„Aldur er svo afstæður“

Allt iðar af lífi í húsi í litlum bakgarði á Skólavörðustíg. Þar hefur Kramhúsið verið rekið undanfarin þrjátíu ár og slagorðið verið „orkustöð í miðbænum“.

Hafdís Árnadóttir er stofnandi og eigandi Kramhússins þar sem dansinn hefur dunað í þrjá áratugi og fjölbreytt lista- og menningarlíf hefur fengið að blómstra.

Hún verður 77 ára í haust en er hvergi nærri hætt að kenna enda er það hreyfingin sem heldur henni gangandi. Hafdís fékk á dögunum heiðursviðurkenningu á Samfélagsverðlunum Fréttablaðsins fyrir að hafa með ævistarfi sínu stuðlað að betra samfélagi.

Það er líf og fjör í Kramhúsinu þegar blaðamann ber að garði. Tvær konur á miðjum aldri eru að spjalla saman eftir tíma. Þegar spurt er um Hafdísi eru hæg heimatökin, starfskona fer út á tröppur Kramhússins og kallar upp í átt að íbúð á annarri hæð, á ská á móti Kramhúsinu. „Ég kem,“ kallar Hafdís niður af annarri hæðinni og er komin niður innan skamms. Leið okkar liggur upp í íbúð hennar sem er rúmgóð og björt með útsýni yfir port Kramhússins öðrum megin og Bergstaðastræti og Skólavörðustíg hinum megin.

Íbúðin ber svo sannarlega merki fjölmenningar. Munir frá fjarlægum löndum á víð og dreif í bland við gömul íslensk tekkhúsgögn.

„Þetta er voða frjálst hérna hjá okkur. Hér fæðast hugmyndirnar, við köllum þetta hugmyndaborðið,“ segir Hafdís og bendir á stórt borð inni í eldhúsi. Hér hafa starfsmenn aðstöðu til að fara yfir málin og íbúðin nýtist í ýmislegt annað. Um daginn var til dæmis kenndur þar danstími vegna þess að báðir salir Kramhússins voru bókaðir. Þessa dagana er líka verið að undirbúa afmælissýningu hússins sem fer fram 12. apríl í Gamla bíó og um 100 nemendur taka þátt í.

„Það þarf að huga að mörgu en það skiptir ekki endilega máli að danssporin séu öll á hreinu, bara að það sé gaman og fólk skemmti sér vel.“ 



Þóttu íþróttir leiðinlegar 

Hafdís er fædd árið 1938 og ólst upp á Hjalteyri í Eyjafirði. „Þar sem allt snerist um síldina,“ segir hún hlæjandi.

Hafdís fór svo í íþróttakennaranám á Laugavatni en fann fljótt að íþróttakennslan átti ekki vel við hana. „Ég komst að því að mér þótti íþróttir leiðinlegar en hafði rosalega gaman af því að dansa.“ 

Eftir íþróttakennaranámið kenndi hún þó íþróttir í nokkur ár, í Vestmannaeyjum og Reykjavík

„Íþróttakennslan átti ekkert við mig. Mér fannst þetta mjög íhaldssamt og eftir einhverjum formúlum sem höfðuðu ekki til mín. Þá fór ég til Danmerkur að kynna mér dans, kóreógrafíu og nútímadans,“ segir hún. Þar stundaði hún nám við skóla Lis Burmeister sem kenndi það sem kallaðist rytmegymnastik eða dans innan íþróttageirans. 

Ónýtt húsnæði 

Þar var hún í ár en eftir að hún kom heim stofnaði hún Leikfimiskóla Hafdísar Árnadóttur en þá var það sem stundum var kallað frúarleikfimi að ryðja sér til rúms hér á landi og nokkrir skólar voru stofnaðir á svipuðum tíma.

Árið 1972 þegar samtök áhugafólks um leiklistarnám stofnuðu Leiklistarskóla SÁL var Hafdís fengin til að leiða líkamsbeitingarkennslu og líkamsþjálfun. Þegar Leiklistarskóli Íslands var stofnaður nokkrum árum síðar varð hún kennari þar og kenndi þar allt þar til fyrir nokkrum árum. Auk þess ól hún syni sína tvo upp, þá Ingólf og Árna Ólaf Ásgeirssyni. 

„Ég var rosalega dugleg að fara á alls konar námskeið úti. Þar kynntist ég kennurum alls staðar að, kynntist afró, spuna og öllu því sem leiddi svo seinna inn í Kramhúsið.“

Kramhúsið var stofnað árið 1984 en þá var Hafdís orðin þreytt á því að vera ekki með fast húsnæði undir kennsluna en hún hafði flakkað úr einu húsnæði í annað með dansleikfimitíma sína.

„Ég var á hlaupum út um allt. Við vorum alltaf í einhverjum húsnæðisvandræðum og oft var ég með tíma í húsnæði sem hentaði engan veginn undir kennsluna. Ég rakst á auglýsingu þar sem var verið að auglýsa húsið. Þetta var gamalt smíðaverkstæði. Rosalega niðurnítt og eiginlega bara ónýtt.“ 

Mikil vinna 

Mikla vinnu þurfti til þess að koma húsnæðinu í stand en það var eitthvað sem heillaði. Hafdís og samstarfsmaður hennar og þáverandi sambýlismaður, Gylfi Gígja, tóku það í gegn.

„Staðurinn var svo freistandi. Húsið var allt öðruvísi en maður var vanur og í passlegri stærð. Við sáum einhver tækifæri í þessu.“ 

Fljótlega kom í ljós að mikil þörf var á húsnæðinu og aðsóknin frá fyrsta degi mjög mikil. „Það var svo mikil aðsókn og það sem við vorum með var frekar nýtt og óþekkt. Það var svo mikið af fólki sem vildi gera eitthvað annað og nýtt.“ 

Dansgróðurhús 

Hafdís segist alltaf hafa verið heppin með það að hafa haft gott starfsfólk. Meðal fyrstu kennara í skólanum var nafna hennar, Hafdís Jónsdóttir, sem nú á World Class.

„Dísa var fyrsti danskennarinn hér og var rosalega vinsæl. Svo var Anna Richards sem kenndi spuna,“ segir hún og nefnir fleiri um leið og hún flettir veglegri bók um sögu Kramhússins sem kom út fyrir stuttu.

„Það er svo gott að geta séð þetta allt hérna, það er svo margt sem hefur gerst og maður man þetta ekki allt,“ segir hún brosandi og rýnir í bókina. 

Fljótlega bættist barnastarf við flóruna. Allt frá fyrstu stundu kom mikið af kennurum að utan og þeir kenndu nýja strauma og stefnur. Ekkert þótti of framandi. 

Og reyndar hefur það alltaf verið sérkenni Kramhússins að þar fá hugmyndir að blómstra.

„Það er mjög margt sem spírar hérna, við köllum þetta oft dansgróðurhús. Það er svo margt sem spírar hér, stækkar svo, verður of stórt fyrir þetta hús og fer annað og blómstrar. Til dæmis Kvennakór Reykjavíkur, Sirkus Íslands og ótal leikhópar sem hafa byrjað hérna,“ segir hún en um árabil var nánast eina leiklistarkennsla landsins, fyrir utan Leiklistarskólann, í Kramhúsinu.

Þar hafa því margir af okkar þekktustu leikurum stigið sín fyrstu skref í leiklist. „Alls konar fólk kemur inn með hugmyndir og maður þarf bara að vera opinn fyrir því. Stundum virkar það ekki og þá bara virkar það ekki en yfirleitt hefur það virkað.“ 

Það geta allir dansað 

Hafdís og samstarfsmenn hennar hafa líka stuðlað að fjölmenningu með því að fá ólíka strauma og stefnur inn til landsins. Afró, magadans og argentínskur tangó eru allt dæmi um dansstefnur sem byrjuðu í Kramhúsinu.

„Þetta er auðvitað mikið fjölmenningarsamfélag og við höfum örugglega stuðlað að því að víkka sjóndeildarhringinn hjá fólki,“ segir hún. 

Hafdís segir að eitt af því skemmtilegasta við starfið sé að sjá fólk sem hafi haldið að það gæti ekki dansað verða dansara. Og hún fullyrðir að allir geti dansað.

„Já, það geta allir dansað. Dans og tónlist er í okkur öllum. Sumir halda að þeir séu falskir og geti ekki sungið. Það er alveg eins með það og dans. Það geta allir lært að syngja og það geta allir lært að dansa.“

Kramhúsið á marga fastakúnna sem hafa sumir hverjir verið þar frá opnun hússins, einhverjir hafa meira að segja fylgt Hafdísi frá því áður en hún opnaði húsið. „Það eru þrjár kynslóðir sem sækja húsið. Sumir hafa verið frá byrjun og svo allt niður í börnin sem eru í barnastarfinu.“ 

Stundum tvísýnt 

Þrátt fyrir að reksturinn hafi yfirleitt gengið vel þá hefur það samt stundum verið tvísýnt. „Við höfum bæði barist í bökkum og bönkum. Þegar við vorum nýbúin að opna þá varð 100% gengisfelling og það hrundi allt. Þá var maður með lán og bara allt í kaldakoli. Einhvern veginn náðum við að klóra okkur í gegnum það.

Það var bara hægt af því ég er alltaf að vinna með svo góðu fólki. Ég er svo heppin að hafa alltaf haft svo rosalega gott samstarfsfólk sem hefur drifið þetta áfram,“ segir hún. 

Það var líka tvísýnt eftir hrun hvort reksturinn gæti staðið undir sér. „Það var eitt ár sem var alveg rosalega erfitt. Aðsóknin minnkaði mikið, fólk þurfti að spara við sig og við vissum ekki hvort þetta myndi ríða okkur að fullu. Sá tími var rosalega erfiður og oft áður líka. Til dæmis þegar eróbikkið kom til landsins, þá datt niður allur dans og það fóru allir á pallana. En það kom aftur, þetta kemur svo mikið í bylgjum,“ segir hún.

„Það eru líka ákveðnir punktar sem haldast alltaf eins og barnastarfið, leikfimi og jóga, það helst alltaf sterkt. Og svo auðvitað þessir föstu punktar, afró, tangó og götudansinn.“

Núna gengur vel og í raun þyrfti húsnæðið að vera stærra. „Núna er þetta frekar upp á við en hitt. Stundum er ekki nóg pláss, stundum hefur það verið of stórt og stundum of lítið.

Eins og núna. Það hefur verið svo mikil aðsókn að húsinu í vetur að það hefði ekki veitt að öðrum sal. Þetta hefur aldrei verið hugsað sem stórt batterí eða útibú annars staðar. Við þjónum mikið miðsvæðinu þó að eldri kúnnar komi margir hverjir langt að því þeir vilja vera í þessu húsi.

Fær aldrei leið 

Hafdís verður sem áður segir 77 ára í haust. Hún segist þó hvergi nærri vera hætt og ætlar sér að kenna eins lengi og hún getur. Núna kennir hún um 6-7 tíma viku.

„Það er passlegt fyrir mig. Áður fyrr var maður stundum í fullri vinnu og að kenna 20 tíma,“ segir hún.

„Ég fæ aldrei leiða á þessu. Ég man aldrei eftir að hafa kviðið því að fara í vinnuna, ég er svo heppin. Aldur er svo afstæður. Mér finnst ég alveg eins vera 55 ára eða yngri.

Mér bregður stundum hvað ég er orðin gömul,“ segir hún hlæjandi enda ekki á henni að sjá að aldurinn hamli henni á nokkurn hátt.

„Ég er heppin. Ég er hraust og passlega kærulaus. Ég hef ekki miklar áhyggjur af hversdagslegum hlutum. Ég held að það sé gott að flæða bara svona áfram með. Það er ekki margt sem er að bögga mig.“