Aðstæður fyrir minnihlutastjórn betri en oft áður Þorbjörn Þórðarson skrifar 31. október 2017 20:30 Gunnar Helgi Kristinsson prófessor í stjórnmálafræði segir að ekki sé hefð fyrir minnihlutastjórnum hér á landi því Alþingi sé óvenjulega valdamikið þing og yfirleitt vettvangur opinberrar stefnumótunar. Hann segir að aðstæður fyrir minnihlutastjórn séu betri núna vegna breytinga á valdheimildum ráðherra. Á hinum Norðurlöndunum tíðkast minnihlutastjórnir en ekki er sama hefð fyrir þeim á Íslandi. Fjögur dæmi eru um minnihlutastjórnir hér á landi en þær hafa þó alltaf setið til bráðabirgða. Síðast árið 2009 þegar Framsóknarflokkurinn varði ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri grænna vantrausti. Þá var vinstristjórnin sem tók við eftir kosningarnar 2009 nánast orðin hálfgerð minnihlutastjórn undir það síðasta en lauk heilu kjörtímabili. Katrín Jakobsdóttir sagði í leiðtogaþætti Stöðvar 2 á sunnudag að það væri kannski tímabært að láta á þetta reyna að nýju. „Það eru margir sem hafa ekki trú á því að þetta sé hægt og telja að þetta snúist allt um að hafa nógu fáa flokka og nógu sterkan meirihluta. En ef við byrjum ekki á því að breyta þá breytist aldrei neitt,“ sagði Katrín.Logi Einarsson, formaður Samfylkingarinnar.Vísir/Anton BrinkLogi Einarsson formaður Samfylkingarinnar tekur undir með Katrínu og segir vel raunhæft að skoða minnihlutastjórn. „Við erum auðvitað að reyna að mynda meirihlutastjórn en minnihlutastjórnir hafa marga kosti. Ég bjó sjálfur lengi úti í Noregi þar sem þetta tíðkaðist gjarnan. Þetta gerir það að verkum að menn þurfa að vinna öðruvísi. Menn þurfa að vera auðmjúkari og ná sáttum,“ segir Logi. Gunnar Helgi Kristinsson prófessor í stjórnmálafræði við HÍ birti upp úr síðustu aldamótum greinina Clientelism in a Cold Climate: The Case of Iceland en þar fjallar hann meðal annars um ástæður þess að það tíðkast ekki hér á landi að stjórnmálamenn geri samkomulag um vernd gegn vantrausti gegn því að fá ákveðin baráttumál í gegn. Hvers vegna hefur ekki skapast hefð fyrir minnihlutastjórnum á Íslandi? „Ég held að það séu tvær tengdar ástæður fyrir því. Önnur er sú að það var mjög sterkt ráðherraræði á Íslandi. Ráðherrar hafa mikil völd og hafa fengið að fara með þau dálítið eins og þeim sýnist. Þegar það fer saman við ríka hefð fyrir fyrirgreiðslustjórnmálum þá þýðir það að þeir flokkar sem fengu vald yfir framkvæmdavaldinu gátu farið með mikil gæði, stöðuveitingargæði o.s.frv., eins og þeim sýndist. Fyrirgreiðslustjórnmálin og ráðherraræði eru annar hluti af skýringunni. Hinn hlutinn af skýringunni er sterkt Alþingi,“ segir Gunnar Helgi. Vinnubrögðin sem tíðkist á Alþingi geri minnihlutastjórnum erfitt fyrir. Óvenjulega valdamikið þing „Alþingi er óvenjulega valdamikið þing og það grípur mjög mikið inn í opinbera stefnumótun og er að sumu leyti vettvangur opinberrar stefnumótunar í miklu meira mæli en gildir í öðrum löndum. Það sem minnihlutastjórnir gera í Skandinavíu er að ríkisstjórnir fá til sín mikið af hagsmunaaðilum og stjórnarandstöðuflokkum til að mynda einhvers konar samstöðu um tiltekna stefnu,“ segir Gunnar Helgi. Hann segir að aðstæður núna séu ef til vill betri en oft áður. „Forsendur fyrir minnihlutastjórn eru betri núna en þær voru á hápunkti fyrirgreiðslutímans því það er búið að setja ráðherrum meiri mörk en áður. En það þyrfti að ganga lengra ef við ætluðum að fá starfhæfa minnihlutastjórn. Þeir flokkar sem ætluðu að styðja við minnihlutastjórnina yrðu að geta treyst því að stjórnin færi ekki framúr sér í pólitískum stöðuveitingum og annars konar fyrirgreiðslustjórnmálum.“ Mest lesið „Mér líður eins og þeir hafi kúkað á leiðið“ Innlent Kourani þurfti undanþágu til að heita Jóhannesson Innlent Gekk fram á sofandi ferðamann á heilsugæslunni Innlent Lögreglumaður skaut konu í höfuðið á heimili hennar Erlent Bráðabirgðamælingar sýna heitasta dag jarðar frá upphafi mælinga Erlent Það getur skipt máli fyrir heilsuna hvar þú situr í flugvél Innlent Kári vandar um við heimsfrægan rithöfundinn Innlent Aukin hætta á eldgosi innan bæjarmarka Grindavíkur Innlent Umboðsmaður Alþingis áminnir ríkislögreglustjóra Innlent Borgi sig ekki að reisa nýja varnargarða nær Grindavík Innlent Fleiri fréttir Aukin hætta á eldgosi innan bæjarmarka Grindavíkur Slapp með skrámur eftir veltu á Reykjanesbraut Gekk fram á sofandi ferðamann á heilsugæslunni Hlutfall nýnema sem útskrifast aldrei verið hærra Sóttu veikan göngumann á Hornstrandir „Þetta eru ekki bara viðvörunarbjöllur heldur rauð ljós“ Áskorun fyrir konu úti á landi að tjá sig um menntamál „Mér líður eins og þeir hafi kúkað á leiðið“ Borgi sig ekki að reisa nýja varnargarða nær Grindavík Kourani þurfti undanþágu til að heita Jóhannesson Hættumat og nafnabreytingar brotamanna Margt enn á huldu um sprenginguna á flugvellinum Kári vandar um við heimsfrægan rithöfundinn Þurftu ekki að greiða í Strætó vegna bilunar Umboðsmaður Alþingis áminnir ríkislögreglustjóra Handtökur í tengslum við slagsmál og líkamsárás Það getur skipt máli fyrir heilsuna hvar þú situr í flugvél Skólabílstjóri og hestamálari úr Hvalfjarðarsveit Þróunin sé merki um að afleiðingar Covid séu betur að koma í ljós Jákvæðar hliðar færri ferðamanna og vendingar í bandarískum stjórnmálum Fínn hvítur salli gerir íbúum Laugarneshverfis lífið leitt Kourani tekur upp íslenskt nafn Lenti í ofbeldissambandi með frönskum bíl Hafa áhyggjur af auknu ofbeldi, áhættuhegðun og vopnaburði barna Ná síður að hirða salernispappír vegna niðurskurðar „Ég skil ekki af hverju þær fagna því ekki bara“ Nafn Íslendingsins sem fannst látinn í Taílandi Málflutningur Viðskiptaráðs óásættanlegur Sú eina sem kemur til greina, afdráttarlaus ráðherra og klósettvandræði Mikill meirihluti landsmanna mótfallinn sjókvíaeldi Sjá meira
Gunnar Helgi Kristinsson prófessor í stjórnmálafræði segir að ekki sé hefð fyrir minnihlutastjórnum hér á landi því Alþingi sé óvenjulega valdamikið þing og yfirleitt vettvangur opinberrar stefnumótunar. Hann segir að aðstæður fyrir minnihlutastjórn séu betri núna vegna breytinga á valdheimildum ráðherra. Á hinum Norðurlöndunum tíðkast minnihlutastjórnir en ekki er sama hefð fyrir þeim á Íslandi. Fjögur dæmi eru um minnihlutastjórnir hér á landi en þær hafa þó alltaf setið til bráðabirgða. Síðast árið 2009 þegar Framsóknarflokkurinn varði ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri grænna vantrausti. Þá var vinstristjórnin sem tók við eftir kosningarnar 2009 nánast orðin hálfgerð minnihlutastjórn undir það síðasta en lauk heilu kjörtímabili. Katrín Jakobsdóttir sagði í leiðtogaþætti Stöðvar 2 á sunnudag að það væri kannski tímabært að láta á þetta reyna að nýju. „Það eru margir sem hafa ekki trú á því að þetta sé hægt og telja að þetta snúist allt um að hafa nógu fáa flokka og nógu sterkan meirihluta. En ef við byrjum ekki á því að breyta þá breytist aldrei neitt,“ sagði Katrín.Logi Einarsson, formaður Samfylkingarinnar.Vísir/Anton BrinkLogi Einarsson formaður Samfylkingarinnar tekur undir með Katrínu og segir vel raunhæft að skoða minnihlutastjórn. „Við erum auðvitað að reyna að mynda meirihlutastjórn en minnihlutastjórnir hafa marga kosti. Ég bjó sjálfur lengi úti í Noregi þar sem þetta tíðkaðist gjarnan. Þetta gerir það að verkum að menn þurfa að vinna öðruvísi. Menn þurfa að vera auðmjúkari og ná sáttum,“ segir Logi. Gunnar Helgi Kristinsson prófessor í stjórnmálafræði við HÍ birti upp úr síðustu aldamótum greinina Clientelism in a Cold Climate: The Case of Iceland en þar fjallar hann meðal annars um ástæður þess að það tíðkast ekki hér á landi að stjórnmálamenn geri samkomulag um vernd gegn vantrausti gegn því að fá ákveðin baráttumál í gegn. Hvers vegna hefur ekki skapast hefð fyrir minnihlutastjórnum á Íslandi? „Ég held að það séu tvær tengdar ástæður fyrir því. Önnur er sú að það var mjög sterkt ráðherraræði á Íslandi. Ráðherrar hafa mikil völd og hafa fengið að fara með þau dálítið eins og þeim sýnist. Þegar það fer saman við ríka hefð fyrir fyrirgreiðslustjórnmálum þá þýðir það að þeir flokkar sem fengu vald yfir framkvæmdavaldinu gátu farið með mikil gæði, stöðuveitingargæði o.s.frv., eins og þeim sýndist. Fyrirgreiðslustjórnmálin og ráðherraræði eru annar hluti af skýringunni. Hinn hlutinn af skýringunni er sterkt Alþingi,“ segir Gunnar Helgi. Vinnubrögðin sem tíðkist á Alþingi geri minnihlutastjórnum erfitt fyrir. Óvenjulega valdamikið þing „Alþingi er óvenjulega valdamikið þing og það grípur mjög mikið inn í opinbera stefnumótun og er að sumu leyti vettvangur opinberrar stefnumótunar í miklu meira mæli en gildir í öðrum löndum. Það sem minnihlutastjórnir gera í Skandinavíu er að ríkisstjórnir fá til sín mikið af hagsmunaaðilum og stjórnarandstöðuflokkum til að mynda einhvers konar samstöðu um tiltekna stefnu,“ segir Gunnar Helgi. Hann segir að aðstæður núna séu ef til vill betri en oft áður. „Forsendur fyrir minnihlutastjórn eru betri núna en þær voru á hápunkti fyrirgreiðslutímans því það er búið að setja ráðherrum meiri mörk en áður. En það þyrfti að ganga lengra ef við ætluðum að fá starfhæfa minnihlutastjórn. Þeir flokkar sem ætluðu að styðja við minnihlutastjórnina yrðu að geta treyst því að stjórnin færi ekki framúr sér í pólitískum stöðuveitingum og annars konar fyrirgreiðslustjórnmálum.“
Mest lesið „Mér líður eins og þeir hafi kúkað á leiðið“ Innlent Kourani þurfti undanþágu til að heita Jóhannesson Innlent Gekk fram á sofandi ferðamann á heilsugæslunni Innlent Lögreglumaður skaut konu í höfuðið á heimili hennar Erlent Bráðabirgðamælingar sýna heitasta dag jarðar frá upphafi mælinga Erlent Það getur skipt máli fyrir heilsuna hvar þú situr í flugvél Innlent Kári vandar um við heimsfrægan rithöfundinn Innlent Aukin hætta á eldgosi innan bæjarmarka Grindavíkur Innlent Umboðsmaður Alþingis áminnir ríkislögreglustjóra Innlent Borgi sig ekki að reisa nýja varnargarða nær Grindavík Innlent Fleiri fréttir Aukin hætta á eldgosi innan bæjarmarka Grindavíkur Slapp með skrámur eftir veltu á Reykjanesbraut Gekk fram á sofandi ferðamann á heilsugæslunni Hlutfall nýnema sem útskrifast aldrei verið hærra Sóttu veikan göngumann á Hornstrandir „Þetta eru ekki bara viðvörunarbjöllur heldur rauð ljós“ Áskorun fyrir konu úti á landi að tjá sig um menntamál „Mér líður eins og þeir hafi kúkað á leiðið“ Borgi sig ekki að reisa nýja varnargarða nær Grindavík Kourani þurfti undanþágu til að heita Jóhannesson Hættumat og nafnabreytingar brotamanna Margt enn á huldu um sprenginguna á flugvellinum Kári vandar um við heimsfrægan rithöfundinn Þurftu ekki að greiða í Strætó vegna bilunar Umboðsmaður Alþingis áminnir ríkislögreglustjóra Handtökur í tengslum við slagsmál og líkamsárás Það getur skipt máli fyrir heilsuna hvar þú situr í flugvél Skólabílstjóri og hestamálari úr Hvalfjarðarsveit Þróunin sé merki um að afleiðingar Covid séu betur að koma í ljós Jákvæðar hliðar færri ferðamanna og vendingar í bandarískum stjórnmálum Fínn hvítur salli gerir íbúum Laugarneshverfis lífið leitt Kourani tekur upp íslenskt nafn Lenti í ofbeldissambandi með frönskum bíl Hafa áhyggjur af auknu ofbeldi, áhættuhegðun og vopnaburði barna Ná síður að hirða salernispappír vegna niðurskurðar „Ég skil ekki af hverju þær fagna því ekki bara“ Nafn Íslendingsins sem fannst látinn í Taílandi Málflutningur Viðskiptaráðs óásættanlegur Sú eina sem kemur til greina, afdráttarlaus ráðherra og klósettvandræði Mikill meirihluti landsmanna mótfallinn sjókvíaeldi Sjá meira