Sprungugos á Reykjanesskaga vart staðið lengur en í viku Sunna Kristín Hilmarsdóttir skrifar 3. mars 2021 10:34 Hraun sem runnið hefur í sprungugosum á Reykjanesskaga þekur um fjórðung af flatarmáli skagans. Vísir/Vilhelm Algengt hraunmagn í sprungugosum sem orðið hafa á Reykjanesskaga er í kringum 0,1 rúmkílómetri í hverju einstöku gosi. Þá hefur hvert gos vart staðið lengur en í viku eða svo þótt þau hafi stundum varað lengur en þá með lítilli framleiðslu og hægri framrás helluhrauna. Þetta kemur fram í nýju svari á Vísindavef Háskóla Íslands við spurningunni „Hversu lengi gæti sprungugos á Reykjanesi staðið yfir?“ Höfundar svarsins eru þeir Kristján Sæmundsson, jarðfræðingur og fyrrverandi deildarstjóri á Orkustofnun, og Magnús Á. Sigurgeirsson, jarðfræðingur. Eins og flestum landsmönnum er eflaust kunnugt hefur mikil jarðskjálftavirkni verið á Reykjanesskaga undanfarna viku eða allt frá því að öflugur jarðskjálfti, 5,7 að stærð, reið þar yfir á miðvikudagsmorgun í síðustu viku. Síðan þá hafa fjölmargir stórir skjálftar mælst á svæðinu sem fundist hafa víða um land. Margir þeirra hafa verið yfir fjórum að stærð og nokkrir til viðbótar yfir fimm. Jarðvísindamenn fylgjast vel með svæðinu og þá sérstaklega merkjum um að eldgos á svæðinu sé mögulega að fara að hefjast. Ástæðan er sú að vísindamennirnir telja líklegustu skýringuna fyrir skjálftunum þá að kvikugangur sé að myndast undir svæðinu þar sem mesta jarðskjálftavirknin hefur verið. Vísindamenn fylgjast vel með skjálftavirkninni á skaganum.Vísir/Vilhelm Sprungugos aðalgosváin Ekki hefur gosið á Reykjanesskaga í 800 ár en undanfarna áratugi hefur mikil jarðfræðivinna farið fram á skaganum. Nákvæm kort hafa til að mynda verið gerð af skaganum og þá er vitað nokkurn veginn hvaða gos eru frá hvaða tíma, hvenær þau urðu, hversu stór þau eru og hversu langt þau runnu, líkt og Magnús Tumi Guðmundsson, prófessor í jarðeðlisfræði, ræddi í viðtali á Vísi í gær. Í svari þeirra Kristjáns og Magnúsar á Vísindavefnum segir að aðalgosváin á Reykjanesskaga stafi af sprungugosum. Hraun frá slíkum gosum þekji um fjórðung af flatarmáli skagans og eru lengstu gígaraðirnar tíu til tuttugu kílómetra langar. „Flest hraunin eru innan við 0,2 rúmkílómetrar, en þau stærstu 0,4-0,5 rúmkílómetrar. Lengst hafa þau runnið um 15 kílómetra frá upptökum, mörg hvert í sjó fram. Skipta má sprungugosum í þrjá gosfasa með tilliti til kvikuframleiðslu og hraunrennslis (sjá töflu),“ segir í svarinu. Umrædda töflu má sjá hér fyrir neðan en hún miðast við hraunin á Reykjanesskaga sem flokkast í flestum tilfellum til lítilla hrauna. Taflan með skýringartexta eins og hún er birt í svarinu á Vísindavefnum. Kvikustrókar í byrjun þegar það gýs eftir endilöngu sprungukerfinu Eins og áður segir hefur algengt hraunmagn í sprungugosum á Reykjanesskaga verið í kringum 0,1 rúmkílómetri í hverju gosi. „Hvert þeirra hefur vart staðið lengur en í viku eða svo, stundum þó lengur, en þá með lítilli framleiðslu og hægri framrás helluhrauna. Mestu sprungugosin gætu hafa varað nokkrar vikur eða jafnvel mánuði. Framleiðslan í hverju gosi er ekki jöfn, heldur mest í upphafi og síðan dregur úr, ef til vill með smáfjörkippum. Reikna má með að fyrstu klukkutímana geti hún verið allt að fimmtíufalt meiri en síðasta sólarhringinn.“ Sprungugosum fylgja síðan kvikustrókar í byrjun og gýs þá eftir endilöngu sprungukerfinu að því er segir í svari Kristjáns og Magnúsar. „Kvikan sprautast eða frussast upp úr gosrásinni, drifin af gasi sem losnar úr henni á uppleið. Það er að miklu leyti vatnsgufa, en einnig koltvíoxíð, brennisteinstvíoxíð, vetni og fleira. Kvikustrókarnir eru oft 30-100 metra háir, en geta þó orðið mun hærri. Kvikan storknar að hluta til í loftinu og fellur þá sem gjall og klepraslettur kringum gígopið. Smæsta sáldrið, fínt gjall og vikur, getur borist nokkra kílómetra frá upptökum. Á Reykjanesskaga hefur það fundist einn til tvo kílómetra frá gígum. Gasið berst aftur á móti til lofts og myndar bláleita móðu sem liggur yfir gosstöðvunum og nágrenni þeirra.“ Eldgos og jarðhræringar Jarðhræringar á Reykjanesi Mest lesið „Nú hættir þú Sigurður!“ Innlent Eldur Smári segir að sér sé markvisst haldið í myrkrinu Innlent Beittu neyðarstöðvun til að forðast árekstur við Herjólf Innlent Neitar að hafa orðið föður sínum að bana Innlent Óreiðan ræður ríkjum í Pentagon Erlent Barnaníðingur situr inni þar til hann verður sendur til Litáen Innlent Tíufréttir heyra sögunni til Innlent Óljóst hvað Gad Saad er sakaður um í mótmælapóstum Innlent Segir 60 mínútur hafa misst sjálfstæðið og hættir Erlent Vill enn stærra vopnabúr fyrir næstu stríð Erlent Fleiri fréttir Ríkissaksóknari staðfestir niðurfellingu í stórri slysasleppingu Tíufréttir heyra sögunni til Stuðningur við Úkraínu og Palestínu fer dvínandi Neitar að hafa orðið föður sínum að bana Óljóst hvað Gad Saad er sakaður um í mótmælapóstum Línan umdeilda fær enn eitt græna ljósið Lætur könnun um væntingar ekki á sig fá Kalt veður bjargaði Andrésar andarleikunum fyrir horn Óeðlileg staða á íslenskum eignamarkaði Barnaníðingur situr inni þar til hann verður sendur til Litáen Meirihluti hefur litlar væntingar til borgarstjórnarmeirihlutans „Nú hættir þú Sigurður!“ Beittu neyðarstöðvun til að forðast árekstur við Herjólf Pakki skemmdist og „óafhending“ varð Eldur Smári segir að sér sé markvisst haldið í myrkrinu Beint flug milli Akureyrar og útlanda aldrei verið meira „Ég er mannleg“ Segir líklega langt í næsta gos við Sundhnúka Óþarfi að nota kauðslega þýdda málshætti í páskaeggin Lofar betra sumri en í fyrra Fagnar umræðu um þátttöku Ísraels og segir útspil ráðherra gagnlegt Oscar þori varla út úr húsi af ótta við að vera sendur úr landi Breytingar á gosvirkni, júró-þrýstingur og umdeildir málshættir Missti vélarafl suður af Snæfellsnesi Reiknar með að sækja útför Frans páfa Páskaeggjaframleiðandi fagnar gagnrýni á málshætti Vildi „tagga“ Frans páfa en niðurstaðan reyndist slysaleg „Hér hefur verið unninn skaði sem þarf að stöðva“ Landris heldur áfram en dregið hefur úr hraðanum „Skrítið og óeðlilegt“ að Ísrael fái að vera með í Eurovision Sjá meira
Þetta kemur fram í nýju svari á Vísindavef Háskóla Íslands við spurningunni „Hversu lengi gæti sprungugos á Reykjanesi staðið yfir?“ Höfundar svarsins eru þeir Kristján Sæmundsson, jarðfræðingur og fyrrverandi deildarstjóri á Orkustofnun, og Magnús Á. Sigurgeirsson, jarðfræðingur. Eins og flestum landsmönnum er eflaust kunnugt hefur mikil jarðskjálftavirkni verið á Reykjanesskaga undanfarna viku eða allt frá því að öflugur jarðskjálfti, 5,7 að stærð, reið þar yfir á miðvikudagsmorgun í síðustu viku. Síðan þá hafa fjölmargir stórir skjálftar mælst á svæðinu sem fundist hafa víða um land. Margir þeirra hafa verið yfir fjórum að stærð og nokkrir til viðbótar yfir fimm. Jarðvísindamenn fylgjast vel með svæðinu og þá sérstaklega merkjum um að eldgos á svæðinu sé mögulega að fara að hefjast. Ástæðan er sú að vísindamennirnir telja líklegustu skýringuna fyrir skjálftunum þá að kvikugangur sé að myndast undir svæðinu þar sem mesta jarðskjálftavirknin hefur verið. Vísindamenn fylgjast vel með skjálftavirkninni á skaganum.Vísir/Vilhelm Sprungugos aðalgosváin Ekki hefur gosið á Reykjanesskaga í 800 ár en undanfarna áratugi hefur mikil jarðfræðivinna farið fram á skaganum. Nákvæm kort hafa til að mynda verið gerð af skaganum og þá er vitað nokkurn veginn hvaða gos eru frá hvaða tíma, hvenær þau urðu, hversu stór þau eru og hversu langt þau runnu, líkt og Magnús Tumi Guðmundsson, prófessor í jarðeðlisfræði, ræddi í viðtali á Vísi í gær. Í svari þeirra Kristjáns og Magnúsar á Vísindavefnum segir að aðalgosváin á Reykjanesskaga stafi af sprungugosum. Hraun frá slíkum gosum þekji um fjórðung af flatarmáli skagans og eru lengstu gígaraðirnar tíu til tuttugu kílómetra langar. „Flest hraunin eru innan við 0,2 rúmkílómetrar, en þau stærstu 0,4-0,5 rúmkílómetrar. Lengst hafa þau runnið um 15 kílómetra frá upptökum, mörg hvert í sjó fram. Skipta má sprungugosum í þrjá gosfasa með tilliti til kvikuframleiðslu og hraunrennslis (sjá töflu),“ segir í svarinu. Umrædda töflu má sjá hér fyrir neðan en hún miðast við hraunin á Reykjanesskaga sem flokkast í flestum tilfellum til lítilla hrauna. Taflan með skýringartexta eins og hún er birt í svarinu á Vísindavefnum. Kvikustrókar í byrjun þegar það gýs eftir endilöngu sprungukerfinu Eins og áður segir hefur algengt hraunmagn í sprungugosum á Reykjanesskaga verið í kringum 0,1 rúmkílómetri í hverju gosi. „Hvert þeirra hefur vart staðið lengur en í viku eða svo, stundum þó lengur, en þá með lítilli framleiðslu og hægri framrás helluhrauna. Mestu sprungugosin gætu hafa varað nokkrar vikur eða jafnvel mánuði. Framleiðslan í hverju gosi er ekki jöfn, heldur mest í upphafi og síðan dregur úr, ef til vill með smáfjörkippum. Reikna má með að fyrstu klukkutímana geti hún verið allt að fimmtíufalt meiri en síðasta sólarhringinn.“ Sprungugosum fylgja síðan kvikustrókar í byrjun og gýs þá eftir endilöngu sprungukerfinu að því er segir í svari Kristjáns og Magnúsar. „Kvikan sprautast eða frussast upp úr gosrásinni, drifin af gasi sem losnar úr henni á uppleið. Það er að miklu leyti vatnsgufa, en einnig koltvíoxíð, brennisteinstvíoxíð, vetni og fleira. Kvikustrókarnir eru oft 30-100 metra háir, en geta þó orðið mun hærri. Kvikan storknar að hluta til í loftinu og fellur þá sem gjall og klepraslettur kringum gígopið. Smæsta sáldrið, fínt gjall og vikur, getur borist nokkra kílómetra frá upptökum. Á Reykjanesskaga hefur það fundist einn til tvo kílómetra frá gígum. Gasið berst aftur á móti til lofts og myndar bláleita móðu sem liggur yfir gosstöðvunum og nágrenni þeirra.“
Eldgos og jarðhræringar Jarðhræringar á Reykjanesi Mest lesið „Nú hættir þú Sigurður!“ Innlent Eldur Smári segir að sér sé markvisst haldið í myrkrinu Innlent Beittu neyðarstöðvun til að forðast árekstur við Herjólf Innlent Neitar að hafa orðið föður sínum að bana Innlent Óreiðan ræður ríkjum í Pentagon Erlent Barnaníðingur situr inni þar til hann verður sendur til Litáen Innlent Tíufréttir heyra sögunni til Innlent Óljóst hvað Gad Saad er sakaður um í mótmælapóstum Innlent Segir 60 mínútur hafa misst sjálfstæðið og hættir Erlent Vill enn stærra vopnabúr fyrir næstu stríð Erlent Fleiri fréttir Ríkissaksóknari staðfestir niðurfellingu í stórri slysasleppingu Tíufréttir heyra sögunni til Stuðningur við Úkraínu og Palestínu fer dvínandi Neitar að hafa orðið föður sínum að bana Óljóst hvað Gad Saad er sakaður um í mótmælapóstum Línan umdeilda fær enn eitt græna ljósið Lætur könnun um væntingar ekki á sig fá Kalt veður bjargaði Andrésar andarleikunum fyrir horn Óeðlileg staða á íslenskum eignamarkaði Barnaníðingur situr inni þar til hann verður sendur til Litáen Meirihluti hefur litlar væntingar til borgarstjórnarmeirihlutans „Nú hættir þú Sigurður!“ Beittu neyðarstöðvun til að forðast árekstur við Herjólf Pakki skemmdist og „óafhending“ varð Eldur Smári segir að sér sé markvisst haldið í myrkrinu Beint flug milli Akureyrar og útlanda aldrei verið meira „Ég er mannleg“ Segir líklega langt í næsta gos við Sundhnúka Óþarfi að nota kauðslega þýdda málshætti í páskaeggin Lofar betra sumri en í fyrra Fagnar umræðu um þátttöku Ísraels og segir útspil ráðherra gagnlegt Oscar þori varla út úr húsi af ótta við að vera sendur úr landi Breytingar á gosvirkni, júró-þrýstingur og umdeildir málshættir Missti vélarafl suður af Snæfellsnesi Reiknar með að sækja útför Frans páfa Páskaeggjaframleiðandi fagnar gagnrýni á málshætti Vildi „tagga“ Frans páfa en niðurstaðan reyndist slysaleg „Hér hefur verið unninn skaði sem þarf að stöðva“ Landris heldur áfram en dregið hefur úr hraðanum „Skrítið og óeðlilegt“ að Ísrael fái að vera með í Eurovision Sjá meira