Viðskipti innlent

Almannafé til bjargar einkaframtakinu

Fjárfesting frá Dúbaí í hafnarrekstri í Bandaríkjunum olli miklu fjaðrafoki. Á endanum var hætt við.
Fjárfesting frá Dúbaí í hafnarrekstri í Bandaríkjunum olli miklu fjaðrafoki. Á endanum var hætt við.
Þetta eru í rauninni nánast opinberar fjárfestingar, því oft eru það stjórnvöld í viðkomandi landi sem stýra þeim,“ segir Þórður Friðjónsson, forstjóri Kauphallarinnar. Stór fjárfesting úr Arabalöndum
Seglin þanin Fjárfestingarsjóðir Persaflóaríkja hafa verið stórtækir í fjárfestingum víða um heim. Hluti olíupeninganna hefur ratað að ströndum Íslands.
Tilefni ummæla Þórðar eru stórauknar fjárfestingar sjóða í eigu ýmissa ríkja. Angi af slíku er 5,5 milljarða króna fjárfesting Al-Thani, sem er bróðir emírsins af Katar, í nýjum hlutum í félaginu Alfesca. Al-Thani eignast 12,6 prósenta hlut í félaginu.

Al-Thani fjölskyldan hefur flestu ráðið í Katar undanfarin 150 ár. fjárþurfi spilaborg
Fjármála­ráð­herra Noregs Kristina Halvorsen segir að fyrirtæki taki gjarnan við fjárfestingu þjóðarsjóðanna.

Þessi fjárfesting Al-Thanis er langt í frá einsdæmi um þessar mundir. Það hefur farið mjög vaxandi að opinbert fé, eða hálfopinbert, sé fest í fjárþurfi félögum á Vesturlöndum.

Í upphafi síðasta árs var eins og engan grunaði hvað væri í vændum. Menn virtust ekki gera ráð fyrir öðru en að framhald yrði á ofurhagnaði misseranna á undan.

Eftir langt tímabil lágra vaxta og auðveldrar fjármögnunar, var eins og skellt væri í lás.

Síðasta sumar komu í ljós brestir í fjármálakerfinu, sem síðan hafa ekkert gert nema verða sýnilegri. Illa hugsuð fasteignalán í Bandaríkjunum komu upp á yfirborðið, þegar fólk hætti að geta greitt af þeim. Spilaborgin byrjaði að hrynja; traustið hvarf og enginn þorði að lána. Sú staða dró þó ekkert úr þörfinni fyrir fé. Þá hafa fjármálastofnanir horft í aðrar áttir.

Almenningur til bjargar
Framtíð kínaveldis Kínverjar hafa verið stórtækir í fjárfestingum utan heimalandsins. Hver veit nema þessi börn eigi eftir að hafa mikið að segja um þróun mála hjá vestrænum fyrirtækjum í framtíðinni.

Í undirmálslánakreppunni hafa stjórnendur fjármálafyrirtækja beint ákalli sínu til stjórnvalda og seðlabanka. Nærtækt dæmi er neyðaróp Josefs Ackermann, stjórnarformanns Deutsche Bank, sem sagðist í samtali við Spiegel ekki lengur trúa á getu markaðarins til að bjarga sér sjálfur. Brýnt væri að ríkis­stjórnir og seðlabankar tækju höndum saman við fyrirtækin vegna lausafjárkreppunnar.

Nefna má þjóðnýtingu breska Northern Rock-bankans, til að styðja við stoðir fjármálakerfisins, og mjög svo óhefðbundna aðgerð bandaríska seðlabankans, sem gerði JP Morgan Chase- bankanum kleift að kaupa Bear Stearns-fjárfestingarbankann á slikk.

Undanfarna mánuði hefur einnig orðið æ algengara að þjóðarsjóðir (e. sovereign funds) hafi gerst stórtækir í að láta vestræn fjármálafyrirtæki hafa fé. Þessir sjóðir eru oftar en ekki með heimilisfesti utan Vesturlanda.

Nefna má þjóðarsjóði Singapúr, Abu Dhabi, Kúvæt, Suður-Kóreu og Kína, en þeir eru fleiri.

Þrjú þúsund milljarðar

Fram kemur yfirliti i maíhefti franska fréttatímaritsins Le Monde Diplomatique að vestræn fyrirtæki hafa tekið fagnandi við fé frá þessum sjóðum. Nefna má að í lok nóvember keypti ADIA, þjóðarsjóður Abu Dhabi, tæplega fimm prósenta hlut í Citi­group, stærsta banka heims. Fyrir hlutinn greiddi sjóðurinn sjö og hálfan milljarð Bandaríkjadala, eða sem nemur ríflega 570 milljörðum króna á gengi gærdagsins.

Þjóðarsjóður Singapúr keypti í UBS-bankanum, þeim tíunda stærsta í heimi, fyrir hátt í átta hundruð milljarða króna og Kínverska fjárfestingarfélagið varði öðru eins til að kaupa rétt innan við tíu prósenta hlut í Morgan Stanley.

Í allt eiga þjóðarsjóðir, sem oftar en ekki koma frá löndum utan Vesturlanda, það sem nemur þremur þúsundum milljarða Bandaríkjadala í vestrænum fyrirtækjum. Þetta nemur næstum því 230 þúsund milljörðum íslenskra króna.

Pólitísk markmið

Málefni þjóðarsjóða voru rædd í Davos fyrr á árinu. Þar komu meðal annars fram áhyggjur af því að sjóðirnir kynnu að láta stjórnast af pólitískum markmiðum, fremur en öðrum. Kjölfestuhlutir í stórum fyrirtækjum kynnu að verða notaðir til þess að hjálpa innlendum keppinautum í samkeppni við erlend fyrir­tæki. Jafnvel gætu þeir lagt til atlögu á gjaldeyrismörkuðum.

„Þessi umræða ber keim af því að sjóðirnir séu sekir uns sakleysi er sannað,“ sagði Bader Al-Sa‘ad, yfirmaður Kúvæska sjóðsins, við International Herald Tribune í Davos í janúar.

Þórður Friðjónsson segir að sjóðirnir verði að sanna sig. „Þeir verða að tryggja gegnsæi og sýna að þeir gangi fram með viðskiptasjónarmiðum en ekki annarlegum hagsmunum.“ Þórður vísar til norska olíusjóðsins. Þar sé gagnsæi auk þess sem fjárfestingastefna sé skýr.“

Á Davos-fundinum var einnig fjallað um hugsanlegt regluverk vegna svona sjóða. En um leið kom fram að sjóðirnir væru ákaflega mismunandi. „Það er munur á sjóðum Persaflóaríkja og Kína. Sjóður Singapúr er enn annað mál og Rússa einnig. Ég held því ekki að það verði hlaupið að því að setja almennar reglur um svona sjóði,“ sagði fjárfestirinn George Soros.

Þeir vilja peningana en ekki okkur

Sú var tíðin að þjóðarsjóðirnir áttu síður en svo greitt aðgengi að vestrænum fyrirtækjum. Fyrir þremur árum reyndi kínverskt félag að kaupa bandaríska Unocal-olíufélagið. Það mistókst. Þá stóð til að félagið Dubai Ports tæki að sér rekstur sex hafna í Bandaríkjunum. Það mætti mikilli andstöðu og á endanum var hætt við.

Breyttar aðstæður á fjármálamörkuðum hafa hins vegar haft í för með sér breytt viðhorf í þessum efnum. Samt sem áður er það svo að yfirleitt hafa þjóðarsjóðirnir takmörkuð áhrif á rekstur fyrirtækjanna. Til að mynda eru eignarhlutir þeirra yfirleitt undir tíu prósentum. Auk þess óska þeir yfirleitt ekki eftir stjórnarsæti.

Kristin Halvorsen, fjármálaráðherra Noregs, hefur orðað þetta svo. „Þeir vilja peningana okkar en ekki okkur.“

Milljón milljarðar

Björgólfur Guðmundsson, formaður bankaráðs Landsbankans, stakk upp á því, í ræðu á aðalfundi bankans fyrir skömmu, að hér yrði stofnaður „þjóðarsjóður“. Slíkur sjóður gæti hlaupið undir bagga með atvinnulífinu þegar að kreppti. Eftir svo sem áratug, gæti slíkur sjóður orðið umtalsverður.

En þeir eru fleiri sem hugsa í slíkum brautum. Rússar stofnuðu „framtíðarsjóð“ snemma á þessu ári. Þá hafa Japanar, Indverjar og Sádi-Arabar einnig í hyggju að koma sjóðum á fót.

Samkvæmt yfirliti Le Monde Diplomatique er talið að árið 2015 eigi þjóðarsjóðir eftir að stýra verðmætum sem á núvirði nema tólf þúsund milljörðum Bandaríkjadala. Það er óskiljanleg tala, fer nálægt milljón milljörðum króna.






Fleiri fréttir

Sjá meira


×