Lífskjör öryrkja eru þjóðarhneisa Guðjón S. Brjánsson skrifar 12. febrúar 2021 18:15 Hin kokhrausta ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur hefur margoft lýst því yfir að það séu sjálfsögð manréttindi að bæta hag og lífskjör öryrkja og það sé reyndar ætlunin. Sérstaklega var þetta áberandi í upphafi stjórnarsamstarfsins en æ minna eftir því sem liðið hefur á. Stóra myndin blasir óbreytt við nú í lok kjörtímabils. Það er dapurlegt þegar á heildina er litið, að við sem samfélag skulum ekki vera komin lengra í hugsun og verki gagnvart samferðafólki sem býr við skerta starfsorku, að öryrkjar skuli enn búa við óöryggi varðandi umgjörð sína í lífinu, að þeir séu stöðugt afskiptir á hliðarlínunni, ekki einu sinni á varamannabekk. Viðhorf ríkisstjórnarinnar Viðhorf stjórnvalda gagnvart þátttöku öryrkja í samfélaginu kemur kannski skýrast í ljós þegar viðmót ráðuneyta er skoðað, hvaða frumkvæði einstakir ráðherrar hafa sýnt varðandi ráðningar öryrkja til starfa. Hafa ráðherrar í þessari ríkisstjórn gengið á undan með góðu fordæmi á kjörtímabilinu? Hafa ráðuneyti þeirra skilgreinda stefnu í málaflokknum? Ráðherrar áhugalausir Í fyrirspurn Oddnýju Harðardóttur þingmanns Samfylkingar til allra ráðherra fyrir nokkrum mánuðum kom staðan berlega í ljós. Í hverju ráðuneytanna starfar annaðhvort einn eða enginn starfsmaður með skerta starfsorku. Þannig hafa sem dæmi félags- og barnamálaráðherra, dómsmálaráðherra, fjármálaráðherra og umhverfisráðherra engan starfsmann í þjónustu sinni sem býr við skerta starfsorku. Ekkert af 10 ráðuneytum ríkisstjórnarinnar hefur mótað sér stefnu um að leggja skuli áherslu á ráðningar einstaklinga með skerta starfsorku. Mennta- og menningarmálaráðherra hafði ekki fyrir því að svara fyrirspurninni. Þetta segir sína sögu um viðhorfin. Frumkvæði og mannvirðing Ég tel tæpast að hægt sé að sakast við okkur þingmenn um að hafa ekki fjallað um hagsmuni öryrkja í umræðum á Alþingi. Frumkvæði að slíkri umræðu liggur alltaf hjá minnihlutanum, ekki hjá þeim sem ráða lögum og lofum í landinu. Það verður vísast óbreytt þannig og þar til við völdum tekur ríkisstjórn félagshyggju, jöfnuðar og mannvirðingar. Það er í valdi kjósenda og þeir eiga val um að snúa við blaðinu í alþingiskosningum sem fram fara í síðasta lagi í haust. Skýrsla Dr. Kolbeins Það er víðar sem fjallað er um málefni öryrkja og stöðu þeirra í samfélaginu. Kolbeinn H. Stefánsson, doktor í félagsfræði vann t.d. nýlega fróðlega skýrslu um málefni öryrkja fyrir Öryrkjabandalagið. Í orðræðunni er gjarnan klifað á því að örorkulífeyrisþegum fjölgi hratt með tilheyrandi kostnaði fyrir ríkið og samfélagið allt. Vaxandi kostnaður kalli svo á viðbrögð í formi róttækra breytinga á almannatryggingum og endurhæfingu. Kolbeinn bendir á það í skýrslu sinni að örorkulífeyrisþegum hafi vissulega fjölgað umtalsvert frá aldamótum, en breytingin yfir 20 ára tímabil kunni að gefa villandi mynd. Raunar hafi hægt á þessari þróun eftir 2005 og segir skýrsluhöfundur að nýjustu gögn bendi einnig til að enn frekar hafi hægt á henni frá 2017. Skýrsluhöfundur staldrar líka við þá staðhæfingu að fjölgun örorkulífeyrisþega megi að mestu rekja til ungra karla. Það hlutfall hafi vissulega hækkað á síðastliðnum áratugum, en stærsti hluti fjölgunar örorkulífeyrisþega sé rakinn til kvenna 50 ára og eldri, eða rúm 42%. Það er sérstakt og alvarlegt rannsóknarefni. Gildi samfélagsþátttöku Fjallað er um títtnefnt starfsgetumat í niðurlagi skýrslu Kolbeins. Hann metur það svo að miklu meiri áherslu eigi að leggja á almenna samfélagsþátttöku öryrkja sem nái betur til þeirra sem eru algjörlega ófærir um að taka þátt á vinnumarkaði, ekki bara að einblína á atvinnuþátttöku. Undir mikilvægi þess er sannarlega tekið að almannatryggingakerfið hvetji til virkni en letji ekki með tilheyrandi aukaverkunum. Frítekjumark öryrkja hefur t.d. staðið fast í tæplega 110 þúsund krónum á mánuði frá árinu 2010 en væri nær 200 þúsund krónum ef það hefði þróast í takt við laun. Það er eðlileg leiðrétting sem við jafnaðarmenn í Samfylkingunni höfum barist fyrir og munum gera áfram. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðjón S. Brjánsson Félagsmál Skoðun: Kosningar 2021 Samfylkingin Alþingi Mest lesið Hættustig Gauti Kristmannsson Skoðun Heilbrigð skynsemi Einar Scheving Skoðun Höfðu algerlega rétt fyrir sér Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Hvar endar þetta? Reynir Böðvarsson Skoðun Íslenskar getraunir og ólögleg veðmálafyrirtæki Pétur Hrafn Sigurðsson Skoðun Hún var kölluð drusla Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Tölum endilega íslensku, takk Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Yfirlýsing Hagsmunasamtaka brotaþola og Öfga Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir,Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Til fyrirmyndar? Sverrir Björnsson Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Heilbrigð skynsemi Einar Scheving skrifar Skoðun Hvar endar þetta? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Höfðu algerlega rétt fyrir sér Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskar getraunir og ólögleg veðmálafyrirtæki Pétur Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Hættustig Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Minnkandi ábati stýrivaxta á verðbólgu Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Hún var kölluð drusla Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Til fyrirmyndar? Sverrir Björnsson skrifar Skoðun Tölum endilega íslensku, takk Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Kennarinn sem breytti lífi þínu Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Tímabært að stokka spilin og gefa upp á nýtt Maarten Haijer skrifar Skoðun Cut The Crap! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvað finnst þér? Bryndís Víglundsdóttir skrifar Skoðun Víðátta og margbreytni hins sjötta skilningarvits Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þegar kennarinn verður dómari Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Tíminn vinnur ekki með þeim Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frestun á afgreiðslu Samgönguáætlunar er fagnaðarefni Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Tvíeggja tækni: Hvernig má nýta stafræna tækni í kennslu? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Blekking goðsagna Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Í sambandi við Suðurnesin Steinunn Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggja er besta vörnin - vegna CrowdStrike atviksins 19. júlí 2024 Arnar Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun 466 milljarðir í vasa norskra eldisrisa Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til ráðherra Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Flestir barðir til bana með steini eða skotnir í tætlur með haglabyssu Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Eflum Mjódd sem miðstöð almenningssamgangna fyrir landið allt Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Utanbæjarmaður eða útlendingur… stjórnaðu þér Arnrún María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Velur þú að loka barnið þitt inni í herbergi með barnaníðingi? Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Samgöngur - Ekki eftir neinu að bíða Hafsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Á undan áætlun í ríkisfjármálum Bjarni Benediktsson skrifar Sjá meira
Hin kokhrausta ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur hefur margoft lýst því yfir að það séu sjálfsögð manréttindi að bæta hag og lífskjör öryrkja og það sé reyndar ætlunin. Sérstaklega var þetta áberandi í upphafi stjórnarsamstarfsins en æ minna eftir því sem liðið hefur á. Stóra myndin blasir óbreytt við nú í lok kjörtímabils. Það er dapurlegt þegar á heildina er litið, að við sem samfélag skulum ekki vera komin lengra í hugsun og verki gagnvart samferðafólki sem býr við skerta starfsorku, að öryrkjar skuli enn búa við óöryggi varðandi umgjörð sína í lífinu, að þeir séu stöðugt afskiptir á hliðarlínunni, ekki einu sinni á varamannabekk. Viðhorf ríkisstjórnarinnar Viðhorf stjórnvalda gagnvart þátttöku öryrkja í samfélaginu kemur kannski skýrast í ljós þegar viðmót ráðuneyta er skoðað, hvaða frumkvæði einstakir ráðherrar hafa sýnt varðandi ráðningar öryrkja til starfa. Hafa ráðherrar í þessari ríkisstjórn gengið á undan með góðu fordæmi á kjörtímabilinu? Hafa ráðuneyti þeirra skilgreinda stefnu í málaflokknum? Ráðherrar áhugalausir Í fyrirspurn Oddnýju Harðardóttur þingmanns Samfylkingar til allra ráðherra fyrir nokkrum mánuðum kom staðan berlega í ljós. Í hverju ráðuneytanna starfar annaðhvort einn eða enginn starfsmaður með skerta starfsorku. Þannig hafa sem dæmi félags- og barnamálaráðherra, dómsmálaráðherra, fjármálaráðherra og umhverfisráðherra engan starfsmann í þjónustu sinni sem býr við skerta starfsorku. Ekkert af 10 ráðuneytum ríkisstjórnarinnar hefur mótað sér stefnu um að leggja skuli áherslu á ráðningar einstaklinga með skerta starfsorku. Mennta- og menningarmálaráðherra hafði ekki fyrir því að svara fyrirspurninni. Þetta segir sína sögu um viðhorfin. Frumkvæði og mannvirðing Ég tel tæpast að hægt sé að sakast við okkur þingmenn um að hafa ekki fjallað um hagsmuni öryrkja í umræðum á Alþingi. Frumkvæði að slíkri umræðu liggur alltaf hjá minnihlutanum, ekki hjá þeim sem ráða lögum og lofum í landinu. Það verður vísast óbreytt þannig og þar til við völdum tekur ríkisstjórn félagshyggju, jöfnuðar og mannvirðingar. Það er í valdi kjósenda og þeir eiga val um að snúa við blaðinu í alþingiskosningum sem fram fara í síðasta lagi í haust. Skýrsla Dr. Kolbeins Það er víðar sem fjallað er um málefni öryrkja og stöðu þeirra í samfélaginu. Kolbeinn H. Stefánsson, doktor í félagsfræði vann t.d. nýlega fróðlega skýrslu um málefni öryrkja fyrir Öryrkjabandalagið. Í orðræðunni er gjarnan klifað á því að örorkulífeyrisþegum fjölgi hratt með tilheyrandi kostnaði fyrir ríkið og samfélagið allt. Vaxandi kostnaður kalli svo á viðbrögð í formi róttækra breytinga á almannatryggingum og endurhæfingu. Kolbeinn bendir á það í skýrslu sinni að örorkulífeyrisþegum hafi vissulega fjölgað umtalsvert frá aldamótum, en breytingin yfir 20 ára tímabil kunni að gefa villandi mynd. Raunar hafi hægt á þessari þróun eftir 2005 og segir skýrsluhöfundur að nýjustu gögn bendi einnig til að enn frekar hafi hægt á henni frá 2017. Skýrsluhöfundur staldrar líka við þá staðhæfingu að fjölgun örorkulífeyrisþega megi að mestu rekja til ungra karla. Það hlutfall hafi vissulega hækkað á síðastliðnum áratugum, en stærsti hluti fjölgunar örorkulífeyrisþega sé rakinn til kvenna 50 ára og eldri, eða rúm 42%. Það er sérstakt og alvarlegt rannsóknarefni. Gildi samfélagsþátttöku Fjallað er um títtnefnt starfsgetumat í niðurlagi skýrslu Kolbeins. Hann metur það svo að miklu meiri áherslu eigi að leggja á almenna samfélagsþátttöku öryrkja sem nái betur til þeirra sem eru algjörlega ófærir um að taka þátt á vinnumarkaði, ekki bara að einblína á atvinnuþátttöku. Undir mikilvægi þess er sannarlega tekið að almannatryggingakerfið hvetji til virkni en letji ekki með tilheyrandi aukaverkunum. Frítekjumark öryrkja hefur t.d. staðið fast í tæplega 110 þúsund krónum á mánuði frá árinu 2010 en væri nær 200 þúsund krónum ef það hefði þróast í takt við laun. Það er eðlileg leiðrétting sem við jafnaðarmenn í Samfylkingunni höfum barist fyrir og munum gera áfram. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
Yfirlýsing Hagsmunasamtaka brotaþola og Öfga Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir,Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Tvíeggja tækni: Hvernig má nýta stafræna tækni í kennslu? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Fyrirhyggja er besta vörnin - vegna CrowdStrike atviksins 19. júlí 2024 Arnar Freyr Guðmundsson skrifar
Skoðun Flestir barðir til bana með steini eða skotnir í tætlur með haglabyssu Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Eflum Mjódd sem miðstöð almenningssamgangna fyrir landið allt Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Velur þú að loka barnið þitt inni í herbergi með barnaníðingi? Álfhildur Leifsdóttir skrifar
Yfirlýsing Hagsmunasamtaka brotaþola og Öfga Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir,Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun