Höfða mál í stað þess að reyna sættir 22. júní 2017 09:00 Vega þarf og meta marga áhættuþætti áður en ákveðið er að höfða mál fyrir dómi. Oftar en ekki er vænlegra til árangurs að reyna að ná sáttum, sér í lagi ef deilendur eru sammála um hvar sigurlíkurnar liggja. Fréttablaðið/Hari DÓMSMÁL Rannsókn Víðis Smára Petersen, hæstaréttarlögmanns á Lex lögmannsstofu, á 386 dómum í einkamálum fyrir Hæstarétti bendir til þess að líkur séu á því að fólk og fyrirtæki höfði of oft dómsmál í stað þess að reyna að ná sáttum. Hann segir brýnt að lögmenn leggi ískalt mat á það hvorum megin sigurlíkur skjólstæðingsins liggi. Víðir Smári skoðaði 386 dóma í einkamálum fyrir Hæstarétti Íslands á árunum 2013 og 2014. Í ljós kom að þegar stefnendur eru einstaklingar hafa þeir betur í aðeins 45 prósentum tilvika og fá þá að meðaltali 63 prósent af kröfu sinni dæmd. Hlutfallið á milli stefnufjárhæðar og dæmdrar fjárhæðar var með öðrum orðum 63 prósent. Í tilviki lögaðila reyndust hlutföllin hærri. Sigurhlutfallið var 53 prósent og hlutfallið á milli stefnufjárhæðar og dæmdrar fjárhæðar 91 prósent. Samantekið voru líkur einstaklinga á því að fá alla stefnufjárhæð sína dæmda 28,35 prósent en 48,23 prósent í tilviki lögaðila. Víðir Smári segir að auk þess þurfi að líta til vænts málskostnaðar. Svo virðist sem sá sem vinni dómsmál fái aðeins hluta málskostnaðar dæmdan. Í rannsókninni kemur fram að ef einstaklingur vinnur dómsmál sem hann höfðar fái hann að meðaltali um 1,3 milljónir króna í dæmdan málskostnað. Víðir Smári segir að það jafngildi um fimmtíu klukkustunda vinnu lögmanns. „Það er ósennilegt að það sé meðaltalstími lögmanns til að reka heilt mál. Flest mál taka lengri tíma.“ Mikilvægt sé að hafa í huga að munurinn á raunverulegum málskostnaði og dæmdum málskostnaði geti orðið mikill. Íslenskir dómstólar séu íhaldssamir þegar komi að því að dæma slíkan kostnað. Víðir Smári segir að þetta séu þættir sem menn þurfi að vega og meta áður en þeir ákveða að höfða mál. „Fyrsta spurningin sem maður þarf að spyrja sig er: Hverjar eru líkurnar á því að ég vinni málið? Ef málið vinnst þarf ég að spyrja mig hvort það sé líklegt að ég fái alla kröfuna dæmda og málskostnað greiddan. Ef málið tapast þarf ég hins vegar að spyrja mig hve mikið ég þurfi að greiða í málskostnað, bæði minn eigin og hluta af málskostnaði gagnaðilans.“ Víðir Smári hvetur lögmenn til að leggja ískalt tölfræðilegt mat á þessa áhættuþætti. „Þeir geta þá haft hliðsjón af þessum meðaltalsniðurstöðum, þótt slíkt sé ekki upphaf og endir alls, þá sýna þær samt að einstaklingar vinna mál í aðeins 45 prósentum tilvika. Það er því augljóslega í sumum tilvikum höfðað dómsmál þegar betra hefði verið að reyna að sætta ágreininginn.“ Hann tekur þó fram að ofangreindar niðurstöður eigi aðeins við þegar fjárhagslegir hagsmunir eru í húfi. „Ég geng út frá því í rannsókninni að það sé almennt þjóðhagslega hagkvæmt að aðilar semji í stað þess að þeir leysi úr ágreiningi fyrir dómstólum, vegna þess að það léttir álagi af dómskerfinu og sparar kostnað af rekstri þess. En það geta verið aðrir hagsmunir en fjárhagslegir í húfi. Til dæmis mikilvægar prinsippaðstæður. Í slíkum tilvikum eru það aðrir hagsmunir en fjárhagslegir sem mæla gegn því að aðilar reyni að ná sáttum.“ kristinningi@frettabladid.is Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Sautján ára piltur lést í brunanum á Stuðlum Innlent „Hann tók algjörlega völdin yfir lífi mínu“ Innlent Þiggja milljónir í húsnæðisstyrk þótt þau búi nálægt Alþingi Innlent Þórdís svarar gagnrýni vegna húsnæðisstyrks Innlent „Þetta er nákvæmlega það sem ég á að vera að gera“ Innlent Tveir á slysadeild í kjölfar bruna á Stuðlum Innlent Víðir verður oddviti Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi Innlent Nokkrir foreldrar sóttu börn á lögreglustöð Innlent Fluttur á spítala vegna alvarlegs efnabruna af völdum ætandi efnis Innlent Fleiri fréttir Lýsir stjórnlausum rasisma: „Hvort verður það líkamlegt ofbeldi eða svívirðingar?“ „Ég hef alltaf haft augun á þessu“ Í gæsluvarðhald vegna alvarlegrar líkamsárásar á Vopnafirði Búin að biðja Jón afsökunar Stjórnlaus rasismi og spenna í Kraganum Sautján ára piltur lést í brunanum á Stuðlum Víðir verður oddviti Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi Vara ráðherra við hörmungum ef lykilhringrás í hafinu stöðvast „Þetta er nákvæmlega það sem ég á að vera að gera“ Kostnaður við snagana nam 1,7 milljónum Fluttur á spítala vegna alvarlegs efnabruna af völdum ætandi efnis Slátur og stuð í félagsheimilinu á Blönduósi Alma vill leiða Samfylkinguna í Kraganum Nektarmyndir gerðar óskýrar sjálfkrafa á Instagram Grunaður um alvarlega líkamsárás gegn fyrrverandi sambýliskonu Hannes snýr baki við Sjálfstæðisflokknum og fer fram fyrir Samfylkingu Átti samtal við Höllu Hrund fyrir stjórnarslitin Vendingar í pólitíkinni og áhrif frestunar bankasölu á markaðinn Guðmundur Árni hættur við og styður Ölmu Vistmaður og starfsmaður Stuðla fluttir á bráðamóttöku Bilun í brunaboða á Keflavíkurflugvelli Snorri vill leiða Miðflokkinn í Reykjavík Þórdís svarar gagnrýni vegna húsnæðisstyrks Slagurinn harðnar í Suðvestur hjá Sjálfstæðisflokki „Hann tók algjörlega völdin yfir lífi mínu“ Formaður Framsóknar segir ríkisstjórnina hafa talað sjálfa sig niður Tveir á slysadeild í kjölfar bruna á Stuðlum Nokkrir foreldrar sóttu börn á lögreglustöð „Það þarf að nýta auðlindir landsins, það er alveg ljóst“ Þiggja milljónir í húsnæðisstyrk þótt þau búi nálægt Alþingi Sjá meira
DÓMSMÁL Rannsókn Víðis Smára Petersen, hæstaréttarlögmanns á Lex lögmannsstofu, á 386 dómum í einkamálum fyrir Hæstarétti bendir til þess að líkur séu á því að fólk og fyrirtæki höfði of oft dómsmál í stað þess að reyna að ná sáttum. Hann segir brýnt að lögmenn leggi ískalt mat á það hvorum megin sigurlíkur skjólstæðingsins liggi. Víðir Smári skoðaði 386 dóma í einkamálum fyrir Hæstarétti Íslands á árunum 2013 og 2014. Í ljós kom að þegar stefnendur eru einstaklingar hafa þeir betur í aðeins 45 prósentum tilvika og fá þá að meðaltali 63 prósent af kröfu sinni dæmd. Hlutfallið á milli stefnufjárhæðar og dæmdrar fjárhæðar var með öðrum orðum 63 prósent. Í tilviki lögaðila reyndust hlutföllin hærri. Sigurhlutfallið var 53 prósent og hlutfallið á milli stefnufjárhæðar og dæmdrar fjárhæðar 91 prósent. Samantekið voru líkur einstaklinga á því að fá alla stefnufjárhæð sína dæmda 28,35 prósent en 48,23 prósent í tilviki lögaðila. Víðir Smári segir að auk þess þurfi að líta til vænts málskostnaðar. Svo virðist sem sá sem vinni dómsmál fái aðeins hluta málskostnaðar dæmdan. Í rannsókninni kemur fram að ef einstaklingur vinnur dómsmál sem hann höfðar fái hann að meðaltali um 1,3 milljónir króna í dæmdan málskostnað. Víðir Smári segir að það jafngildi um fimmtíu klukkustunda vinnu lögmanns. „Það er ósennilegt að það sé meðaltalstími lögmanns til að reka heilt mál. Flest mál taka lengri tíma.“ Mikilvægt sé að hafa í huga að munurinn á raunverulegum málskostnaði og dæmdum málskostnaði geti orðið mikill. Íslenskir dómstólar séu íhaldssamir þegar komi að því að dæma slíkan kostnað. Víðir Smári segir að þetta séu þættir sem menn þurfi að vega og meta áður en þeir ákveða að höfða mál. „Fyrsta spurningin sem maður þarf að spyrja sig er: Hverjar eru líkurnar á því að ég vinni málið? Ef málið vinnst þarf ég að spyrja mig hvort það sé líklegt að ég fái alla kröfuna dæmda og málskostnað greiddan. Ef málið tapast þarf ég hins vegar að spyrja mig hve mikið ég þurfi að greiða í málskostnað, bæði minn eigin og hluta af málskostnaði gagnaðilans.“ Víðir Smári hvetur lögmenn til að leggja ískalt tölfræðilegt mat á þessa áhættuþætti. „Þeir geta þá haft hliðsjón af þessum meðaltalsniðurstöðum, þótt slíkt sé ekki upphaf og endir alls, þá sýna þær samt að einstaklingar vinna mál í aðeins 45 prósentum tilvika. Það er því augljóslega í sumum tilvikum höfðað dómsmál þegar betra hefði verið að reyna að sætta ágreininginn.“ Hann tekur þó fram að ofangreindar niðurstöður eigi aðeins við þegar fjárhagslegir hagsmunir eru í húfi. „Ég geng út frá því í rannsókninni að það sé almennt þjóðhagslega hagkvæmt að aðilar semji í stað þess að þeir leysi úr ágreiningi fyrir dómstólum, vegna þess að það léttir álagi af dómskerfinu og sparar kostnað af rekstri þess. En það geta verið aðrir hagsmunir en fjárhagslegir í húfi. Til dæmis mikilvægar prinsippaðstæður. Í slíkum tilvikum eru það aðrir hagsmunir en fjárhagslegir sem mæla gegn því að aðilar reyni að ná sáttum.“ kristinningi@frettabladid.is
Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Sautján ára piltur lést í brunanum á Stuðlum Innlent „Hann tók algjörlega völdin yfir lífi mínu“ Innlent Þiggja milljónir í húsnæðisstyrk þótt þau búi nálægt Alþingi Innlent Þórdís svarar gagnrýni vegna húsnæðisstyrks Innlent „Þetta er nákvæmlega það sem ég á að vera að gera“ Innlent Tveir á slysadeild í kjölfar bruna á Stuðlum Innlent Víðir verður oddviti Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi Innlent Nokkrir foreldrar sóttu börn á lögreglustöð Innlent Fluttur á spítala vegna alvarlegs efnabruna af völdum ætandi efnis Innlent Fleiri fréttir Lýsir stjórnlausum rasisma: „Hvort verður það líkamlegt ofbeldi eða svívirðingar?“ „Ég hef alltaf haft augun á þessu“ Í gæsluvarðhald vegna alvarlegrar líkamsárásar á Vopnafirði Búin að biðja Jón afsökunar Stjórnlaus rasismi og spenna í Kraganum Sautján ára piltur lést í brunanum á Stuðlum Víðir verður oddviti Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi Vara ráðherra við hörmungum ef lykilhringrás í hafinu stöðvast „Þetta er nákvæmlega það sem ég á að vera að gera“ Kostnaður við snagana nam 1,7 milljónum Fluttur á spítala vegna alvarlegs efnabruna af völdum ætandi efnis Slátur og stuð í félagsheimilinu á Blönduósi Alma vill leiða Samfylkinguna í Kraganum Nektarmyndir gerðar óskýrar sjálfkrafa á Instagram Grunaður um alvarlega líkamsárás gegn fyrrverandi sambýliskonu Hannes snýr baki við Sjálfstæðisflokknum og fer fram fyrir Samfylkingu Átti samtal við Höllu Hrund fyrir stjórnarslitin Vendingar í pólitíkinni og áhrif frestunar bankasölu á markaðinn Guðmundur Árni hættur við og styður Ölmu Vistmaður og starfsmaður Stuðla fluttir á bráðamóttöku Bilun í brunaboða á Keflavíkurflugvelli Snorri vill leiða Miðflokkinn í Reykjavík Þórdís svarar gagnrýni vegna húsnæðisstyrks Slagurinn harðnar í Suðvestur hjá Sjálfstæðisflokki „Hann tók algjörlega völdin yfir lífi mínu“ Formaður Framsóknar segir ríkisstjórnina hafa talað sjálfa sig niður Tveir á slysadeild í kjölfar bruna á Stuðlum Nokkrir foreldrar sóttu börn á lögreglustöð „Það þarf að nýta auðlindir landsins, það er alveg ljóst“ Þiggja milljónir í húsnæðisstyrk þótt þau búi nálægt Alþingi Sjá meira