Við þurfum Rannsóknarskýrslu heimilanna Ólafur Ísleifsson skrifar 28. febrúar 2021 09:00 Í liðinni viku var rædd á Alþingi skýrsla um aðgerðir í stjórnsýslu samkvæmt ábendingum í rannsóknarskýrslum um hrunið. Er gagn að slíkri úttekt. Eftirleikur hrunsins sýnist hálfu verri en hrunið sjálft. Hrunið fólst í falli banka, verðfalli hlutabréfa, stórtjóni fyrir eigendur hlutabréfa. Efnahagslífið var í uppnámi. Verðbólgan rauk upp úr öllu valdi. Fjölskyldur og heimili landsmanna voru grátt leikin. Loforðið um skjaldborg um heimilin var ekki efnt. Á ábyrgð stjórnvalda var gerð aðför að heimilum landsmanna ólík því sem sést hefur hér eða annars staðar, fyrr eða síðar. Tugþúsundir hraktar af heimilum sínum Staðfest var með upplýsingum dómsmálaráðherra í svari við fyrirspurn frá mér 2018 að á tíunda þúsund fasteignir einstaklinga hafi verið seldar nauðungarsölu árin 2008–2017. Í ljósi þess að tölur afmarkast við nauðungarsölur sýnist óhætt að álykta að á annan tug þúsunda fjölskyldna hafi misst heimili sitt í eftirleik hrunsins. Foreldrar máttu þúsundum saman leiða börn sín sér við hönd út af heimilunum með öllu því raski, angist og þjáningu sem slíku fylgir. Svona snerti eftirleikurinn tugi þúsunda Íslendinga. Sú spurning vaknar hvort annað eins rask á högum almennra borgara gæti hafa gerst í nokkru öðru landi nema eftir stórfelldar náttúruhamfarir eða styrjaldarátök. Þessar skýringar eiga ekki við en við höfum verðtrygginguna. Rannsóknarskýrsla heimilanna Glöggt finnst sú reiði og gremja sem undir býr í íslensku samfélagi vegna þessarar reynslu þótt bætt hafi verið úr skák með leiðréttingunni svonefndu í tíð ríkisstjórnarinnar sem við tók 2013 undir forystu Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar. Fullt tilefni er til að gerð verði úttekt á þessum atburðum, húsnæðismissi tugþúsunda Íslendinga sem varpað var út á götu, mat á aðgerðum sem gripið var til og mat á öðrum kostum sem kunna að hafa verið fyrir hendi. Eftir slíkri skýrslu hefur verið kallað af hálfu Hagsmunasamtaka heimilanna, Rannsóknarskýrslu heimilanna, og rökstutt er með svofelldum hætti af þeirra hálfu: „Rannsóknarskýrsla heimilanna er nauðsynleg forsenda þess að hægt verði að gera upp við hrunið og leitast við að græða þau sár sem það skildi eftir sig, að því marki sem kostur er. Án slíkrar rannsóknar og réttmætra viðbragða við niðurstöðum hennar, er hin raunverulega staða fjármálakerfisins óvissu háð því ekki eru öll kurl komin til grafar. Sem dæmi eru enn að koma upp mál þar sem lánastofnanir hafa orðið uppvísar að því að hlunnfara viðskiptavini og þurft að endurgreiða háar fjárhæðir.“ Miðflokkurinn vil bregðast við ákalli Hagsmunasamtakanna og mun á næstunni leggja fram skýrslubeiðni þessa efnis, Rannsóknarskýrslu heimilanna. Aðgerðir til að verja heimilin Fjölmörg mál til að bæta hag heimila með aukinni réttarvernd gætu þurft að bíða þess að þingstyrkur aukist við slík sjónarmið. Erfitt er að álykta með öðrum hætti í ljósi reynslu höfundar sem ítrekað hefur flutt á Alþingi í góðu samstarfi við Hagsmunasamtök heimilanna frumvörp og þingsályktunartillögur. Nefna má lyklafrumvarp, frumvarp um vexti og verðtryggingu, frumvarp um breytingu á innheimtulögum og þingsályktunartillögu um umgjörð vanskilaskrár. Lyklafrumvarp Markmið frumvarpsins er að stuðla að vandaðri lánastarfsemi með því að færa skuldurum að fasteignalánum í hendur þann möguleika að láta af hendi hina veðsettu fasteign að baki láninu og ganga skuldlausir frá borði ef engin önnur úræði finnast. Frumvarpið er mikilvægur liður í því að dreifa áhættu í fasteignalánaviðskiptum. Sé örvænt um að önnur úrræði dugi, þar á meðal samningaleið, á fólk þann rétt að skila lyklunum og ganga út án eftirmála. Tangarsókn gegn verðtryggingunni Frumvarp höfundar um verðtryggð íbúðalán felur í sér fjórar meginbreytingar: Fyrst ber að telja að taka húsnæðisliðinn úr vísitölunni. Í annan stað eru áhrif óbeinna skatta tekin út svo að hækkanir á áfengi, tóbaki, bensíngjöldum og kolefnisskatti leiði ekki til hækkunar húsnæðislána og þyngri greiðslubyrði. Í þriðja lagi er eitraði kokkteillinn svonefndi tekinn út, það er verðtryggð jafngreiðslulán til 40 ára sem hafa þann eiginleika að eftir skilvísar greiðslur í 20 ár hefur höfuðstóll ekki lækkað um svo mikið sem eina krónu. Í fjórða lagi gerir frumvarpið ráð fyrir að vextir á verðtryggðum lánum fari ekki upp fyrir 2% og styðst sú tala við viðurkennd viðmið um aukningu á framleiðni og hagvöxt til langs tíma. Frumvarpið felur í sér tangarsókn gegn verðtryggingunni úr öllum fjórum höfuðáttum. Innheimtumenn starfi undir eftirliti Frumvarpi um breytingu á innheimtulögum er ætlað að koma í veg fyrir að nokkur maður þurfi að þola innheimtuaðgerðir af hálfu aðila sem ganga um eftirlitslausir. Gildandi fyrirkomulag felur í sér glufur þannig að óvissa ríkir um hvort Fjármálaeftirliti eða Lögmannafélaginu sé ætlað sinna eftirliti með tilteknum aðilum. Í reynd hefur hvorugur aðilinn eftirlit. Auknar kröfur um vanskilaskrá og lánshæfismat Nýlegri þingsályktunartillögu er ætlað að stuðla að bættri umgjörð lánshæfismats og vanskilaskrár þannig að óvandaðir aðilar geti ekki misnotað kerfið til að varpa fólki fyrir þau björg sem það að lenda á vanskilaskrá felur í sér í fjárhagslegu tilliti. Ógnanir og hótanir smálánafyrirtækja eru nefnd í þessu sambandi. Verk að vinna Við höfum verk að vinna við að auka neytendavernd á fjármálamarkaði og verja þannig heimili landsmanna. Hvar í flokki sem við stöndum hljótum við að sameinast um stöðu heimilisins. Heimilið er griðastaður fjölskyldunnar. Heimilið er friðheilagt. Höfundur er alþingismaður Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alþingi Hrunið Ólafur Ísleifsson Skoðun: Kosningar 2021 Húsnæðismál Mest lesið Hvers virði er innbúið? Hrefna Kristín Jónsdóttir Skoðun Virðing fyrir kennurum eykur árangur nemenda Íris E. Gísladóttir Skoðun Viljum við semja frið við náttúruna? Harpa Fönn Sigurjónsdóttir Skoðun Afleysing fyrir kennara í Hafnarfirði - tvítug með hreint sakavottorð Kristín Björnsdóttir Skoðun Af hverju endurhæfing fyrir krabbameinsgreinda? Erna Magnúsdóttir Skoðun Kirkjusókn ungra drengja Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Að eitra Hvalfjörð Haraldur Eiríksson Skoðun Ógnir við öryggi kvenna í sundi, fangelsi og íþróttum Auður Magndís Auðardóttir Skoðun Keyrt í gagnstæðar áttir við Vonarstræti Ólafur Stephensen Skoðun Vigdís og Súðavík Ásta F. Flosadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Af hverju endurhæfing fyrir krabbameinsgreinda? Erna Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er innbúið? Hrefna Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Viljum við semja frið við náttúruna? Harpa Fönn Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Virðing fyrir kennurum eykur árangur nemenda Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Hinn dökki fíll í rými jafnréttis Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Í tilefni af kjaradeilu FÍL og LR vegna listamanna í Borgarleikhúsinu Hrafnhildur Theodórsdóttir skrifar Skoðun Keyrt í gagnstæðar áttir við Vonarstræti Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Rannsóknir í Hvalfirði skapa enga hættu Salome Hallfreðsdóttir skrifar Skoðun Hagsmunasamtök ESB gegn togveiðum: Hvað er í húfi fyrir Ísland? Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Litla flugan Rebekka Hlín Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Um jarðgöng, ráðherra og blaðamenn Jónína Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Elskar þú að taka til? Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind, fordómar og siðferði – nýir tímar, ný viðmið Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Kirkjusókn ungra drengja Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vigdís og Súðavík Ásta F. Flosadóttir skrifar Skoðun Heimskan í Hvíta húsinu – forðumst smit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Ég á lítinn skrítinn skugga – langtímaáhrif krabbameina Hulda Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Traustur leiðtogi með fjölbreytta reynslu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sameiginleg markmið en ólíkar þarfir Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Hver verður flottust við þingsetningu? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Vítisfjörður Guðni Ársæll Indriðason skrifar Skoðun Haukur Arnþórsson og misskilningur hans um hæfi Sigurjóns Þórðarsonar Þórólfur Júlían Dagsson skrifar Skoðun Tíminn er núna Ugla Stefanía Kristjönudóttir Jónsdóttir skrifar Skoðun Slæmt hjónaband Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hinir heimsku Ólympíuleikar Rajan Parrikar skrifar Skoðun Að eitra Hvalfjörð Haraldur Eiríksson skrifar Skoðun Á að leyfa starfsfólki að staðna? Jón Jósafat Björnsson skrifar Skoðun Fórnarlömb falsfrétta? Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Afleysing fyrir kennara í Hafnarfirði - tvítug með hreint sakavottorð Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Ógnir við öryggi kvenna í sundi, fangelsi og íþróttum Auður Magndís Auðardóttir skrifar Sjá meira
Í liðinni viku var rædd á Alþingi skýrsla um aðgerðir í stjórnsýslu samkvæmt ábendingum í rannsóknarskýrslum um hrunið. Er gagn að slíkri úttekt. Eftirleikur hrunsins sýnist hálfu verri en hrunið sjálft. Hrunið fólst í falli banka, verðfalli hlutabréfa, stórtjóni fyrir eigendur hlutabréfa. Efnahagslífið var í uppnámi. Verðbólgan rauk upp úr öllu valdi. Fjölskyldur og heimili landsmanna voru grátt leikin. Loforðið um skjaldborg um heimilin var ekki efnt. Á ábyrgð stjórnvalda var gerð aðför að heimilum landsmanna ólík því sem sést hefur hér eða annars staðar, fyrr eða síðar. Tugþúsundir hraktar af heimilum sínum Staðfest var með upplýsingum dómsmálaráðherra í svari við fyrirspurn frá mér 2018 að á tíunda þúsund fasteignir einstaklinga hafi verið seldar nauðungarsölu árin 2008–2017. Í ljósi þess að tölur afmarkast við nauðungarsölur sýnist óhætt að álykta að á annan tug þúsunda fjölskyldna hafi misst heimili sitt í eftirleik hrunsins. Foreldrar máttu þúsundum saman leiða börn sín sér við hönd út af heimilunum með öllu því raski, angist og þjáningu sem slíku fylgir. Svona snerti eftirleikurinn tugi þúsunda Íslendinga. Sú spurning vaknar hvort annað eins rask á högum almennra borgara gæti hafa gerst í nokkru öðru landi nema eftir stórfelldar náttúruhamfarir eða styrjaldarátök. Þessar skýringar eiga ekki við en við höfum verðtrygginguna. Rannsóknarskýrsla heimilanna Glöggt finnst sú reiði og gremja sem undir býr í íslensku samfélagi vegna þessarar reynslu þótt bætt hafi verið úr skák með leiðréttingunni svonefndu í tíð ríkisstjórnarinnar sem við tók 2013 undir forystu Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar. Fullt tilefni er til að gerð verði úttekt á þessum atburðum, húsnæðismissi tugþúsunda Íslendinga sem varpað var út á götu, mat á aðgerðum sem gripið var til og mat á öðrum kostum sem kunna að hafa verið fyrir hendi. Eftir slíkri skýrslu hefur verið kallað af hálfu Hagsmunasamtaka heimilanna, Rannsóknarskýrslu heimilanna, og rökstutt er með svofelldum hætti af þeirra hálfu: „Rannsóknarskýrsla heimilanna er nauðsynleg forsenda þess að hægt verði að gera upp við hrunið og leitast við að græða þau sár sem það skildi eftir sig, að því marki sem kostur er. Án slíkrar rannsóknar og réttmætra viðbragða við niðurstöðum hennar, er hin raunverulega staða fjármálakerfisins óvissu háð því ekki eru öll kurl komin til grafar. Sem dæmi eru enn að koma upp mál þar sem lánastofnanir hafa orðið uppvísar að því að hlunnfara viðskiptavini og þurft að endurgreiða háar fjárhæðir.“ Miðflokkurinn vil bregðast við ákalli Hagsmunasamtakanna og mun á næstunni leggja fram skýrslubeiðni þessa efnis, Rannsóknarskýrslu heimilanna. Aðgerðir til að verja heimilin Fjölmörg mál til að bæta hag heimila með aukinni réttarvernd gætu þurft að bíða þess að þingstyrkur aukist við slík sjónarmið. Erfitt er að álykta með öðrum hætti í ljósi reynslu höfundar sem ítrekað hefur flutt á Alþingi í góðu samstarfi við Hagsmunasamtök heimilanna frumvörp og þingsályktunartillögur. Nefna má lyklafrumvarp, frumvarp um vexti og verðtryggingu, frumvarp um breytingu á innheimtulögum og þingsályktunartillögu um umgjörð vanskilaskrár. Lyklafrumvarp Markmið frumvarpsins er að stuðla að vandaðri lánastarfsemi með því að færa skuldurum að fasteignalánum í hendur þann möguleika að láta af hendi hina veðsettu fasteign að baki láninu og ganga skuldlausir frá borði ef engin önnur úræði finnast. Frumvarpið er mikilvægur liður í því að dreifa áhættu í fasteignalánaviðskiptum. Sé örvænt um að önnur úrræði dugi, þar á meðal samningaleið, á fólk þann rétt að skila lyklunum og ganga út án eftirmála. Tangarsókn gegn verðtryggingunni Frumvarp höfundar um verðtryggð íbúðalán felur í sér fjórar meginbreytingar: Fyrst ber að telja að taka húsnæðisliðinn úr vísitölunni. Í annan stað eru áhrif óbeinna skatta tekin út svo að hækkanir á áfengi, tóbaki, bensíngjöldum og kolefnisskatti leiði ekki til hækkunar húsnæðislána og þyngri greiðslubyrði. Í þriðja lagi er eitraði kokkteillinn svonefndi tekinn út, það er verðtryggð jafngreiðslulán til 40 ára sem hafa þann eiginleika að eftir skilvísar greiðslur í 20 ár hefur höfuðstóll ekki lækkað um svo mikið sem eina krónu. Í fjórða lagi gerir frumvarpið ráð fyrir að vextir á verðtryggðum lánum fari ekki upp fyrir 2% og styðst sú tala við viðurkennd viðmið um aukningu á framleiðni og hagvöxt til langs tíma. Frumvarpið felur í sér tangarsókn gegn verðtryggingunni úr öllum fjórum höfuðáttum. Innheimtumenn starfi undir eftirliti Frumvarpi um breytingu á innheimtulögum er ætlað að koma í veg fyrir að nokkur maður þurfi að þola innheimtuaðgerðir af hálfu aðila sem ganga um eftirlitslausir. Gildandi fyrirkomulag felur í sér glufur þannig að óvissa ríkir um hvort Fjármálaeftirliti eða Lögmannafélaginu sé ætlað sinna eftirliti með tilteknum aðilum. Í reynd hefur hvorugur aðilinn eftirlit. Auknar kröfur um vanskilaskrá og lánshæfismat Nýlegri þingsályktunartillögu er ætlað að stuðla að bættri umgjörð lánshæfismats og vanskilaskrár þannig að óvandaðir aðilar geti ekki misnotað kerfið til að varpa fólki fyrir þau björg sem það að lenda á vanskilaskrá felur í sér í fjárhagslegu tilliti. Ógnanir og hótanir smálánafyrirtækja eru nefnd í þessu sambandi. Verk að vinna Við höfum verk að vinna við að auka neytendavernd á fjármálamarkaði og verja þannig heimili landsmanna. Hvar í flokki sem við stöndum hljótum við að sameinast um stöðu heimilisins. Heimilið er griðastaður fjölskyldunnar. Heimilið er friðheilagt. Höfundur er alþingismaður Miðflokksins.
Afleysing fyrir kennara í Hafnarfirði - tvítug með hreint sakavottorð Kristín Björnsdóttir Skoðun
Skoðun Í tilefni af kjaradeilu FÍL og LR vegna listamanna í Borgarleikhúsinu Hrafnhildur Theodórsdóttir skrifar
Skoðun Hagsmunasamtök ESB gegn togveiðum: Hvað er í húfi fyrir Ísland? Svanur Guðmundsson skrifar
Skoðun Haukur Arnþórsson og misskilningur hans um hæfi Sigurjóns Þórðarsonar Þórólfur Júlían Dagsson skrifar
Skoðun Afleysing fyrir kennara í Hafnarfirði - tvítug með hreint sakavottorð Kristín Björnsdóttir skrifar
Afleysing fyrir kennara í Hafnarfirði - tvítug með hreint sakavottorð Kristín Björnsdóttir Skoðun