þegar flugan er í vatninu“ Lífið Segir lúsmýið ekki biðja um of mikið Tónlist Björk með besta atriði í sögu Ólympíuleikanna Tónlist Tónlistarmaður selur eina glæsilegustu eign Hafnarfjarðar Lífið Birtu nýja stiklu fyrir Rings of Power Lífið Nýtur lífsins áhyggjulaus í áhrifavaldaferð í Króatíu Tónlist Ógleymanleg gleðivíma að koma út Tónlist Hefur lifað tveimur lífum Lífið Fleiri fréttir Allt á fullri ferð á Húsavík um helgina Guðrún Jóhanna nýr skólastjóri Söngskólans Umræða um feðraveldi og karlrembu skekur djassbransann Útlit fyrir bíólausa Akureyri Komið að endalokum eftir 25 ár Kanónur með listræna þrennu á Flateyri „Leiðin verður að vera óviss svo vel sé“ „Ég lofa miklu blóði“ Gera grín að bransanum með „virtustu verðlaunum heims“ Fjöldamet á stærstu listasýningu í sögu Hornafjarðar „Hluti af heild sem við skiljum ekki“ Magnús Geir endurráðinn þjóðleikhússtjóri „Ef ég væri einmana myndi ég ganga í Sjálfstæðisflokkinn“ Myndaveisla: Níu líf of stórkostleg fyrir eftirsjá Þau eru tilnefnd til Ísnálarinnar í ár Hvað eigum við að kalla eiginmann forseta? Sjá meira
Næsta þemakvöld Félags þjóðfræðinga verður fimmtudaginn 7. desember kl. 20.00. Fyrirlesarar eru Svavar Sigmundsson og Kendra Willson. Þemakvöldið fer að venju fram í húsi Sögufélagsins við Fischersund. Á hverjum tíma og í hverju samfélagi eru skráðar eða óskráðar reglur um mannanöfn. Á Íslandi hefur lengi verið sterk hefð fyrir því að láta börn heita í höfuðið á ættingjum. Því hefur verið haldið fram að það að vitja nafns í draumi sé aðferð (social strategy) sem gerir foreldrum kleift að víkja frá þessari hefð og koma nýjum nöfnum inn í ættina. Báðar lýsa aðferðirnar togstreitu á milli hvatar til að nota nafngjafir til sjálfstjáningar og til að halda í gömlu hefðina og þá ætt- og þjóðrækni sem hún er talin bera vott um. Fyrr í tímum var það á ábyrgð presta að gæta þess að börnum yrðu ekki gefin nöfn sem samfélagið taldi óviðeigandi. Á 20. öld voru sett lög um mannanöfn (1913, 1925, 1991, 1996) og ábyrgð fyrir framkvæmd þeirra færðist frá embættismönnum kirkjunnar yfir á veraldleg yfirvöld og stofnanir (Dómsmálaráðuneyti, Mannanafnanefnd, Hagstofu). Á sama tíma hefur breytt samfélagsmynd haft í för með sér breytingar á gildi eða vægi mannanafna. Mannanafnalögin hafa einnig tengst innflytjendamálum á Íslandi þar sem íslenskt nafn var forsenda fyrir íslenskum ríkisborgararétti frá 1952 til 1996. Fjallað verður um mannanöfn sem menn á Íslandi eru sagðir hafa viljað taka upp eða skíra börnin sín en sem andleg eða veraldleg yfirvöld hafa hafnað eða aðrir í samfélaginu fordæmt - frá sögunni ,,Satan vitjar nafns" (Jón Árnason 1954, II: 25-26) til nafna eins og Satanía, sem Mannanafnanefnd hafnaði fyrir nokkrum árum. Orðræða tengd þessum ,,nafnaskrípum" eða ,,ónefnum" varpar ljósi á hugmyndir fólks um hlutverk foreldra og viðkomandi stofnana og jafnframt á þátt mannanafna í mótun ímyndar einstaklings og þjóðar. Hvað gerist ef nafns er vitjað sem er ekki á mannanafnaskrá, sem brýtur í bága við íslenskt málkerfi eða gæti orðið nafnbera til ama? Hafa huldukonunöfn samkvæmt skilgreiningu unnið sér hefð í íslensku máli - eða menningarhelgi? Af hverju kaus Jorge Ricardo Cabrera Hidalgo að heita Eilífur Friður? Kendra vinnur nú að doktorsritgerð um íslensk gælunöfn, og hefur um þessar mundir aðstöðu á Stofnun Árna Magnússonar. Nánari upplýsingar um starf Félags þjóðfræðinga er að finna á slóðinni http://www.akademia.is/thjodfraedingar/ Kendra Jean Willson, doktorsnemi í norrænum fræðum við Kaliforníuháskóla í Berkeley: Sögur af ónöfnum. Frá Satan til Sataníu. .
Mest lesið Mammaðín tilraun til að sporna gegn hræðilegri þróun Tónlist Arna Ýr uppljóstrar um kostnað brúðkaupsins Lífið Allt í keng: „Líkurnar aukast þegar flugan er í vatninu“ Lífið Segir lúsmýið ekki biðja um of mikið Tónlist Björk með besta atriði í sögu Ólympíuleikanna Tónlist Tónlistarmaður selur eina glæsilegustu eign Hafnarfjarðar Lífið Birtu nýja stiklu fyrir Rings of Power Lífið Nýtur lífsins áhyggjulaus í áhrifavaldaferð í Króatíu Tónlist Ógleymanleg gleðivíma að koma út Tónlist Hefur lifað tveimur lífum Lífið Fleiri fréttir Allt á fullri ferð á Húsavík um helgina Guðrún Jóhanna nýr skólastjóri Söngskólans Umræða um feðraveldi og karlrembu skekur djassbransann Útlit fyrir bíólausa Akureyri Komið að endalokum eftir 25 ár Kanónur með listræna þrennu á Flateyri „Leiðin verður að vera óviss svo vel sé“ „Ég lofa miklu blóði“ Gera grín að bransanum með „virtustu verðlaunum heims“ Fjöldamet á stærstu listasýningu í sögu Hornafjarðar „Hluti af heild sem við skiljum ekki“ Magnús Geir endurráðinn þjóðleikhússtjóri „Ef ég væri einmana myndi ég ganga í Sjálfstæðisflokkinn“ Myndaveisla: Níu líf of stórkostleg fyrir eftirsjá Þau eru tilnefnd til Ísnálarinnar í ár Hvað eigum við að kalla eiginmann forseta? Sjá meira