Viðskipti innlent

Styttist í sex ára afmæli haftanna

Haraldur Guðmundsson skrifar
Viðskiptaráð gerir ráð fyrir að útflutningstekjur ársins 2013 hefðu verið um 80 milljörðum króna hærri án hafta en raunin varð.
Viðskiptaráð gerir ráð fyrir að útflutningstekjur ársins 2013 hefðu verið um 80 milljörðum króna hærri án hafta en raunin varð. Vísir/Halldór
Afnám gjaldeyrishafta gæti leitt til veikingar krónunnar með tilheyrandi verðhækkunum hér innan­lands og aukinni verðbólgu. Þrátt fyrir það telja Samtök atvinnulífsins (SA) að sú efnahagslega áhætta sem fylgir höftunum, og mun líklega skapast, sé meiri en sú sem gæti falist í afnámi þeirra.

Þetta kom fram í grein Þorsteins Víglundssonar, framkvæmdastjóra SA, í Fréttablaðinu í gær. Þar rekur Þorsteinn verkefnið við afnám haftanna sem hann segir það mikilvægasta sem íslensk stjórnvöld standi frammi fyrir í dag. Þorsteinn segir aðstæður til afnáms mjög hagstæðar þar sem efnahagslífið sé í ágætu jafnvægi.

„Lykilforsenda þess að hægt verði að koma í veg fyrir ofhitnun hagkerfisins er hratt afnám fjármagnshafta. Efnahagsleg áhætta afnáms hafta er mun minni en hættan sem fylgir enn einni rússíbanareið íslensks efnahagslífs með kunnuglegri kollsteypu í lok ­ferðar,“ segir Þorsteinn.

Höftunum var komið á í nóvember 2008 eftir að landið hafði orðið fyrir barðinu á bankakreppu. Gengi krónunnar hafði þá lækkað og hætta á stórfelldu útstreymi fjármagns skapast. Það hefði getað valdið enn meiri gengislækkun og verðbólgu og því ákvað Seðlabankinn að hefta tímabundið útflæði gjaldeyrisins. Upphaflega áttu höftin að falla úr gildi haustið 2010. Afnám þeirra hefur dregist og vegur þar þyngst töf við uppgjör þrotabúa föllnu bankanna, eins og kemur fram í nýrri Skoðun Viðskiptaráðs Íslands.





Á þeim rúmu fimm og hálfu ári sem liðin eru hefur ítrekað verið bent á þann efnahagslega kostnað sem höftunum fylgir. Viðskiptaráð hefur til dæmis áætlað að þau hafi kostað íslensk fyrirtæki um 80 milljarða króna í útflutningstekjur á síðasta ári. Höftin eru einnig sögð draga úr nýliðun og vexti íslenskra fyrirtækja og leiða til þess að sprotafyrirtæki færi starfsemi sína úr landi. Höftunum hefur því oft verið líkt við girðingu sem erlendir fjárfestar vilji ekki festast innan með fjármuni sína. 

Þorsteinn segir í grein sinni að óttinn við gengislækkun og meðfylgjandi verðbólgu sé líklegasta skýringin á „aðgerðaleysi stjórnvalda“ þegar komi að afnámi haftanna. 

Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsráðherra, hefur að undanförnu svarað spurningum um afnám haftanna á þann veg að þau verði jafnvel afnumin í ár. Í kvöldfréttum Stöðvar 2 í síðasta mánuði sagði hann stjórnvöld hafa nýtt tímann vel til að kortleggja vandann. 

„Ég er með væntingar um að það verði stórir áfangar stignir á þessu ári,“ sagði Bjarni.

Björn Brynjúlfur Björnsson
Gæti skapað sama vanda og árið 2008

Björn Brynjúlfur Björnsson, hagfræðingur Viðskiptaráðs Íslands, segir ráðið sammála Samtökum atvinnulífsins um mikilvægi þess að höftin verði afnumin. Hann segir áhættuna við afnám gjaldeyrishafta fyrst og fremst tengjast mögulegri veikingu krónunnar.

„Ef þessi veiking verður mikil þá getur hún skapað sama vanda og myndaðist hérna árið 2008. Þá urðu einstaklingar og fyrirtæki sem voru með verð- eða gengistryggð lán fyrir búsifjum og starfsemi margra fyrirtækja raskaðist. Það er hægt að standa að afnámi án þess að þetta verði raunin með því að takmarka þessa áhættu. Það er annars vegar hægt að halda útboð á erlendum gjaldeyri þar sem magnið er takmarkað. Hins vegar væri hægt að hafa skatt á fjármagnsútflæði sem færi síðan smám saman lækkandi með tímanum. Því er hægt að takmarka gengisveikingaráhættuna ef staðið er að afnáminu með skynsamlegum hætti,“ segir Björn.

Regína Bjarnadóttir
Seðlabankinn ágætlega í stakk búinn

„Ein helsta áhættan væri meðal annars þrýstingur á krónuna og Seðlabankinn þyrfti þá að nota hluta af gjaldeyrisforðanum til að sporna gegn falli hennar,“ segir Regína Bjarnadóttir, forstöðumaður Greiningardeildar Arion banka, spurð um þá efnahagslegu áhættu sem gæti falist í afnámi haftanna.

„En ég tel að bankinn sé ágætlega í stakk búinn til að takast á við þrýsting á krónuna. Við erum á góðum stað, með góðan afgang af viðskiptajöfnuði, hallalaus fjárlög og aukningu í innstreymi ferðamanna. Þannig að það virðist vera góður tímapunktur fyrir okkur til takast á við þær áhættur sem skapast við að aflétta höftunum,“ segir Regína.

Hún bendir á að höftunum yrði aldrei aflétt eins og hendi væri veifað.

„Það yrði alltaf gert varfærnislega og Seðlabankinn hefur keypt mikið af gjaldeyri á síðastliðnum tólf mánuðum.“






Fleiri fréttir

Sjá meira


×