Nýr Álftanesvegur – enginn gálgafrestur lengur Reynir Ingibjartsson skrifar 25. september 2012 06:00 Í ársbyrjun 1997 kynntu bæjaryfirvöld í Garðabæ nýtt aðalskipulag til ársins 2015. Þar var gert ráð fyrir færslu núverandi Álftanesvegar lengra út í hraunið og norður fyrir væntanlega íbúabyggð í hrauninu. Þar var einnig gert ráð fyrir vegi þvert yfir Gálgahraunið frá Arnarnesvogi og að Garðaholti. Þáverandi Náttúruverndarráð fjallaði um aðalskipulagið og í umsögninni kom m.a. fram, að mikilvægt væri að tryggja verndun Gálgahrauns sem hingað til hafi fengið að vera óraskað. Í hrauninu væri fjölbreyttur gróður en þar væru einnig söguminjar, sögustaðir, fornar götur og búsetuminjar frá ýmsum tímum. Minnt er á að Gálgahraun sé nyrsta tungan af rúmlega 10 km löngu hrauni sem komið er úr Búrfelli og nefnt hefur verið Búrfellshraun. Að mati Náttúruverndarráðs er „Búrfellshraun í hópi merkra náttúruminja sem forðast ber að raska frekar en orðið er." Í umsögninni er einnig vísað til alþjóðlegra skyldna Íslendinga varðandi verndun einstæðra jarðmyndana. (Tilvitnun, Mbl. 17. jan. 1997). Þann 19. feb. 1997 ritaði Árni Björnsson læknir grein í Mbl. með fyrirsögninni; Gefið Gálgahrauni gálgafrest. Þar segir Árni undir lok greinar: „Við sem búum í Bessastaðahreppi vitum að bæta þarf Álftanesveginn, en er nauðsynlegt að fremja náttúruspjöll til þess? Ég veit ekki til að kvartað hafi verið undan staðsetningu vegarins, heldur því að hann er mjór og illa hannaður. Þessu virðist mega breyta án þess að flytja hann." En nú er gálgafresturinn liðinn – 15 árum síðar. Yfirvöld í Garðabæ halda fast í skipulagið, búið er að bjóða út lagningu nýs Álftanesvegar og taka lægsta tilboði. Aðeins er eftir að skrifa undir og hefja framkvæmdir. En hvað hefur gerst á þessum 15 árum með Búrfellshraunið? Það er döpur saga. Um miðjan síðasta áratug var aflétt bæjarvernd á Urriðakotshrauni sunnan Vífilsstaða sem er hluti Búrfellshrauns, og hvert stórhýsið reis af öðru með IKEA í broddi fylkingar. Stór hluti hraunsins hvarf undir vegi, bílastæði og hús. Það sem framsýnir menn í Garðabæ höfðu reynt að tryggja, hvarf sem dögg fyrir sólu. Jafnframt var farið að byggja nýtt íbúahverfi í Garðahrauni (Búrfellshrauni) norðan núverandi Álftanesvegar. Það varð eftirsótt að byggja í hrauninu í nágrenni Gálgakletta. En svo vandaðist málið. Menn ráku augu í málningartúpur og strigaslitrur undir hraunklettum sem áttu að fara undir íbúðarhús. Það rifjaðist upp að þarna hefði Jóhannes S. Kjarval verið að mála. Það komu vomur á menn. Og nú í sumar voru til sýnis á Kjarvalsstöðum, meistaraverk Kjarvals af þessum hraunklettum sem áttu að fara undir hús og vegi. Þeir bjartsýnustu héldu þá að nú væri hætt við vegarlagningu um þetta hraun. Þegar vinnuvélarnar höfðu mulið undir sig Urriðakotshraunið, var mönnum ofboðið og til varð félagið, Hraunavinir sem Garðbæingar, Álftnesingar og Hafnfirðingar stóðu að. Markmiðið var að standa vörð um hraun og strendur í þessum sveitarfélögum – bjarga því sem eftir var eins og kostur væri. Lagðar voru fram hugmyndir um Álftanesveginn – annað hvort að leggja hann í stokk á núverandi stað eða lagfæra vegstæðið og ná um það sátt við íbúa. Tvö þúsund manns mótmæltu flutningi á veginum út í hraunið, ótal fundir haldnir, bréf skrifuð, farið í göngur og rætt við menn. Haldið var í lengstu lög í þá trú, að ráðamenn myndu sjá ljósið og aðrir kostir yrðu skoðaðir. En sú von brást. Búrfellshraunið allt og ekki síst Gálgahraunið er náttúruperla sem umkringd er byggð á alla vegu. Þetta er sameign okkar sem byggjum þetta land. Búrfell og Búrfellsgjá eru í Reykjanesfólkvangi sem er friðland, ysti hlutinn – Gálgahraunið er friðað og mikill vilji er fyrir því að friða hraunið allt, en – það er eins og mannanna verk fái alltaf forgang ef vantar land undir vegi, hús og jafnvel golfvöll. Við erum herrar jarðarinnar en ekki þjónar. Það eitt er nú eftir að þeir sem láta sér annt um náttúru okkar, sögu og listmenningu taki saman höndum og verji það sem eftir er af Búrfellshrauninu. Til þess eru ýmis ráð ef viljinn er til staðar. Lítum okkur líka nær. Lítið hraun í mesta þéttbýli landsins á líka sinn tilverurétt. Þetta litla hraun skartar nú sínum haustlitum. Það er lítil fyrirhöfn að takar þar eitt, tvö skref innan um kletta, mosa og lyng. Allir sem unna landi, sögu og listum eiga næsta leik. Stríðið er ekki tapað þó að orrustur tapist. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Mest lesið Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir Skoðun Ólögleg meðvirkni lækna Teitur Ari Theodórsson Skoðun Afleiðingar verkfallsaðgerða á minnstu börnin - krafa um svör Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Verklausi milljónakennarinn Þórunn Sveinbjarnardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson skrifar Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist skrifar Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Kyrrstöðuna verður að rjúfa! Lausn fyrir verðandi innviðaráðherra Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Íslenskan og menningararfurinn Sólveig Dagmar Þórisdóttir skrifar Skoðun Mannúðlegri úrræði Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Læknar á landsbyggðinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir skrifar Skoðun Mótum stefnu um iðn- og tæknimenntun á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kolkrabbinn og fjármálafjötrar Íslands Ágústa Árnadóttir skrifar Sjá meira
Í ársbyrjun 1997 kynntu bæjaryfirvöld í Garðabæ nýtt aðalskipulag til ársins 2015. Þar var gert ráð fyrir færslu núverandi Álftanesvegar lengra út í hraunið og norður fyrir væntanlega íbúabyggð í hrauninu. Þar var einnig gert ráð fyrir vegi þvert yfir Gálgahraunið frá Arnarnesvogi og að Garðaholti. Þáverandi Náttúruverndarráð fjallaði um aðalskipulagið og í umsögninni kom m.a. fram, að mikilvægt væri að tryggja verndun Gálgahrauns sem hingað til hafi fengið að vera óraskað. Í hrauninu væri fjölbreyttur gróður en þar væru einnig söguminjar, sögustaðir, fornar götur og búsetuminjar frá ýmsum tímum. Minnt er á að Gálgahraun sé nyrsta tungan af rúmlega 10 km löngu hrauni sem komið er úr Búrfelli og nefnt hefur verið Búrfellshraun. Að mati Náttúruverndarráðs er „Búrfellshraun í hópi merkra náttúruminja sem forðast ber að raska frekar en orðið er." Í umsögninni er einnig vísað til alþjóðlegra skyldna Íslendinga varðandi verndun einstæðra jarðmyndana. (Tilvitnun, Mbl. 17. jan. 1997). Þann 19. feb. 1997 ritaði Árni Björnsson læknir grein í Mbl. með fyrirsögninni; Gefið Gálgahrauni gálgafrest. Þar segir Árni undir lok greinar: „Við sem búum í Bessastaðahreppi vitum að bæta þarf Álftanesveginn, en er nauðsynlegt að fremja náttúruspjöll til þess? Ég veit ekki til að kvartað hafi verið undan staðsetningu vegarins, heldur því að hann er mjór og illa hannaður. Þessu virðist mega breyta án þess að flytja hann." En nú er gálgafresturinn liðinn – 15 árum síðar. Yfirvöld í Garðabæ halda fast í skipulagið, búið er að bjóða út lagningu nýs Álftanesvegar og taka lægsta tilboði. Aðeins er eftir að skrifa undir og hefja framkvæmdir. En hvað hefur gerst á þessum 15 árum með Búrfellshraunið? Það er döpur saga. Um miðjan síðasta áratug var aflétt bæjarvernd á Urriðakotshrauni sunnan Vífilsstaða sem er hluti Búrfellshrauns, og hvert stórhýsið reis af öðru með IKEA í broddi fylkingar. Stór hluti hraunsins hvarf undir vegi, bílastæði og hús. Það sem framsýnir menn í Garðabæ höfðu reynt að tryggja, hvarf sem dögg fyrir sólu. Jafnframt var farið að byggja nýtt íbúahverfi í Garðahrauni (Búrfellshrauni) norðan núverandi Álftanesvegar. Það varð eftirsótt að byggja í hrauninu í nágrenni Gálgakletta. En svo vandaðist málið. Menn ráku augu í málningartúpur og strigaslitrur undir hraunklettum sem áttu að fara undir íbúðarhús. Það rifjaðist upp að þarna hefði Jóhannes S. Kjarval verið að mála. Það komu vomur á menn. Og nú í sumar voru til sýnis á Kjarvalsstöðum, meistaraverk Kjarvals af þessum hraunklettum sem áttu að fara undir hús og vegi. Þeir bjartsýnustu héldu þá að nú væri hætt við vegarlagningu um þetta hraun. Þegar vinnuvélarnar höfðu mulið undir sig Urriðakotshraunið, var mönnum ofboðið og til varð félagið, Hraunavinir sem Garðbæingar, Álftnesingar og Hafnfirðingar stóðu að. Markmiðið var að standa vörð um hraun og strendur í þessum sveitarfélögum – bjarga því sem eftir var eins og kostur væri. Lagðar voru fram hugmyndir um Álftanesveginn – annað hvort að leggja hann í stokk á núverandi stað eða lagfæra vegstæðið og ná um það sátt við íbúa. Tvö þúsund manns mótmæltu flutningi á veginum út í hraunið, ótal fundir haldnir, bréf skrifuð, farið í göngur og rætt við menn. Haldið var í lengstu lög í þá trú, að ráðamenn myndu sjá ljósið og aðrir kostir yrðu skoðaðir. En sú von brást. Búrfellshraunið allt og ekki síst Gálgahraunið er náttúruperla sem umkringd er byggð á alla vegu. Þetta er sameign okkar sem byggjum þetta land. Búrfell og Búrfellsgjá eru í Reykjanesfólkvangi sem er friðland, ysti hlutinn – Gálgahraunið er friðað og mikill vilji er fyrir því að friða hraunið allt, en – það er eins og mannanna verk fái alltaf forgang ef vantar land undir vegi, hús og jafnvel golfvöll. Við erum herrar jarðarinnar en ekki þjónar. Það eitt er nú eftir að þeir sem láta sér annt um náttúru okkar, sögu og listmenningu taki saman höndum og verji það sem eftir er af Búrfellshrauninu. Til þess eru ýmis ráð ef viljinn er til staðar. Lítum okkur líka nær. Lítið hraun í mesta þéttbýli landsins á líka sinn tilverurétt. Þetta litla hraun skartar nú sínum haustlitum. Það er lítil fyrirhöfn að takar þar eitt, tvö skref innan um kletta, mosa og lyng. Allir sem unna landi, sögu og listum eiga næsta leik. Stríðið er ekki tapað þó að orrustur tapist.
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar