Kynferðisofbeldi er kynbundið ofbeldi Anna Bentína Hermansen og Þóra Björt Sveinsdóttir skrifar 5. desember 2012 06:00 Í yfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna er kynbundið ofbeldi skilgreint sem ofbeldi á grundvelli kynferðis sem leiðir til, eða gæti leitt til, líkamlegs, kynferðislegs eða sálræns skaða eða þjáninga kvenna, einnig hótun um slíkt, þvingun eða handahófskennda sviptingu frelsis, bæði í einkalífi og á opinberum vettvangi. Kynferðislegt ofbeldi er einhver sú erfiðasta reynsla sem ein manneskja getur upplifað. Lagalega er ekki til þyngri refsing við nokkrum brotaflokki, ef morð er undanskilið. Kynferðisofbeldi er kynbundið ofbeldi. Það eru oftast karlar sem nauðga konum, börnum og öðrum körlum. Oftast verður brotaþoli fyrir kynferðisofbeldinu á heimili sínu af einhverjum sem konan þekkir. Af þeim sem leituðu til Stígamóta 2011 voru aðeins 16,8% ofbeldismannanna ókunnugir. Flestir eru sammála um að kynferðislegt ofbeldi sé eitt grófasta form mannréttindabrota sem ekkert siðmenntað samfélag á að líða, enda er alvarleiki ofbeldisins flestum ljós. Barátta gegn slíku ofbeldi er hins vegar ekki ofarlega á baugi í samfélagi okkar og almennt sinnuleysi virðist ríkja á meðal þeirra sem eru í lykilstöðum til þess að hafa áhrif á þessi mál. Sextán daga alþjóðlegt átak gegn kynbundnu ofbeldi er hins vegar liður í að hvetja til opinnar og hispurslausrar umræðu jafnframt því að vera leið til vitundarvakningar meðal almennings og frekari aðgerða í kjölfarið.Falinn veruleiki Erfitt er að gera rannsóknir á kynferðislegu ofbeldi vegna þess hversu falinn veruleiki þess er. Erlend tölfræði sýnir að kynferðislegt ofbeldi er algengt og að konur eru mun oftar þolendur þess en karlmenn. Þannig sýna bandarískar rannsóknir að um 18% kvenna verða fyrir nauðgun eða tilraun til nauðgunar á lífsleiðinni á móti 3% karla. Lítið er vitað um raunverulega tíðni kynferðisofbeldis hér á landi, þar sem mörg málanna koma ekki til kasta lögreglu. Fáar rannsóknir hafa verið gerðar en þær sem til eru gefa þó vísbendingar. Stærsta rannsókn af þessu tagi er samnorræn rannsókn þar sem tíðni andlegs, líkamlegs og kynferðislegs ofbeldis var metin hjá konum sem leituðu til kvensjúkdómalækna á árunum 1999 til 2001. Á Íslandi tóku 649 konur 18 ára og eldri þátt í rannsókninni og þar kom í ljós að 33% höfðu orðið fyrir kynferðislegu ofbeldi á lífsleiðinni. Rúmlega 22% kvennanna höfðu verið beittar alvarlegu kynferðislegu ofbeldi, þar af 10% fyrir 18 ára aldur. Meðaltíðni kynferðisofbeldis hjá hinum norrænu ríkjunum í þessari samnorrænu rannsókn var 16,6% til 26,9%. Stígamót hafa safnað tölfræðilegum upplýsingum í 22 ár til að lýsa þeim hliðum íslensks samfélags sem birtist í starfsemi þeirra. Í nýjustu ársskýrslu Stígamóta frá 2011 kemur fram að 593 einstaklingar leituðu til Stígamóta eftir aðstoð, þar af 278 einstaklingar sem leituðu aðstoðar í fyrsta skipti. Á þeim 22 árum sem liðin eru frá stofnun Stígamóta til ársloka 2011 hafa 5.946 einstaklingar leitað til samtakanna vegna kynferðisofbeldis. Við teljum að hér birtist aðeins toppurinn á ísjakanum. Margir brotaþolar leita sér aldrei aðstoðar.30.000 undir 18 ára Ef skoðuð er fyrsta tíðnikönnun hérlendis á umfangi kynferðisofbeldis á börnum koma hærri tölur í ljós. Í viðtali við Hrefnu Ólafsdóttur félagsráðgjafa, sem gerði könnunina, kemur fram að rúmlega fimmta hver stúlka og tæplega tíundi hver drengur höfðu verið beitt kynferðisofbeldi fyrir 18 ára aldur. 17% svarenda í rannsókn Hrefnu höfðu verið misnotuð, 23% kvenna og 8% karla. Ofbeldið taldist hafa verið gróft eða mjög gróft í 67% tilvika, þ.e. kynmök eða snerting kynfæra barnsins. Aðeins var kært í fjórum tilvikum af 122 en enginn gerenda var dæmdur fyrir brot sín né fengu þolendur bætur. Segjum að skekkjumörkin séu í rúmum 12%. Það þýðir að rúmlega 30.000 einstaklingar verða fyrir kynferðisofbeldi fyrir 18 ára aldur. Eru þetta mun hærri tölur en veruleiki Stígamóta sýnir okkur enda sýnir tölfræði okkar aðeins heimsóknir þeirra sem leita til samtakanna en þær heimsóknir mæla auðvitað ekki tíðni kynferðisofbeldis í samfélaginu. Það er jafnframt athyglisvert að ofangreind tíðnikönnun sýnir aðeins þá sem hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi fyrir 18 ára aldur, ekki þá sem verða fyrir því sem fullorðnir einstaklingar. Það sem er enn þá meira sláandi er að á bak við hverja tölu og prósentu er manneskja, reynsla hennar og líf. Í janúar 2011 var íbúafjöldi Kópavogs 30.779 einstaklingar. Getur hugur okkar rúmað það að jafn margir einstaklingar lendi í kynferðisofbeldi fyrir 18 ára aldur og allur íbúafjöldi Kópavogs? Við verðum oft ónæm fyrir einhverjum tölum og prósentum því slík tölfræði virðist gefa okkur takmarkaða og oft firrta mynd af veruleikanum. Hvað værum við t.d. lengi að lesa upp fullt nafn allra þeirra þrjátíu þúsund einstaklinga sem hafa lent í kynferðisofbeldi? Hvað þá að skyggnast á bak við persónurnar sem bera þessi nöfn? Baráttan gegn kynferðisofbeldi er því alls ekki léttvæg. Við virðumst hafa fullan skilning á ýmsum verðugum baráttumálum samtaka eins og umferðarráðs, krabbameinsfélaga og fleiri góðra samtaka. Þegar kemur að kynferðisofbeldi fara hins vegar margir í vörn og segja þetta einkamál hvers og eins. Við myndum aldrei líta undan þeirri samfélagslegu ábyrgð ef allir Kópavogsbúar ættu hættu á að örkumlast í umferðarslysi eða verða krabbameini að bráð. Það sama ætti að vera uppi á teningnum með baráttuna gegn kynferðisofbeldi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Kirsuberjatínsla félagsmálaráðherra Gunnar Úlfarsson Skoðun Er systir þín skyld þér, fáum við rétt borgað og af hverju megum við ekki vita? Þórður Snær Júlíusson Skoðun Kjöt og krabbamein Hulda María Einarsdóttir,Jórunn Atladóttir,Sigurdís Haraldsdóttir Skoðun Silja Bára rektor Háskóla Íslands Stefán Hrafn Jónsson Skoðun Stóra klúður Íslands í raforkumálum Þorgerður María Þorbjarnardóttir Skoðun Gervigreind í skólastarfi – hvað getum við lært af Eistlandi? Þorsteinn Siglaugsson Skoðun Hagsmunir háskólanema í rektorskjöri Kolbrún Þ. Pálsdóttir Skoðun Við kjósum Silju Báru í dag! Agla Elín Davíðsdóttir,Ari Borg Helgason,Hekla Sól Hafsteinsdóttir,Margrét Bo Wan Waage Reynisdóttir,Nína Kristín Gunnarsdóttir,Ragnheiður Dóra H. Jónsdóttir Skoðun Kolbrún Pálsdóttir – Öflugur leiðtogi fyrir framtíð Háskóla Íslands Kristín Jónsdóttir,Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun Skrautfjöðurin jafnlaunavottun Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Forystukrísa Sjálfstæðisflokksins í Hafnarfirði á sér margar kostulegar birtingarmyndir! Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Utanríkis- og varnarmál Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Samkeppni er lykillinn að arðsemi fyrirtækja Friðrik Ingi Friðriksson skrifar Skoðun Bréf til síungra sósíalista um land allt Oddný Eir Ævarsdóttir skrifar Skoðun Hamas; orsök eða afleiðing? Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Foreldrar – tæmið öskubakkana og setjið börnin í bílstóla Guðný Helga Herbertsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög og brothættar byggðir – leið til sjálfbærrar þróunar Ásdís Helga Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að rjúfa vopnahlé – 300 myrt á svipstundu Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir,Yousef Tamimi skrifar Skoðun A Strong International University Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Þrjú lykilskref í átt að betri háskóla. Ingibjörg Gunnarsdóttir mun stíga þau Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Kirsuberjatínsla félagsmálaráðherra Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Hreint vatn frá Heiðmörk til framtíðar Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna skipta raddir ungmenna af erlendum uppruna máli? Guðrún Elsa Tryggvadóttir skrifar Skoðun Skrautfjöðurin jafnlaunavottun Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Fjármál og akademískt frelsi Silja Bára Ómarsdóttir skrifar Skoðun Silja Bára rektor Háskóla Íslands Stefán Hrafn Jónsson skrifar Skoðun Við kjósum Silju Báru í dag! Agla Elín Davíðsdóttir,Ari Borg Helgason,Hekla Sól Hafsteinsdóttir,Margrét Bo Wan Waage Reynisdóttir,Nína Kristín Gunnarsdóttir,Ragnheiður Dóra H. Jónsdóttir skrifar Skoðun Er systir þín skyld þér, fáum við rétt borgað og af hverju megum við ekki vita? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Gervigreind í skólastarfi – hvað getum við lært af Eistlandi? Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Smánin tilheyrir geranda en of oft klínt á þolanda Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Jarðhiti jafnar leikinn Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Skipbrot Reykjavíkurborgar Davíð J. Arngrímsson skrifar Skoðun Stóra klúður Íslands í raforkumálum Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Hvað geta ungmenni gert fyrir jörðina? Matthildur Þóra Skúladóttir,Guðmundur Ingi Valgeirsson skrifar Skoðun Fjarkönnun og sjálfstæði þjóðar Karl Arnar Arnarson skrifar Skoðun Virðisaukaskattur og sveitarfélög – ekki er allt sem sýnist Helgi Már Jósepsson,Tina Paic skrifar Skoðun Græðgin, vísindin og spilakassarnir Kristján Jónasson,Alma Hafsteinsdóttir,Steinn Guðmundsson,Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Kjöt og krabbamein Hulda María Einarsdóttir,Jórunn Atladóttir,Sigurdís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Rektorskjör HÍ Soffía Auður Birgisdóttir skrifar Skoðun Hagsmunir háskólanema í rektorskjöri Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Sjá meira
Í yfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna er kynbundið ofbeldi skilgreint sem ofbeldi á grundvelli kynferðis sem leiðir til, eða gæti leitt til, líkamlegs, kynferðislegs eða sálræns skaða eða þjáninga kvenna, einnig hótun um slíkt, þvingun eða handahófskennda sviptingu frelsis, bæði í einkalífi og á opinberum vettvangi. Kynferðislegt ofbeldi er einhver sú erfiðasta reynsla sem ein manneskja getur upplifað. Lagalega er ekki til þyngri refsing við nokkrum brotaflokki, ef morð er undanskilið. Kynferðisofbeldi er kynbundið ofbeldi. Það eru oftast karlar sem nauðga konum, börnum og öðrum körlum. Oftast verður brotaþoli fyrir kynferðisofbeldinu á heimili sínu af einhverjum sem konan þekkir. Af þeim sem leituðu til Stígamóta 2011 voru aðeins 16,8% ofbeldismannanna ókunnugir. Flestir eru sammála um að kynferðislegt ofbeldi sé eitt grófasta form mannréttindabrota sem ekkert siðmenntað samfélag á að líða, enda er alvarleiki ofbeldisins flestum ljós. Barátta gegn slíku ofbeldi er hins vegar ekki ofarlega á baugi í samfélagi okkar og almennt sinnuleysi virðist ríkja á meðal þeirra sem eru í lykilstöðum til þess að hafa áhrif á þessi mál. Sextán daga alþjóðlegt átak gegn kynbundnu ofbeldi er hins vegar liður í að hvetja til opinnar og hispurslausrar umræðu jafnframt því að vera leið til vitundarvakningar meðal almennings og frekari aðgerða í kjölfarið.Falinn veruleiki Erfitt er að gera rannsóknir á kynferðislegu ofbeldi vegna þess hversu falinn veruleiki þess er. Erlend tölfræði sýnir að kynferðislegt ofbeldi er algengt og að konur eru mun oftar þolendur þess en karlmenn. Þannig sýna bandarískar rannsóknir að um 18% kvenna verða fyrir nauðgun eða tilraun til nauðgunar á lífsleiðinni á móti 3% karla. Lítið er vitað um raunverulega tíðni kynferðisofbeldis hér á landi, þar sem mörg málanna koma ekki til kasta lögreglu. Fáar rannsóknir hafa verið gerðar en þær sem til eru gefa þó vísbendingar. Stærsta rannsókn af þessu tagi er samnorræn rannsókn þar sem tíðni andlegs, líkamlegs og kynferðislegs ofbeldis var metin hjá konum sem leituðu til kvensjúkdómalækna á árunum 1999 til 2001. Á Íslandi tóku 649 konur 18 ára og eldri þátt í rannsókninni og þar kom í ljós að 33% höfðu orðið fyrir kynferðislegu ofbeldi á lífsleiðinni. Rúmlega 22% kvennanna höfðu verið beittar alvarlegu kynferðislegu ofbeldi, þar af 10% fyrir 18 ára aldur. Meðaltíðni kynferðisofbeldis hjá hinum norrænu ríkjunum í þessari samnorrænu rannsókn var 16,6% til 26,9%. Stígamót hafa safnað tölfræðilegum upplýsingum í 22 ár til að lýsa þeim hliðum íslensks samfélags sem birtist í starfsemi þeirra. Í nýjustu ársskýrslu Stígamóta frá 2011 kemur fram að 593 einstaklingar leituðu til Stígamóta eftir aðstoð, þar af 278 einstaklingar sem leituðu aðstoðar í fyrsta skipti. Á þeim 22 árum sem liðin eru frá stofnun Stígamóta til ársloka 2011 hafa 5.946 einstaklingar leitað til samtakanna vegna kynferðisofbeldis. Við teljum að hér birtist aðeins toppurinn á ísjakanum. Margir brotaþolar leita sér aldrei aðstoðar.30.000 undir 18 ára Ef skoðuð er fyrsta tíðnikönnun hérlendis á umfangi kynferðisofbeldis á börnum koma hærri tölur í ljós. Í viðtali við Hrefnu Ólafsdóttur félagsráðgjafa, sem gerði könnunina, kemur fram að rúmlega fimmta hver stúlka og tæplega tíundi hver drengur höfðu verið beitt kynferðisofbeldi fyrir 18 ára aldur. 17% svarenda í rannsókn Hrefnu höfðu verið misnotuð, 23% kvenna og 8% karla. Ofbeldið taldist hafa verið gróft eða mjög gróft í 67% tilvika, þ.e. kynmök eða snerting kynfæra barnsins. Aðeins var kært í fjórum tilvikum af 122 en enginn gerenda var dæmdur fyrir brot sín né fengu þolendur bætur. Segjum að skekkjumörkin séu í rúmum 12%. Það þýðir að rúmlega 30.000 einstaklingar verða fyrir kynferðisofbeldi fyrir 18 ára aldur. Eru þetta mun hærri tölur en veruleiki Stígamóta sýnir okkur enda sýnir tölfræði okkar aðeins heimsóknir þeirra sem leita til samtakanna en þær heimsóknir mæla auðvitað ekki tíðni kynferðisofbeldis í samfélaginu. Það er jafnframt athyglisvert að ofangreind tíðnikönnun sýnir aðeins þá sem hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi fyrir 18 ára aldur, ekki þá sem verða fyrir því sem fullorðnir einstaklingar. Það sem er enn þá meira sláandi er að á bak við hverja tölu og prósentu er manneskja, reynsla hennar og líf. Í janúar 2011 var íbúafjöldi Kópavogs 30.779 einstaklingar. Getur hugur okkar rúmað það að jafn margir einstaklingar lendi í kynferðisofbeldi fyrir 18 ára aldur og allur íbúafjöldi Kópavogs? Við verðum oft ónæm fyrir einhverjum tölum og prósentum því slík tölfræði virðist gefa okkur takmarkaða og oft firrta mynd af veruleikanum. Hvað værum við t.d. lengi að lesa upp fullt nafn allra þeirra þrjátíu þúsund einstaklinga sem hafa lent í kynferðisofbeldi? Hvað þá að skyggnast á bak við persónurnar sem bera þessi nöfn? Baráttan gegn kynferðisofbeldi er því alls ekki léttvæg. Við virðumst hafa fullan skilning á ýmsum verðugum baráttumálum samtaka eins og umferðarráðs, krabbameinsfélaga og fleiri góðra samtaka. Þegar kemur að kynferðisofbeldi fara hins vegar margir í vörn og segja þetta einkamál hvers og eins. Við myndum aldrei líta undan þeirri samfélagslegu ábyrgð ef allir Kópavogsbúar ættu hættu á að örkumlast í umferðarslysi eða verða krabbameini að bráð. Það sama ætti að vera uppi á teningnum með baráttuna gegn kynferðisofbeldi.
Er systir þín skyld þér, fáum við rétt borgað og af hverju megum við ekki vita? Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Við kjósum Silju Báru í dag! Agla Elín Davíðsdóttir,Ari Borg Helgason,Hekla Sól Hafsteinsdóttir,Margrét Bo Wan Waage Reynisdóttir,Nína Kristín Gunnarsdóttir,Ragnheiður Dóra H. Jónsdóttir Skoðun
Kolbrún Pálsdóttir – Öflugur leiðtogi fyrir framtíð Háskóla Íslands Kristín Jónsdóttir,Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Forystukrísa Sjálfstæðisflokksins í Hafnarfirði á sér margar kostulegar birtingarmyndir! Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Foreldrar – tæmið öskubakkana og setjið börnin í bílstóla Guðný Helga Herbertsdóttir skrifar
Skoðun Samvinnufélög og brothættar byggðir – leið til sjálfbærrar þróunar Ásdís Helga Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Að rjúfa vopnahlé – 300 myrt á svipstundu Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir,Yousef Tamimi skrifar
Skoðun Þrjú lykilskref í átt að betri háskóla. Ingibjörg Gunnarsdóttir mun stíga þau Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta raddir ungmenna af erlendum uppruna máli? Guðrún Elsa Tryggvadóttir skrifar
Skoðun Við kjósum Silju Báru í dag! Agla Elín Davíðsdóttir,Ari Borg Helgason,Hekla Sól Hafsteinsdóttir,Margrét Bo Wan Waage Reynisdóttir,Nína Kristín Gunnarsdóttir,Ragnheiður Dóra H. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er systir þín skyld þér, fáum við rétt borgað og af hverju megum við ekki vita? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Gervigreind í skólastarfi – hvað getum við lært af Eistlandi? Þorsteinn Siglaugsson skrifar
Skoðun Hvað geta ungmenni gert fyrir jörðina? Matthildur Þóra Skúladóttir,Guðmundur Ingi Valgeirsson skrifar
Skoðun Virðisaukaskattur og sveitarfélög – ekki er allt sem sýnist Helgi Már Jósepsson,Tina Paic skrifar
Skoðun Græðgin, vísindin og spilakassarnir Kristján Jónasson,Alma Hafsteinsdóttir,Steinn Guðmundsson,Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar
Er systir þín skyld þér, fáum við rétt borgað og af hverju megum við ekki vita? Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Við kjósum Silju Báru í dag! Agla Elín Davíðsdóttir,Ari Borg Helgason,Hekla Sól Hafsteinsdóttir,Margrét Bo Wan Waage Reynisdóttir,Nína Kristín Gunnarsdóttir,Ragnheiður Dóra H. Jónsdóttir Skoðun
Kolbrún Pálsdóttir – Öflugur leiðtogi fyrir framtíð Háskóla Íslands Kristín Jónsdóttir,Þórdís Jóna Sigurðardóttir Skoðun