Fulltrúar frá jaðarflokkum eru komnir í aðalhlutverkin Guðsteinn Bjarnason skrifar 21. maí 2016 07:00 Græninginn Alexander Van der Bellen og þjóðernissinninn Norbert Hofer að loknu sjónvarpseinvígi um síðustu helgi, þar sem hvorugur þeirra þótti standa sig sérlega vel. Fréttablaðið/EPA Frambjóðandi Frelsisflokksins umdeilda á góða möguleika á að verða forseti Austurríkis eftir seinni umferð forsetakosninganna á morgun. Keppinauturinn er fyrrverandi leiðtogi Græningjaflokksins. Gömlu valdaflokkarnir standa ráðalausir. Allt frá lokum seinni heimsstyrjaldar hafa tveir stjórnmálaflokkar ráðið ríkjum í landinu, annar hægra megin við miðju og hinn vinstra megin. Hægriflokkurinn heitir Austurríski þjóðarflokkurinn og er nokkuð hefðbundinn íhaldsflokkur kristilegra demókrata, en vinstriflokkurinn er flokkur jafnaðarmanna, Sósíaldemókrataflokkur Austurríkis. Þessir tveir flokkar hafa stjórnað landinu, ýmist báðir saman í samsteypustjórn eða annar flokkurinn í einu þegar fylgið dugði til að fá hreinan þingmeirihluta. Ef frá er skilin skammlíf bráðabirgðastjórn með Kommúnistaflokknum árið 1945 hefur það einungis einu sinni gerst að þriðji flokkurinn hafi fengið að vera með í ríkisstjórn. Þetta var á árunum 2005 til 2007 þegar Þjóðarflokkurinn fékk til liðs við sig Bandalag um framtíð Austurríkis, stjórnmálaflokk sem hinn umdeildi Jörg Haider hafði stofnað eftir að hann klauf sig út úr Frelsisflokknum. Stóru flokkarnir tveir hafa sömuleiðis undantekningarlítið átt sinn fulltrúa í forsetaembætti landsins. Eina undantekningin var á árunum 1974 til 1980 þegar hinn óflokksbundni Rudolf Kirchschläger var forseti Austurríkis.Óvenjulegar forsetakosningar Forsetakosningar á morgun verða því harla óvenjulegar. Þar takast ekki á fulltrúar gömlu valdaflokkanna heldur fulltrúar tveggja jaðarflokka. Norbert Hofer er 45 ára gamall fulltrúi Frelsisflokksins, hins umdeilda flokks hægri þjóðernissinna sem iðulega er sagður vera öfgakenndur lýðskrumsflokkur. Alexander Van der Bellen er hins vegar 72 ára gamall fyrrverandi leiðtogi Græningjaflokksins og nýtur stuðnings flokksfélaga sinna, þótt hann bjóði sig fram sem óháður frambjóðandi. Í fyrri umferð forsetakosninganna hlaut Hofer 35,1 prósent atkvæða en Van der Bellen 21,3 prósent. Fulltrúar gömlu valdaflokkanna tveggja fengu ekki nema rúm 22 prósent samanlagt. Hofer þykir eiga heldur meiri möguleika í seinni umferðinni á morgun en Van der Bellen. Þó er munurinn í skoðanakönnunum engan veginn nógu afgerandi til að drepa niður alla spennu fyrirfram.Útlendingahræðslan Forsetaembættinu í Austurríki fylgja ekki mikil völd, en sigur Hofers yrði til marks um þá ört vaxandi andstöðu við flóttafólk og aðra innflytjendur sem víða hefur saxað á fylgi hefðbundinna stjórnmálaflokka í Evrópulöndum. Hofer hefur stutt harðar aðgerðir gegn flóttafólki en Van der Bellen segist gjarnan vilja taka á móti öllum sem á þurfa að halda. Eftir að flóttafólk tók að fjölmenna til Evrópu á síðustu misserum frá Sýrlandi og fleiri stríðshrjáðum löndum fylgdi austurríska sósíaldemókratastjórnin lengi vel þeirri stefnu að bjóða flóttafólk velkomið með svipuðum hætti og Þjóðverjar hafa gert. Tekið var við 90 þúsund umsóknum um hæli á síðasta ári.Seint á síðasta ári kom þó annað hljóð í strokkinn og var ákveðið að á þessu ári yrði að hámarki tekið við 37.500 manns. Landamæragæsla var hert og nú í síðasta mánuði voru samþykkt lög sem heimila stjórninni að lýsa yfir neyðarástandi ef mikill fjöldi flóttafólks kemur skyndilega til landsins.Upplausn gömlu flokkanna Fylgi við Frelsisflokkinn hefur vaxið hratt frá því snemma á síðasta ári, samfara vaxandi ótta meðal almennings við útlendinga. Innan gömlu flokkanna ríkir hins vegar upplausn og óvissa. Ekki síst hefur verið mikill ágreiningur innan Sósíaldemókrataflokksins, sem er við stjórn og ber ábyrgð á hinni skyndilegu stefnubreytingu gagnvart flóttafólki. Fyrir ári, um miðjan maí, höfðu Frelsisflokkurinn, Sósíaldemókrataflokkurinn og Þjóðarflokkurinn allir álíka mikið fylgi, um það bil 25 prósent hver. Síðan þá hefur fylgi gömlu flokkanna tveggja sigið jafnt og þétt og mælist nú rétt rúmlega 20 prósent en Frelsisflokkurinn er kominn upp í 33 prósent. Werner Faymann, leiðtogi Sósíaldemókrataflokksins og kanslari austurrísku stjórnarinnar, brást nokkuð óvænt við þessari þróun með því að segja af sér þann 9. maí síðastliðinn. Við báðum embættunum tók Christian Kern, sem hefur undanfarin ár verið forstjóri ríkisjárnbrautafyrirtækisins ÖBB og lítið skipt sér af stjórnmálum. Forsetakosningarnar á morgun eru haldnar í miðju þessa umróts hefðbundinna stjórnmála. Græninginn Van der Bellen, sem er vanur því að vera í stjórnarandstöðu utarlega á jaðri austurrískra stjórnmála, er allt í einu orðinn fulltrúi þeirra sem vilja halda í horfinu. Þjóðernissinninn yst á hægri vængnum, Norbert Hofer, siglir hins vegar á bylgju almannahræðslunnar við útlendinga og gæti sem hægast nælt sér í nógu mörg atkvæði til að taka við forsetaembættinu.Jörg Haider og Frelsisflokkurinn Fyrir þrjátíu árum tók Jörg Haider við forystu í austurríska Frelsisflokknum, sem þá var lítill flokkur hægrisinnaðra þjóðernissinna og átti rætur að rekja til nasistahreyfingarinnar í Austurríki. Haider reif upp fylgi flokksins og var tíu árum síðar, árið 1996, kominn með ríflega fjórðung atkvæða bæði í þingkosningum í Austurríki og kosningum til Evrópuþingsins. Hann vakti alræmda athygli fyrir glannalegar yfirlýsingar sínar, þar sem hann meðal annars ræddi um yfirburði austurrísku þjóðarinnar, varaði við ógn sem hann taldi stafa af útlendingum, ekki síst múslimum, og bar meira að segja blak af þýskum og austurrískum nasistum frá tímum Þriðja ríkisins. Hann dró reyndar seinna í land með sumar slíkar yfirlýsingar sínar. Upp úr aldamótunum reyndi hann að ljá Frelsisflokknum hófsamara yfirbragð og klauf sig á endanum út úr honum og stofnaði árið 2005 nýjan flokk, þar sem hann reyndi að forðast hið umdeilda lýðskrum sem hann hafði verið þekktur fyrir. Haider lést árið 2008, aðeins 58 ára gamall.Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu þann 21. maí. Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið „Fyrst hélt ég að þetta væri eitthvað grín“ Innlent Varðstjóri leystur undan vinnuskyldu vegna gruns um njósnir Innlent Þrír látnir eftir skotárás í Uppsölum Erlent „Viltu ekki tala við mig eins og ég sé gamalmenni“ Innlent „Í guðanna bænum höldum vöku okkar við aksturinn" Innlent „Við þrífumst ekki til lengdar ein“ Innlent Furðar sig á umdeildri Exit-auglýsingu og hækkar veiðigjöldin Innlent Njósnaaðgerðir sagðar tengjast deilum tveggja af auðugustu mönnum landsins Innlent Ný stjórn Ríkisútvarpsins kjörin Innlent Selfyssingar buðu lægst í brúasmíði á Vestfjörðum Innlent Fleiri fréttir Þrír látnir eftir skotárás í Uppsölum Fella niður hluta ákæru á hendur meintum sveppamorðingja Íhuga að loka Everest öðrum en reyndu göngufólki Bannað að selja auðmönnum evrópskan ríkisborgararétt Orsakir rafmagnsleysisins sögulega enn óþekktar Fjórir létust þegar bíl var ekið í gegnum frístundaheimili Allt að komast í samt lag á Spáni og í Portúgal Carney og Frjálslyndir fóru með sigur af hólmi Rafmagn að koma aftur á: Íslendingar lýsa mikilli óvissu Spennan eykst milli Indlands og Pakistan Allt í rugli á Rauðahafi Hvetur Kanadamenn að kjósa sig Lýsir yfir einhliða vopnahléi vegna sigurhátíðar í næstu viku Rafmagnsleysið „fordæmalaust“ en engar vísbendingar um tölvuárás Páfakjör hefst í næstu viku Umfangsmiklar og óútskýrðar rafmagnstruflanir á Íberíuskaga Mæðgur alvarlega særðar eftir sprengingu í úthverfi Stokkhólms Rússar segjast hafa handsamað morðingja herforingjans Ökumaðurinn í Vancouver ákærður fyrir manndráp Sixtínsku kapellunni lokað vegna páfakjörs Telur að Selenskí geti samþykkt að gefa eftir Krímskaga Kjördagur framundan í Kanada Vissu ekki að þeir væru að ræna Kim Kardashian Ellefu manns látnir og talan gæti hækkað Rúmur helmingur óhress með Trump Eðlilegt að endurskoða sjálfstjórnarlögin Framtíðin sé járntjald frá Finnlandi niður að Svartahafi Gröf Frans páfa opin gestum Bréf ritað um borð í Titanic seldist á tugi milljóna Sprenging í Íran varð 25 að bana Sjá meira
Frambjóðandi Frelsisflokksins umdeilda á góða möguleika á að verða forseti Austurríkis eftir seinni umferð forsetakosninganna á morgun. Keppinauturinn er fyrrverandi leiðtogi Græningjaflokksins. Gömlu valdaflokkarnir standa ráðalausir. Allt frá lokum seinni heimsstyrjaldar hafa tveir stjórnmálaflokkar ráðið ríkjum í landinu, annar hægra megin við miðju og hinn vinstra megin. Hægriflokkurinn heitir Austurríski þjóðarflokkurinn og er nokkuð hefðbundinn íhaldsflokkur kristilegra demókrata, en vinstriflokkurinn er flokkur jafnaðarmanna, Sósíaldemókrataflokkur Austurríkis. Þessir tveir flokkar hafa stjórnað landinu, ýmist báðir saman í samsteypustjórn eða annar flokkurinn í einu þegar fylgið dugði til að fá hreinan þingmeirihluta. Ef frá er skilin skammlíf bráðabirgðastjórn með Kommúnistaflokknum árið 1945 hefur það einungis einu sinni gerst að þriðji flokkurinn hafi fengið að vera með í ríkisstjórn. Þetta var á árunum 2005 til 2007 þegar Þjóðarflokkurinn fékk til liðs við sig Bandalag um framtíð Austurríkis, stjórnmálaflokk sem hinn umdeildi Jörg Haider hafði stofnað eftir að hann klauf sig út úr Frelsisflokknum. Stóru flokkarnir tveir hafa sömuleiðis undantekningarlítið átt sinn fulltrúa í forsetaembætti landsins. Eina undantekningin var á árunum 1974 til 1980 þegar hinn óflokksbundni Rudolf Kirchschläger var forseti Austurríkis.Óvenjulegar forsetakosningar Forsetakosningar á morgun verða því harla óvenjulegar. Þar takast ekki á fulltrúar gömlu valdaflokkanna heldur fulltrúar tveggja jaðarflokka. Norbert Hofer er 45 ára gamall fulltrúi Frelsisflokksins, hins umdeilda flokks hægri þjóðernissinna sem iðulega er sagður vera öfgakenndur lýðskrumsflokkur. Alexander Van der Bellen er hins vegar 72 ára gamall fyrrverandi leiðtogi Græningjaflokksins og nýtur stuðnings flokksfélaga sinna, þótt hann bjóði sig fram sem óháður frambjóðandi. Í fyrri umferð forsetakosninganna hlaut Hofer 35,1 prósent atkvæða en Van der Bellen 21,3 prósent. Fulltrúar gömlu valdaflokkanna tveggja fengu ekki nema rúm 22 prósent samanlagt. Hofer þykir eiga heldur meiri möguleika í seinni umferðinni á morgun en Van der Bellen. Þó er munurinn í skoðanakönnunum engan veginn nógu afgerandi til að drepa niður alla spennu fyrirfram.Útlendingahræðslan Forsetaembættinu í Austurríki fylgja ekki mikil völd, en sigur Hofers yrði til marks um þá ört vaxandi andstöðu við flóttafólk og aðra innflytjendur sem víða hefur saxað á fylgi hefðbundinna stjórnmálaflokka í Evrópulöndum. Hofer hefur stutt harðar aðgerðir gegn flóttafólki en Van der Bellen segist gjarnan vilja taka á móti öllum sem á þurfa að halda. Eftir að flóttafólk tók að fjölmenna til Evrópu á síðustu misserum frá Sýrlandi og fleiri stríðshrjáðum löndum fylgdi austurríska sósíaldemókratastjórnin lengi vel þeirri stefnu að bjóða flóttafólk velkomið með svipuðum hætti og Þjóðverjar hafa gert. Tekið var við 90 þúsund umsóknum um hæli á síðasta ári.Seint á síðasta ári kom þó annað hljóð í strokkinn og var ákveðið að á þessu ári yrði að hámarki tekið við 37.500 manns. Landamæragæsla var hert og nú í síðasta mánuði voru samþykkt lög sem heimila stjórninni að lýsa yfir neyðarástandi ef mikill fjöldi flóttafólks kemur skyndilega til landsins.Upplausn gömlu flokkanna Fylgi við Frelsisflokkinn hefur vaxið hratt frá því snemma á síðasta ári, samfara vaxandi ótta meðal almennings við útlendinga. Innan gömlu flokkanna ríkir hins vegar upplausn og óvissa. Ekki síst hefur verið mikill ágreiningur innan Sósíaldemókrataflokksins, sem er við stjórn og ber ábyrgð á hinni skyndilegu stefnubreytingu gagnvart flóttafólki. Fyrir ári, um miðjan maí, höfðu Frelsisflokkurinn, Sósíaldemókrataflokkurinn og Þjóðarflokkurinn allir álíka mikið fylgi, um það bil 25 prósent hver. Síðan þá hefur fylgi gömlu flokkanna tveggja sigið jafnt og þétt og mælist nú rétt rúmlega 20 prósent en Frelsisflokkurinn er kominn upp í 33 prósent. Werner Faymann, leiðtogi Sósíaldemókrataflokksins og kanslari austurrísku stjórnarinnar, brást nokkuð óvænt við þessari þróun með því að segja af sér þann 9. maí síðastliðinn. Við báðum embættunum tók Christian Kern, sem hefur undanfarin ár verið forstjóri ríkisjárnbrautafyrirtækisins ÖBB og lítið skipt sér af stjórnmálum. Forsetakosningarnar á morgun eru haldnar í miðju þessa umróts hefðbundinna stjórnmála. Græninginn Van der Bellen, sem er vanur því að vera í stjórnarandstöðu utarlega á jaðri austurrískra stjórnmála, er allt í einu orðinn fulltrúi þeirra sem vilja halda í horfinu. Þjóðernissinninn yst á hægri vængnum, Norbert Hofer, siglir hins vegar á bylgju almannahræðslunnar við útlendinga og gæti sem hægast nælt sér í nógu mörg atkvæði til að taka við forsetaembættinu.Jörg Haider og Frelsisflokkurinn Fyrir þrjátíu árum tók Jörg Haider við forystu í austurríska Frelsisflokknum, sem þá var lítill flokkur hægrisinnaðra þjóðernissinna og átti rætur að rekja til nasistahreyfingarinnar í Austurríki. Haider reif upp fylgi flokksins og var tíu árum síðar, árið 1996, kominn með ríflega fjórðung atkvæða bæði í þingkosningum í Austurríki og kosningum til Evrópuþingsins. Hann vakti alræmda athygli fyrir glannalegar yfirlýsingar sínar, þar sem hann meðal annars ræddi um yfirburði austurrísku þjóðarinnar, varaði við ógn sem hann taldi stafa af útlendingum, ekki síst múslimum, og bar meira að segja blak af þýskum og austurrískum nasistum frá tímum Þriðja ríkisins. Hann dró reyndar seinna í land með sumar slíkar yfirlýsingar sínar. Upp úr aldamótunum reyndi hann að ljá Frelsisflokknum hófsamara yfirbragð og klauf sig á endanum út úr honum og stofnaði árið 2005 nýjan flokk, þar sem hann reyndi að forðast hið umdeilda lýðskrum sem hann hafði verið þekktur fyrir. Haider lést árið 2008, aðeins 58 ára gamall.Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu þann 21. maí.
Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið „Fyrst hélt ég að þetta væri eitthvað grín“ Innlent Varðstjóri leystur undan vinnuskyldu vegna gruns um njósnir Innlent Þrír látnir eftir skotárás í Uppsölum Erlent „Viltu ekki tala við mig eins og ég sé gamalmenni“ Innlent „Í guðanna bænum höldum vöku okkar við aksturinn" Innlent „Við þrífumst ekki til lengdar ein“ Innlent Furðar sig á umdeildri Exit-auglýsingu og hækkar veiðigjöldin Innlent Njósnaaðgerðir sagðar tengjast deilum tveggja af auðugustu mönnum landsins Innlent Ný stjórn Ríkisútvarpsins kjörin Innlent Selfyssingar buðu lægst í brúasmíði á Vestfjörðum Innlent Fleiri fréttir Þrír látnir eftir skotárás í Uppsölum Fella niður hluta ákæru á hendur meintum sveppamorðingja Íhuga að loka Everest öðrum en reyndu göngufólki Bannað að selja auðmönnum evrópskan ríkisborgararétt Orsakir rafmagnsleysisins sögulega enn óþekktar Fjórir létust þegar bíl var ekið í gegnum frístundaheimili Allt að komast í samt lag á Spáni og í Portúgal Carney og Frjálslyndir fóru með sigur af hólmi Rafmagn að koma aftur á: Íslendingar lýsa mikilli óvissu Spennan eykst milli Indlands og Pakistan Allt í rugli á Rauðahafi Hvetur Kanadamenn að kjósa sig Lýsir yfir einhliða vopnahléi vegna sigurhátíðar í næstu viku Rafmagnsleysið „fordæmalaust“ en engar vísbendingar um tölvuárás Páfakjör hefst í næstu viku Umfangsmiklar og óútskýrðar rafmagnstruflanir á Íberíuskaga Mæðgur alvarlega særðar eftir sprengingu í úthverfi Stokkhólms Rússar segjast hafa handsamað morðingja herforingjans Ökumaðurinn í Vancouver ákærður fyrir manndráp Sixtínsku kapellunni lokað vegna páfakjörs Telur að Selenskí geti samþykkt að gefa eftir Krímskaga Kjördagur framundan í Kanada Vissu ekki að þeir væru að ræna Kim Kardashian Ellefu manns látnir og talan gæti hækkað Rúmur helmingur óhress með Trump Eðlilegt að endurskoða sjálfstjórnarlögin Framtíðin sé járntjald frá Finnlandi niður að Svartahafi Gröf Frans páfa opin gestum Bréf ritað um borð í Titanic seldist á tugi milljóna Sprenging í Íran varð 25 að bana Sjá meira