GoRed febrúar 2017 – Hvar slær þitt hjarta? Þórdís Jóna Hrafnkelsdóttir skrifar 2. febrúar 2017 07:00 Síðustu ár höfum við helgað febrúar GoRed verkefninu, en það er átak til að minna sérstaklega á konur og hjarta- og æðasjúkdóma. Í ár viljum við ekki einungis nýta febrúarmánuð til að minna á konur og hjartasjúkdóma, heldur einnig nota tækifærið og fjalla um heilaæðasjúkdóma/heilaslag og forvarnir hjarta- og æðasjúkdóma bæði hjá konum og körlum. Í annarri viku febrúar verður áhersla á meðfædda hjartasjúkdóma, en ólíkt t.d. kransæðasjúkdómi og heilaslagi eru þeir sjúkdómar ekki lífsstílstengdir, heldur tilkomnir vegna byggingagalla í hjarta- og blóðrásarkerfi. Þótt mikið hafi áunnist og tíðni hjartaáfalla hafi lækkað verulega frá því þegar hún var hvað hæst um 1980 eru hjarta- og æðasjúkdómar ein af algengustu dánarorsökum Íslendinga. Þetta er sorglegt, ekki síst í ljósi þess að með fyrirbyggjandi aðgerðum er hægt að seinka eða koma í veg fyrir hjarta- og heilaáföll og þar með skerðingu á lífsgæðum, fötlun, óvinnufærni og ekki síst ótímabær dauðsföll. En ef við byrjum á konunum. Hvað er svona öðruvísi við hjarta- og æðasjúkdóma kvenna að það þarfnist sérstakrar umfjöllunar? Hvatinn að baki þeirri umfjöllun er margþættur. Í fyrsta lagi má nefna að fjöldinn allur af konum veikist eða deyr af völdum hjartasjúkdóma og heilaáfalla, en samt er eins og konur geri sér fremur litla grein fyrir áhættunni eða sjúkdómseinkennum. Í öðru lagi þá er hægt að draga úr líkunum á þessum sjúkdómum með aðgerðum tengdum lífsstíl og í þriðja lagi er þörf á frekari rannsóknum á konum og hjarta- og æðasjúkdómum. Konur og karlar eru að vissu marki líffræðilega ólík og það endurspeglast einnig í hjarta- og æðakerfi þeirra. Sem hópur eru konur til að mynda 10-15 árum eldri en karlar þegar þær fá hjartaáfall, en hjá konum með áunna sykursýki hverfur þetta „forskot“ ef svo mætti kalla. Hjá báðum kynjum er æðakölkunarsjúkdómur (uppsöfnun fitu, bólgufruma og kalks í æðavegginn) langalgengasta orsök hjartaáfalls eða kransæðastíflu. Borið saman við karla eru konur oft með minna útbreiddar breytingar í kransæðum, eða jafnvel litlar sem engar, þegar þær fá hjartaáfall. Þær eru einnig líklegri til að fá heilaslag við gáttatif en karlar og einkenni hjartabilunar án þess að vera með skertan samdrátt í hjartavöðva. Í seinni tíð hafa fleiri tilfelli broddþensluheilkennis, eða „takotsubu (broken heart syndrome)“ greinst einkum hjá miðaldra eða eldri konum. Um er að ræða bráða hjartabilun með einkennum sem líkjast hjartaáfalli en sjúkdómurinn orsakast ekki af kransæðasjúkdómi og hefur ótvíræð tengsl við andlegt eða líkamlegt álag, eins og til dæmis ástvinamissi eða mikla sorg öðru tengda. Af þeim sökum var nýlega stungið upp á að nefna þetta ástand „harmsleg“.Konur finna fyrir öðrum einkennum Brjóstverkur er þekktasta einkenni hjartaáfalls eða kransæðastíflu og er honum gjarnan lýst sem þungri pressu á brjóstið, oft með leiðni upp í háls eða handlegg. Þessu fylgir stundum kaldur sviti, ógleði eða yfirlið. Konur virðast oft á tíðum finna fyrir öðrum einkennum við hjartaáfall en karlar. Þær kvarta undan andþyngslum eða mæði, þreytu, ógleði, meltingar- eða hjartsláttartruflunum frekar en brjóstverk. Þær lýsa einnig brjóstverknum oft sem meira stingandi en þungum. Það getur því verið vandasamt fyrir konuna sem á í hlut og jafnvel heilbrigðisstarfsmenn að greina af hvaða toga einkennin eru, ekki síst ef um er að ræða unga konu. Þetta getur verið orsök þess að konur bíða oft lengur en karlar með að fara á bráðamóttöku þegar þær fá hjartaáfall. Áhættuþættir hjartaáfalls eru að mestu þeir sömu hjá konum og körlum með þeirri undantekningu að sérstakur áhættuþáttur kvenna er saga um háþrýsting eða sykursýki á meðgöngu. Íslenskar og erlendar rannsóknir hafa einnig sýnt að reykingar, skortur á hreyfingu, háþrýstingur og sálfélagslegt álag (stress) eru sterkari áhættuþættir hjartaáfalls hjá konum, þó sérstaklega yngri konum, samanborið við karla. Hjá báðum kynjum hafa fundist tengsl á milli óhagstæðrar blóðfitu, sykursýki og offitu og líkum á kransæðasjúkdómi á meðan það virðist vera verndandi að hreyfa sig reglulega, borða ávexti og grænmeti og jafnvel neyta smávægilegs áfengis. Til að minnka líkurnar á að fá hjarta- og æðasjúkdóma er mikilvægt að átta sig á hverjir áhættuþættirnir eru, t.d. með því að ræða við heilbrigðisstarfsmann og láta mæla blóðþrýsting, blóðsykur og blóðfitur. Á þetta ekki síst við þá sem eru með ættarsögu um kransæðasjúkdóm, þ.e. eiga systkini eða foreldra sem hafa fengið kransæðasjúkdóm ung (miðað við 50 ára fyrir karla og 60 ára fyrir konur). En það sem allir geta gert á eigin vegum eða með aðstoð er að hætta að reykja, hreyfa sig hæfilega mikið og borða hæfilega mikið og helst meira af grænmeti og ávöxtum. Táknlitur hjartans er rauður rétt eins og litur blóðsins sem streymir um æðar okkar. Því ætlum við að lita febrúar rauðan með því að lýsa sem flestar byggingar með rauðum lit. Föstudaginn 3ja febrúar mælumst við til að sem flestir landsmenn klæðist einhverju rauðu til að minna okkur á hvar hjartað slær. Að baki GoRed á Íslandi standa Hjartavernd, Hjartaheill, Heilaheill, fagdeild hjartahjúkrunarfræðinga, Neistinn styrktarfélag hjartveikra barna og Hjartadeild Landspítalans.Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir Skoðun Öðruvísi Íslendingar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Halldór 19.10.24 Halldór Hættum þessu bulli – enga strúta hér á landi Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Gerum íslensku að kosningamáli Eiríkur Rögnvaldsson Skoðun Það er komið nóg Bozena Raczkowska Skoðun Sögur ísraelska hermannsins Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Skoðun Skoðun Í átt að betra Íslandi – stjórnmál sem skila árangri Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hættum þessu bulli – enga strúta hér á landi Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Gerum íslensku að kosningamáli Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Öðruvísi Íslendingar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til ríkissaksóknara og forseta Hæstaréttar Guðbjörn Jónsson skrifar Skoðun Það er komið nóg Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Sögur ísraelska hermannsins Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Kennarastarfið Ragnheiður Lilja Bjarnadóttir skrifar Skoðun Fullveldi Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Að halda niðri launum og lifa á loftinu Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Vá! Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun „Hver sagði þér að heimurinn væri réttlátur?“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Í upphafi kosningabaráttu Heimir Pálsson skrifar Skoðun Ert þú ég eða verð ég þú Júlíus Birgir Jóhannsson skrifar Skoðun Ákall um annars konar hagkerfi Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Lögbrot íslenskrar stjórnsýslu og dómstóla Huginn Þór Grétarsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands styður þjóðarmorð Elí Hörpu og Önundarbur skrifar Skoðun Stjórnvöld bregðist við eggjaskorti með afnámi tolla Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Í hvernig samfélagi viljum við búa í? Ólafur H. Ólafsson skrifar Sjá meira
Síðustu ár höfum við helgað febrúar GoRed verkefninu, en það er átak til að minna sérstaklega á konur og hjarta- og æðasjúkdóma. Í ár viljum við ekki einungis nýta febrúarmánuð til að minna á konur og hjartasjúkdóma, heldur einnig nota tækifærið og fjalla um heilaæðasjúkdóma/heilaslag og forvarnir hjarta- og æðasjúkdóma bæði hjá konum og körlum. Í annarri viku febrúar verður áhersla á meðfædda hjartasjúkdóma, en ólíkt t.d. kransæðasjúkdómi og heilaslagi eru þeir sjúkdómar ekki lífsstílstengdir, heldur tilkomnir vegna byggingagalla í hjarta- og blóðrásarkerfi. Þótt mikið hafi áunnist og tíðni hjartaáfalla hafi lækkað verulega frá því þegar hún var hvað hæst um 1980 eru hjarta- og æðasjúkdómar ein af algengustu dánarorsökum Íslendinga. Þetta er sorglegt, ekki síst í ljósi þess að með fyrirbyggjandi aðgerðum er hægt að seinka eða koma í veg fyrir hjarta- og heilaáföll og þar með skerðingu á lífsgæðum, fötlun, óvinnufærni og ekki síst ótímabær dauðsföll. En ef við byrjum á konunum. Hvað er svona öðruvísi við hjarta- og æðasjúkdóma kvenna að það þarfnist sérstakrar umfjöllunar? Hvatinn að baki þeirri umfjöllun er margþættur. Í fyrsta lagi má nefna að fjöldinn allur af konum veikist eða deyr af völdum hjartasjúkdóma og heilaáfalla, en samt er eins og konur geri sér fremur litla grein fyrir áhættunni eða sjúkdómseinkennum. Í öðru lagi þá er hægt að draga úr líkunum á þessum sjúkdómum með aðgerðum tengdum lífsstíl og í þriðja lagi er þörf á frekari rannsóknum á konum og hjarta- og æðasjúkdómum. Konur og karlar eru að vissu marki líffræðilega ólík og það endurspeglast einnig í hjarta- og æðakerfi þeirra. Sem hópur eru konur til að mynda 10-15 árum eldri en karlar þegar þær fá hjartaáfall, en hjá konum með áunna sykursýki hverfur þetta „forskot“ ef svo mætti kalla. Hjá báðum kynjum er æðakölkunarsjúkdómur (uppsöfnun fitu, bólgufruma og kalks í æðavegginn) langalgengasta orsök hjartaáfalls eða kransæðastíflu. Borið saman við karla eru konur oft með minna útbreiddar breytingar í kransæðum, eða jafnvel litlar sem engar, þegar þær fá hjartaáfall. Þær eru einnig líklegri til að fá heilaslag við gáttatif en karlar og einkenni hjartabilunar án þess að vera með skertan samdrátt í hjartavöðva. Í seinni tíð hafa fleiri tilfelli broddþensluheilkennis, eða „takotsubu (broken heart syndrome)“ greinst einkum hjá miðaldra eða eldri konum. Um er að ræða bráða hjartabilun með einkennum sem líkjast hjartaáfalli en sjúkdómurinn orsakast ekki af kransæðasjúkdómi og hefur ótvíræð tengsl við andlegt eða líkamlegt álag, eins og til dæmis ástvinamissi eða mikla sorg öðru tengda. Af þeim sökum var nýlega stungið upp á að nefna þetta ástand „harmsleg“.Konur finna fyrir öðrum einkennum Brjóstverkur er þekktasta einkenni hjartaáfalls eða kransæðastíflu og er honum gjarnan lýst sem þungri pressu á brjóstið, oft með leiðni upp í háls eða handlegg. Þessu fylgir stundum kaldur sviti, ógleði eða yfirlið. Konur virðast oft á tíðum finna fyrir öðrum einkennum við hjartaáfall en karlar. Þær kvarta undan andþyngslum eða mæði, þreytu, ógleði, meltingar- eða hjartsláttartruflunum frekar en brjóstverk. Þær lýsa einnig brjóstverknum oft sem meira stingandi en þungum. Það getur því verið vandasamt fyrir konuna sem á í hlut og jafnvel heilbrigðisstarfsmenn að greina af hvaða toga einkennin eru, ekki síst ef um er að ræða unga konu. Þetta getur verið orsök þess að konur bíða oft lengur en karlar með að fara á bráðamóttöku þegar þær fá hjartaáfall. Áhættuþættir hjartaáfalls eru að mestu þeir sömu hjá konum og körlum með þeirri undantekningu að sérstakur áhættuþáttur kvenna er saga um háþrýsting eða sykursýki á meðgöngu. Íslenskar og erlendar rannsóknir hafa einnig sýnt að reykingar, skortur á hreyfingu, háþrýstingur og sálfélagslegt álag (stress) eru sterkari áhættuþættir hjartaáfalls hjá konum, þó sérstaklega yngri konum, samanborið við karla. Hjá báðum kynjum hafa fundist tengsl á milli óhagstæðrar blóðfitu, sykursýki og offitu og líkum á kransæðasjúkdómi á meðan það virðist vera verndandi að hreyfa sig reglulega, borða ávexti og grænmeti og jafnvel neyta smávægilegs áfengis. Til að minnka líkurnar á að fá hjarta- og æðasjúkdóma er mikilvægt að átta sig á hverjir áhættuþættirnir eru, t.d. með því að ræða við heilbrigðisstarfsmann og láta mæla blóðþrýsting, blóðsykur og blóðfitur. Á þetta ekki síst við þá sem eru með ættarsögu um kransæðasjúkdóm, þ.e. eiga systkini eða foreldra sem hafa fengið kransæðasjúkdóm ung (miðað við 50 ára fyrir karla og 60 ára fyrir konur). En það sem allir geta gert á eigin vegum eða með aðstoð er að hætta að reykja, hreyfa sig hæfilega mikið og borða hæfilega mikið og helst meira af grænmeti og ávöxtum. Táknlitur hjartans er rauður rétt eins og litur blóðsins sem streymir um æðar okkar. Því ætlum við að lita febrúar rauðan með því að lýsa sem flestar byggingar með rauðum lit. Föstudaginn 3ja febrúar mælumst við til að sem flestir landsmenn klæðist einhverju rauðu til að minna okkur á hvar hjartað slær. Að baki GoRed á Íslandi standa Hjartavernd, Hjartaheill, Heilaheill, fagdeild hjartahjúkrunarfræðinga, Neistinn styrktarfélag hjartveikra barna og Hjartadeild Landspítalans.Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar
Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun