Hver saga býr yfir sínum eigin heimi

Vetrargulrætur er smásagnasafn eftir Rögnu Sigurðardóttur, en hún hefur áður sent frá sér sex skáldsögur, smásögur og ljóð. Hún var tilnefnd til Íslensku bókmenntaverðlaunanna fyrir skáldsöguna Borg.

„Í garðyrkju eru vetrargulrætur látnar ósnertar fram á vetur. Þær vaxa áfram og halda gæðum sínum. Þetta er ekki gert hérlendis enda líklega of mikið frost í jörð. Í samnefndri sögu í bókinni eru vetrargulrætur tákn fyrir eitthvað gott sem leynist, vetrarforða eða framtíð sem mikilvægt er að trúa á þótt hún sé ekki sýnileg berum augum.“

Hið sammannlega

„Þarna eru fimm langar smásögur sem hafa orðið til á síðustu þremur árum,“ segir Ragna. „Sögurnar gerast á ólíkum tíma og ólíkum stöðum, sú síðasta á 18. öld. Hið sammannnlega breytist ekki þótt tæknin breytist, grundvallaratriði lífsins eru eins, sama hvar við erum. Ég vildi leggja áherslu á þetta en um leið fannst mér spennandi að skoða þann tíðaranda sem er ríkjandi hverju sinni. Mig langaði líka að skrifa um persónur í ákveðnum aðstæðum, stundum mjög dramatískum, og hvernig þær bregðast við þeim.

Með því að finna sögu stað í ákveðnum tíma er hægt að skoða ólíka hluti. Eins og margir sem skrifa hef ég áhuga á fólki og hvernig það tekst á við lífið. Í þremur sögum hefur stríð bein eða óbein áhrif á sögupersónur og líf þeirra. Þar er ég að skoða hvernig við manneskjurnar tengjumst hinu stærra samhengi. Fólk hugsar ekki um það alla daga að það er hluti af stærra samhengi, sérstaklega ekki á okkar litlu eyju.“

Sami sagnaheimur

Söguefnið er margs konar. Ungur málari grípur til örþrifaráða þegar kærasta hans sekkur í þunglyndi; myndlistarkona finnur sér leið þrátt fyrir þöggun; flóttakona frá Þýskalandi tekst á við sköpunarkraftinn í nýju umhverfi: unglingur á sér einn draum heitastan. Fyrsta sagan, ansi áhrifamikil, nefnist Ég skal bjarga þér og gerist í Reykjavík árið 2019 en þar týnir kona barni. „Það er venjulega komið fram við börn eins og börn, en börn eru bara litlar manneskjur. Mig langaði til að skrifa um konu sem lítur barn sömu augum og fullorðna manneskju. Aðstæður verða til þess að hana langar ákaft til að kynnast þessu barni,“ segir Ragna.

„Persónurnar eiga það sameiginlegt að finna sig knúnar til þess að takast á við umhverfi sitt – bjarga öðrum eða bjarga sjálfum sér. Og í gegnum þær ólíku björgunaraðgerðir komast þær að einhverju nýju um sjálfar sig. Konan sem týnir barninu vill ákaft bjarga því, en á endanum er það kannski alls ekki barnið sem þarfnast björgunar. Það sama má segja um kærastann sem á erfitt með að takast á við þunglyndi kærustu sinnar, hann þarf að horfast í augu við hvaða tilfinningar búa í raun að baki. Eiginkonan sem upplifir óvænt þöggun á eigin heimili þarf að taka ákvörðun um það hvernig hún ætlar að taka þann slag, en þar fannst mér áhugavert að skoða hvernig straumar og stefnur í listum um miðja síðustu öld höfðu áhrif á persónulegt líf. Ein af sögunum gerist í Reykjavík á fjórða áratug og hefur brottsendingu flóttamanna og hjálpsemi í brennidepli. Hversu langt erum við tilbúin að ganga til þess að bjarga öðrum? Síðasta sagan víkur síðan frá þeim sjónræna heimi listamanna á 20. og 21. öld sem hefur ríkt í bókinni og hverfur aftur í myrkur blinds unglings á 18. öld. Hún er eins og dökkur bakgrunnur, lím fyrir hinar sögurnar fjórar og í henni býr kjarni bókarinnar, sköpunarkrafturinn.“

„Eins og sjá má af þessu býr hver saga yfir sínum eigin heimi, en þær tilheyra engu að síður einum og sama sagnaheiminum. Í þeim má sjá snertifleti á milli persóna, hversdagslífs þeirra og þess sem þær takast á við. Tímaflakkið felur líka í sér möguleika á vangaveltum um til dæmis þróun stöðu konunnar og valdabaráttu kynjanna.“

Vinnur að skáldsögu

Spurð um smásagnaformið segir Ragna: „Smásagnaformið hentaði þessum sögum. Tvær sögur hugsaði ég upphaflega sem skáldsögur en sá svo að efnið hentaði ekki í það og ég stytti þær. Þetta langa smásöguform finnst mér mjög skemmtilegt vegna þess að innan þess er hægt að gera svo mikið, ekki síst byggja upp persónur. Ég er sjálf heilluð af þessum stóru höfundum sem hafa skrifað langar sögur, eins og Alice Munro, Doris Lessing og Joyce Carol Oates.“

Ragna er nú að vinna að skáldsögu sem gerist í París og Reykjavík um miðja 20. öld og þar er á ferð ástarsaga listamanna.