Ristilkrabbamein – marsinn fyrir skipulagða skimum Ásgeir Theodórs skrifar 13. mars 2015 07:00 Ristilkrabbamein er alvarlegur sjúkdómur sem oft er erfitt að lækna vegna þess hvað hann greinist seint. Það er þekkt og almennt viðurkennt að forstig þessa meins, hið góðkynja kirtilæxli, er auðvelt að greina og fjarlægja með hjálp ristilholsjár (ristilspeglunartækis) ef fólk kemur nógu snemma í skoðun. Leiðbeiningar flestra erlendra fagfélaga, samtaka og heilbrigðisstofnana eru á þá leið að fólk gangist undir ristilskoðun fljótlega eftir 50 ára aldurinn. Þá hafa flestir myndað þau forstig eða kirtilæxli, sem hætta er á að geti breyst í krabbamein. Ef bæði kynin eru talin með er ristil- og endaþarmskrabbamein þriðja algengasta krabbameinið hér á landi og önnur algengasta dánarorsök af völdum krabbameina. Samkvæmt upplýsingum frá Krabbameinsskránni greindust að meðaltali 135 einstaklingar árlega 2009-2013 og á árunum 2005-2009 dóu að meðaltali 52 á ári (29 karlar og 23 konur) úr þessum sjúkdómi á þessu fimm ára tímabili.Mikil umræða Á undanförnum árum hefur nokkuð reglulega verið vakin athygli á mikilvægi fyrirbyggjandi aðgerða gegn þessu krabbameini. Fjöldi blaðgreina og skýrslna, auk leiðbeininga um skimun, hafa verið skrifaðar, fræðsluþættir gerðir og ráðstefnur haldnar með fjölda innlendra og erlendra fyrirlesara. Á síðustu tuttugu árum hafa 8-10 erlendir læknar og vísindamenn komið hingað til lands til að fræða okkur um ristilkrabbamein og mikilvægi skimunar. Gott samband er við suma þessara aðila sem fylgjast grannt með gangi mála hér á landi. Nýleg rannsókn, sem tekur yfir tólf ára tímabil í ellefu Evrópulöndum, sýnir að dánartíðni hefur lækkað um 73% hjá körlum og 82% hjá konum, borið saman við þau lönd þar sem engin skimun er viðhöfð. Engin ákvörðun hefur verið tekin um að hefja skimun hér á landi. Hvers vegna höfum við beðið svona lengi að taka þessa ákvörðun? Þrátt fyrir mikla umræðu undanfarin ár hefur lítill sem enginn undirbúningur farið fram.Meiri áhugi og ábyrgð Áralöng barátta er nú að skila sér í vaxandi þekkingu fólks á fyrirbyggjandi aðgerðum. Meðvitund einstaklinga um meiri ábyrgð á eigin heilsu eykst stöðugt. Í vaxandi mæli gerir fólk kröfur um að heilbrigðisyfirvöld komi til móts við það í þessu efni. Þetta allt skilar sér í aukinni eftirspurn eftir forvarnaraðgerðum og skimun eftir ristilkrabbameini. Þá hafa félagasamtök, sjúkrasjóðir og fyrirtæki hér á landi stigið fram fyrir skjöldu, talað fyrir og styrkt forvarnaraðgerðir og sýnt með því gott fordæmi. Þetta er vissulega til mikillar fyrirmyndar og ber að þakka.Árangur tryggður Mikilvægt er að það sé tryggt að slíkar forvarnaraðgerðir eins og skimun skili besta mögulega árangri fyrir einstaklinginn. Nauðsynlegt er að velja vel þær skimunaraðferðir sem beitt er, setja gæðakröfur og hafa verkferla skýra. Fram til þessa hafa skimunaraðgerðir varðandi ristilkrabbamein verið með óskipulögðum hætti hér á landi, en til samanburðar má benda á skimun eftir legháls- og brjóstakrabbameini sem hefur verið skipulögð á vegum Leitarstöðvar Krabbameinsfélagsins og skilað góðum árangri. Það er mjög miður að okkur hefur ekki tekist að gera slíkt hið sama varðandi ristilkrabbamein. Með því að framkvæma skimun eftir ristilkrabbameini með skipulögðum hætti vinnst margt sem skiptir miklu máli í þessu efni. Boðun verður markviss, gæðavísum leitaraðferða verður beitt og fylgt eftir, verkferlar verða skýrir og skráning á niðurstöðum og aðgerðum verður framkvæmd. Markmiðið er að tryggja öryggi og ná sem bestum árangri fyrir þann sem gengst undir forvarnaraðgerðina.Ákvörðun verður að taka Án skimunar hjá einkennalausum einstaklingum má gera ráð fyrir verulegri aukningu í ristil-og endaþarmskrabbameini næstu áratugina, ekki síst vegna þess að fleiri þegnar þjóðarinnar ná hærri aldri. Án aðgerða má áætla að eftir 15 ár verði orðin um 60% aukning á ristil- og endaþarmskrabbameini hér á landi. Mikilvægt er því að heilbrigðisyfirvöld taki ákvörðun um að hefja skipulagða skimun eftir ristilkrabbameini á grundvelli þingsályktunartillögu sem samþykkt var á Alþingi 17. mars 2007. Næg þekking og reynsla er fyrir hendi hér á landi til að hefja markvissan undirbúning að skipulagðri skimun eftir ristilkrabbameini fyrir alla landsmenn. Samkvæmt framansögðu mun það skila margfalt betri árangri en það sem við erum að gera í dag. Slík aðgerð mun lækka dánartíðni verulega, fækka nýgreindum tilfellum af ristilkrabbameini og spara okkur mikla fjármuni í framtíðinni. Víða um heim hefur marsmánuður verið helgaður baráttunni gegn ristilkrabbameini. Vonandi taka heilbrigðisyfirvöld hér á Íslandi ákvörðun nú í marsmánuði 2015 um að hefja skipulega skimun hér á landi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alþingi Mest lesið Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium Skoðun Það er verið að hafa okkur að fíflum. Davíð Bergmann Skoðun Íslenska er ekki eina málið Lilja Magnúsdóttir Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson Skoðun Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir Skoðun Er Miðflokkurinn fyrir ungt fólk? Anton Sveinn McKee Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason Skoðun Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson Skoðun Skoðun Skoðun Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason skrifar Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Sársaukafull vaxtarmörk Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Tölum íslensku Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Er Miðflokkurinn fyrir ungt fólk? Anton Sveinn McKee skrifar Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason skrifar Skoðun Um orkuskort, auðlindir og endurvinnslu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Er padda í vaskinum? Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar Skoðun Rannsökum og ræðum menntakerfið Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Kæra sig ekki um evruna Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjölmiðla Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Horfið á möguleikana í samfélagslegri ábyrgð Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Aftur til fortíðar Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Að kjarna orku þjóðar Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Orðræða seðlabankastjóra veldur mér áhyggjum Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Flogið á milli landa á endurnýjanlegri orku: Draumsýn eða Raunveruleiki? Gnýr Guðmundsson skrifar Skoðun Það er verið að hafa okkur að fíflum. Davíð Bergmann skrifar Skoðun Útboð á Fjarðarheiðargöngum Hildur Þórisdóttir skrifar Skoðun Hvert á að fara með íslenskt þjóðfélag? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Svikin loforð gagnvart börnum? Hildur Rós Guðbjargardóttir skrifar Skoðun Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir skrifar Skoðun Hvar eru sálfræðingarnir? Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Íslenska er ekki eina málið Lilja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hvar er grunnskólinn? Kristján Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Um bókun 35, EES samninginn, Evrópusambandið og Bretland Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson skrifar Sjá meira
Ristilkrabbamein er alvarlegur sjúkdómur sem oft er erfitt að lækna vegna þess hvað hann greinist seint. Það er þekkt og almennt viðurkennt að forstig þessa meins, hið góðkynja kirtilæxli, er auðvelt að greina og fjarlægja með hjálp ristilholsjár (ristilspeglunartækis) ef fólk kemur nógu snemma í skoðun. Leiðbeiningar flestra erlendra fagfélaga, samtaka og heilbrigðisstofnana eru á þá leið að fólk gangist undir ristilskoðun fljótlega eftir 50 ára aldurinn. Þá hafa flestir myndað þau forstig eða kirtilæxli, sem hætta er á að geti breyst í krabbamein. Ef bæði kynin eru talin með er ristil- og endaþarmskrabbamein þriðja algengasta krabbameinið hér á landi og önnur algengasta dánarorsök af völdum krabbameina. Samkvæmt upplýsingum frá Krabbameinsskránni greindust að meðaltali 135 einstaklingar árlega 2009-2013 og á árunum 2005-2009 dóu að meðaltali 52 á ári (29 karlar og 23 konur) úr þessum sjúkdómi á þessu fimm ára tímabili.Mikil umræða Á undanförnum árum hefur nokkuð reglulega verið vakin athygli á mikilvægi fyrirbyggjandi aðgerða gegn þessu krabbameini. Fjöldi blaðgreina og skýrslna, auk leiðbeininga um skimun, hafa verið skrifaðar, fræðsluþættir gerðir og ráðstefnur haldnar með fjölda innlendra og erlendra fyrirlesara. Á síðustu tuttugu árum hafa 8-10 erlendir læknar og vísindamenn komið hingað til lands til að fræða okkur um ristilkrabbamein og mikilvægi skimunar. Gott samband er við suma þessara aðila sem fylgjast grannt með gangi mála hér á landi. Nýleg rannsókn, sem tekur yfir tólf ára tímabil í ellefu Evrópulöndum, sýnir að dánartíðni hefur lækkað um 73% hjá körlum og 82% hjá konum, borið saman við þau lönd þar sem engin skimun er viðhöfð. Engin ákvörðun hefur verið tekin um að hefja skimun hér á landi. Hvers vegna höfum við beðið svona lengi að taka þessa ákvörðun? Þrátt fyrir mikla umræðu undanfarin ár hefur lítill sem enginn undirbúningur farið fram.Meiri áhugi og ábyrgð Áralöng barátta er nú að skila sér í vaxandi þekkingu fólks á fyrirbyggjandi aðgerðum. Meðvitund einstaklinga um meiri ábyrgð á eigin heilsu eykst stöðugt. Í vaxandi mæli gerir fólk kröfur um að heilbrigðisyfirvöld komi til móts við það í þessu efni. Þetta allt skilar sér í aukinni eftirspurn eftir forvarnaraðgerðum og skimun eftir ristilkrabbameini. Þá hafa félagasamtök, sjúkrasjóðir og fyrirtæki hér á landi stigið fram fyrir skjöldu, talað fyrir og styrkt forvarnaraðgerðir og sýnt með því gott fordæmi. Þetta er vissulega til mikillar fyrirmyndar og ber að þakka.Árangur tryggður Mikilvægt er að það sé tryggt að slíkar forvarnaraðgerðir eins og skimun skili besta mögulega árangri fyrir einstaklinginn. Nauðsynlegt er að velja vel þær skimunaraðferðir sem beitt er, setja gæðakröfur og hafa verkferla skýra. Fram til þessa hafa skimunaraðgerðir varðandi ristilkrabbamein verið með óskipulögðum hætti hér á landi, en til samanburðar má benda á skimun eftir legháls- og brjóstakrabbameini sem hefur verið skipulögð á vegum Leitarstöðvar Krabbameinsfélagsins og skilað góðum árangri. Það er mjög miður að okkur hefur ekki tekist að gera slíkt hið sama varðandi ristilkrabbamein. Með því að framkvæma skimun eftir ristilkrabbameini með skipulögðum hætti vinnst margt sem skiptir miklu máli í þessu efni. Boðun verður markviss, gæðavísum leitaraðferða verður beitt og fylgt eftir, verkferlar verða skýrir og skráning á niðurstöðum og aðgerðum verður framkvæmd. Markmiðið er að tryggja öryggi og ná sem bestum árangri fyrir þann sem gengst undir forvarnaraðgerðina.Ákvörðun verður að taka Án skimunar hjá einkennalausum einstaklingum má gera ráð fyrir verulegri aukningu í ristil-og endaþarmskrabbameini næstu áratugina, ekki síst vegna þess að fleiri þegnar þjóðarinnar ná hærri aldri. Án aðgerða má áætla að eftir 15 ár verði orðin um 60% aukning á ristil- og endaþarmskrabbameini hér á landi. Mikilvægt er því að heilbrigðisyfirvöld taki ákvörðun um að hefja skipulagða skimun eftir ristilkrabbameini á grundvelli þingsályktunartillögu sem samþykkt var á Alþingi 17. mars 2007. Næg þekking og reynsla er fyrir hendi hér á landi til að hefja markvissan undirbúning að skipulagðri skimun eftir ristilkrabbameini fyrir alla landsmenn. Samkvæmt framansögðu mun það skila margfalt betri árangri en það sem við erum að gera í dag. Slík aðgerð mun lækka dánartíðni verulega, fækka nýgreindum tilfellum af ristilkrabbameini og spara okkur mikla fjármuni í framtíðinni. Víða um heim hefur marsmánuður verið helgaður baráttunni gegn ristilkrabbameini. Vonandi taka heilbrigðisyfirvöld hér á Íslandi ákvörðun nú í marsmánuði 2015 um að hefja skipulega skimun hér á landi.
Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar
Skoðun Flogið á milli landa á endurnýjanlegri orku: Draumsýn eða Raunveruleiki? Gnýr Guðmundsson skrifar