Menn eru nokkuð sniðhvassir þessa dagana Gunnþóra Gunnarsdóttir skrifar 30. september 2017 10:00 Sölvi fiskaði orð upp úr fornritunum sem honum þóttu skemmtileg og eru dauð núna eða enn í málinu. Vísir/Anton Brink Mörg gleymd orð eru góð og mér finnst þau mættu alveg lifna aftur. Eitt af þeim er herneskja. Það ætti vel við núna þegar verið er að tala um herbúnað Norður-Kóreu. Herneskja er úr riddarasögu, riddarar áttu herneskju, brynju, hjálm, skjöld og sverð. Til var líka orðið barneskja sem orðið bernska útrýmdi. Orð sem eru mynduð eins og harðneskja í nútímamáli. Sniðhvass er gott orð, þýðir það sama og vígdjarfur eða herskár. Það passar nú aldeilis um pólitíkina núna, þar eru menn nokkuð sniðhvassir þessa dagana og nú er eftir að finna einhverja „sendilega“ til að fara í framboð, sendilegir eru þeir sem eru frambærilegir.“ Það er Sölvi Sveinsson, fyrrverandi skólameistari í Ármúla og Versló, sem hefur orðið. Ný bók er komin út eftir hann: Geymdur eða gleymdur orðaforði, sú fimmta sem hann skrifar í sama flokki – með fram öðrum störfum. „Ég byrjaði árið 1991 á bók sem heitir Íslensk orðtök með skýringum og dæmum úr daglegu máli. Í kjölfarið komu Íslenskir málshættir, svo Saga orðanna og árið 2015 gaf ég út Táknin í málinu. Samhliða þessu öllu dundaði ég við þá bók sem var að koma út núna. Las allar útgáfur Hins íslenska fornritafélags, Íslendingasögur, konungasögur, biskupasögur og fleira og fiskaði upp orð sem mér fannst skemmtileg og eru ýmist dauð núna eða enn í málinu.“Nýja bókin ætti að nýtast þeim sem vilja auðga mál sitt, að mati Sölva. „Fjölmiðlar eru dálítið grimmir í að gera einhver orð vinsæl. Nú þegar flestir eru farnir að vinna innanhúss talar fólk oft um snjóstorm. Það er bein þýðing úr erlendum málum en við eigum mörg orð meira lýsandi yfir slíkt veður, svo sem skafrenning, éljagang, snjókomu, byl, hríð, kafald og logndrífu,“ nefnir hann sem dæmi. Þrátt fyrir allt telur Sölvi íslenskt mál enn fjölbreytt. „Orðaforði þjóðar hlýtur alltaf að vera síbreytilegur af því fólk þarf að hafa orð yfir alla hluti sem það hefur í kringum sig. Enn lifir margt úr gamla málinu, þó að það fari minnkandi, en margt hefur líka bæst við með nýrri tækni, nýjum búsetuháttum og aðstæðum. Því held ég að íslenskan hafi aldrei verið notuð um fjölbreyttari svið en núna. Hins vegar hefur málið týnt mörgum af fallegum blæbrigðum sínum, því einstök orð vilja verða svo frek að þau útrýma öðrum.“ Menning Mest lesið „Þetta er ekki jafn svakalegt og maður ímyndar sér“ Lífið Allt í keng: „Líkurnar aukast þegar flugan er í vatninu“ Lífið Ógleymanleg gleðivíma að koma út Tónlist Mammaðín er tilraun til að sporna gegn hræðilegri þróun Tónlist Arna Ýr uppljóstrar um kostnað brúðkaupsins Lífið Björk með besta atriði í sögu Ólympíuleikanna Tónlist Tónlistarmaður selur eina glæsilegustu eign Hafnarfjarðar Lífið Hvernig skal takast á við slæma veðrið Lífið Hefur lifað tveimur lífum Lífið Nýtur lífsins áhyggjulaus í áhrifavaldaferð í Króatíu Tónlist Fleiri fréttir Allt á fullri ferð á Húsavík um helgina Guðrún Jóhanna nýr skólastjóri Söngskólans Umræða um feðraveldi og karlrembu skekur djassbransann Útlit fyrir bíólausa Akureyri Komið að endalokum eftir 25 ár Kanónur með listræna þrennu á Flateyri „Leiðin verður að vera óviss svo vel sé“ „Ég lofa miklu blóði“ Gera grín að bransanum með „virtustu verðlaunum heims“ Fjöldamet á stærstu listasýningu í sögu Hornafjarðar „Hluti af heild sem við skiljum ekki“ Magnús Geir endurráðinn þjóðleikhússtjóri „Ef ég væri einmana myndi ég ganga í Sjálfstæðisflokkinn“ Myndaveisla: Níu líf of stórkostleg fyrir eftirsjá Þau eru tilnefnd til Ísnálarinnar í ár Hvað eigum við að kalla eiginmann forseta? Sjá meira
Mörg gleymd orð eru góð og mér finnst þau mættu alveg lifna aftur. Eitt af þeim er herneskja. Það ætti vel við núna þegar verið er að tala um herbúnað Norður-Kóreu. Herneskja er úr riddarasögu, riddarar áttu herneskju, brynju, hjálm, skjöld og sverð. Til var líka orðið barneskja sem orðið bernska útrýmdi. Orð sem eru mynduð eins og harðneskja í nútímamáli. Sniðhvass er gott orð, þýðir það sama og vígdjarfur eða herskár. Það passar nú aldeilis um pólitíkina núna, þar eru menn nokkuð sniðhvassir þessa dagana og nú er eftir að finna einhverja „sendilega“ til að fara í framboð, sendilegir eru þeir sem eru frambærilegir.“ Það er Sölvi Sveinsson, fyrrverandi skólameistari í Ármúla og Versló, sem hefur orðið. Ný bók er komin út eftir hann: Geymdur eða gleymdur orðaforði, sú fimmta sem hann skrifar í sama flokki – með fram öðrum störfum. „Ég byrjaði árið 1991 á bók sem heitir Íslensk orðtök með skýringum og dæmum úr daglegu máli. Í kjölfarið komu Íslenskir málshættir, svo Saga orðanna og árið 2015 gaf ég út Táknin í málinu. Samhliða þessu öllu dundaði ég við þá bók sem var að koma út núna. Las allar útgáfur Hins íslenska fornritafélags, Íslendingasögur, konungasögur, biskupasögur og fleira og fiskaði upp orð sem mér fannst skemmtileg og eru ýmist dauð núna eða enn í málinu.“Nýja bókin ætti að nýtast þeim sem vilja auðga mál sitt, að mati Sölva. „Fjölmiðlar eru dálítið grimmir í að gera einhver orð vinsæl. Nú þegar flestir eru farnir að vinna innanhúss talar fólk oft um snjóstorm. Það er bein þýðing úr erlendum málum en við eigum mörg orð meira lýsandi yfir slíkt veður, svo sem skafrenning, éljagang, snjókomu, byl, hríð, kafald og logndrífu,“ nefnir hann sem dæmi. Þrátt fyrir allt telur Sölvi íslenskt mál enn fjölbreytt. „Orðaforði þjóðar hlýtur alltaf að vera síbreytilegur af því fólk þarf að hafa orð yfir alla hluti sem það hefur í kringum sig. Enn lifir margt úr gamla málinu, þó að það fari minnkandi, en margt hefur líka bæst við með nýrri tækni, nýjum búsetuháttum og aðstæðum. Því held ég að íslenskan hafi aldrei verið notuð um fjölbreyttari svið en núna. Hins vegar hefur málið týnt mörgum af fallegum blæbrigðum sínum, því einstök orð vilja verða svo frek að þau útrýma öðrum.“
Menning Mest lesið „Þetta er ekki jafn svakalegt og maður ímyndar sér“ Lífið Allt í keng: „Líkurnar aukast þegar flugan er í vatninu“ Lífið Ógleymanleg gleðivíma að koma út Tónlist Mammaðín er tilraun til að sporna gegn hræðilegri þróun Tónlist Arna Ýr uppljóstrar um kostnað brúðkaupsins Lífið Björk með besta atriði í sögu Ólympíuleikanna Tónlist Tónlistarmaður selur eina glæsilegustu eign Hafnarfjarðar Lífið Hvernig skal takast á við slæma veðrið Lífið Hefur lifað tveimur lífum Lífið Nýtur lífsins áhyggjulaus í áhrifavaldaferð í Króatíu Tónlist Fleiri fréttir Allt á fullri ferð á Húsavík um helgina Guðrún Jóhanna nýr skólastjóri Söngskólans Umræða um feðraveldi og karlrembu skekur djassbransann Útlit fyrir bíólausa Akureyri Komið að endalokum eftir 25 ár Kanónur með listræna þrennu á Flateyri „Leiðin verður að vera óviss svo vel sé“ „Ég lofa miklu blóði“ Gera grín að bransanum með „virtustu verðlaunum heims“ Fjöldamet á stærstu listasýningu í sögu Hornafjarðar „Hluti af heild sem við skiljum ekki“ Magnús Geir endurráðinn þjóðleikhússtjóri „Ef ég væri einmana myndi ég ganga í Sjálfstæðisflokkinn“ Myndaveisla: Níu líf of stórkostleg fyrir eftirsjá Þau eru tilnefnd til Ísnálarinnar í ár Hvað eigum við að kalla eiginmann forseta? Sjá meira