Erlent

Lífseigu samstarfi í geimnum að ljúka og keppt til tunglsins

Samúel Karl Ólason skrifar
Smíði geimstöðvarinnar hófst árið 1998 og fyrstu geimfararnir fóru þar um borð árið 2000. Sérfræðingar segja hægt að halda rekstri geimstöðvarinnar áfram til ársins 2028 í hið minnsta.
Smíði geimstöðvarinnar hófst árið 1998 og fyrstu geimfararnir fóru þar um borð árið 2000. Sérfræðingar segja hægt að halda rekstri geimstöðvarinnar áfram til ársins 2028 í hið minnsta. Vísir/NASA

Í rúma tvo áratugi hafa geimvísindamenn og geimfarar Rússlands og Bandaríkjanna unnið náið saman, samhliða því að samskipti ríkjanna tveggja hafa beðið verulega hnekki. Þó viðskiptaþvingunum og refsiaðgerðum hafi verið beitt á báða bóga hefur geimurinn verið sér á báti. Sá tími er nú liðinn.

Nýr kafli virðist vera að hefjast í kapphlaupinu í geimnum sem staðið hefur yfir, í áföngum, í áratugi.

Samvinna Rússa og Bandaríkjamanna hefur að mestu snúið að Alþjóðlegu geimstöðinni (ISS). Rússar tilkynntu þó í síðustu viku að þeir ætluðu að hætta að taka þátt í starfsemi geimstöðvarinnar árið 2025.

Í kjölfarið var svo tilkynnt að Rússar ætluðu sér að koma nýrri geimstöð á braut um jörðu fyrir árið 2030. Þá ætla þeir einnig að byggja nýja geimstöð á tunglinu, í samstarfi við Kínverja.

Það var eftir að Bandaríkin buðu Rússum að taka þátt í Artemis-áætluninni sem snýr að því að senda menn til tunglsins, mögulega á árinu 2024, koma þar upp varanlegri bækistöð og nota tunglið sem stökkpall lengra út í sólkerfið.

Nýja geimstöðin á að vera í hærri sporbraut og vera að miklu leyti stýrt af gervigreind og vélmennum, samkvæmt Júrí Borisov, aðstoðarforsætisráðherra, sem vitnað er í í frétt CNN.

Auk Rússlands og Bandaríkjanna hafa sextán önnur ríki komið að geimstöðinni, sem var skotið á loft árið 1998. Hún hefur verið heimili vel á þriðja hundrað geimfara frá nítján ríkjum frá árinu 2000, þegar fyrstu geimfararnir komu sér þar fyrir.

Það voru geimfararnir William Shepherd, frá Bandaríkjunum, og Sergei Krikalev og Yuri Gidsenkó, frá Rússlandi.

Sergei Krikalev, William Shepherd og Yuri Gidsenkó.Vísir/NASA

Þegar þetta er skrifað eru ellefu geimfarar um borð í geimstöðinni og þar af eru tveir Rússar, tveir Japanar, einn Frakki og sex Bandaríkjamenn.

Sérfræðingar NASA segja að fátt standi í vegi þess að halda starfsemi geimstöðvarinnar áfram til minnst 2028. Einhverjar uppfærslur þurfi til en hin 440 tonna geimstöð mun þó alltaf enda í bitum á botni Kyrrahafsins.

Ellefu geimfarar eru um borð í geimstöðinni þegar þetta er skrifað.Vísir/NASA

Eins og segir í grein FT þurftu vestrænir aðilar að geimstöðinni sérstaklega á Rússum að halda vegna Soyuz-eldflauganna. Þær hafa verið einstaklega áreiðanlegar og geta flutt mikinn farm út í geim. Þá treysti Geimvísindastofnun Rússlands, Roscosmos, á greiðslur annarra ríkja fyrir geimskotin.

Geimvísindastofnun Bandaríkjanna greiddi til að mynda 3,9 milljarða dala fyrir sæti fyrir geimfara um borð í Soyuz-eldflaugum á árunum 2011 til 2019. Það var árið 2011 sem Bandaríkin hættu að nota geimskutlurnar gömlu og reiddu þeir sig í kjölfarið alfarið á Rússa til að koma fólki til geimstöðvarinnar.

Þetta samstarf Rússa og Bandaríkjamanna hefur verið stöðugt, jafnvel þó samband ríkjanna hafi verið óstöðugt. Brottrekstur erindreka, viðskiptaþvinganir, refsiaðgerðir og aðrir neikvæðir kaflar í sögu ríkjanna hafa ekki komið niður á samvinnu geimvísindamanna og geimfara.

Nú hafa Bandaríkin sent þrjá hópa geimfara til geimstöðvarinnar með eldflaugum og geimförum fyrirtækisins SpaceX. Aukinn áreiðanleiki SpaceX hefur í för með sér minni áherslu á Rússa og Soyuz-eldflaugar þeirra.

Þá var það í kjölfar þess að Bandaríkin og önnur ríki beittu Rússa refsiaðgerðum í kjölfar innlimunar þeirra á Krímskaga af Úkraínu, sem Rússar fóru að líta til Kína.

Tvö rússnesk geimför áföst Alþjóðlegu geimstöðinni. Soyuz-geimfar og Progress.Vísir/NASA

Stefnir í nýtt kapphlaup

Útlit er fyrir nýtt kapphlaup á næstu árum, sem snýr að því að koma mönnum til tunglsins og reisa þar geimstöð. Kínverjar stefna að því að skjóta fyrsta hluta nýrrar geimstöðvar þeirra á braut um jörðu á næstunni, mögulega á fimmtudaginn.

Kínverjum hefur ekki verið leyft að koma að samstarfinu í kringum ISS vegna ótta Bandaríkjamanna á leka leynilegra gagna og þjófnaðar á tækni. Ráðamenn í Kína hafa reynt að leita að samstarfi við Evrópumenn en það hefur litlum árangri skilað.

Sjá einnig: Kínverjar leitast eftir alþjóðlegu samstarfi í geimnum

Fyrsti hluti geimstöðvarinn er 16,6 metra langur með 4,2 metra þvermál og um 22 tonn að þyngd. Í heildina verður geimstöðin í þremur hlutum og um 66 tonn að þyngd og á hún að hýsa þrjá geimfara í hálft ár í senn.

Vonast er til þess að senda geimfara til geimstöðvarinnar strax í júní, samkvæmt frétt kínverska ríkisdagblaðsins Global Times. Heilt yfir stendur til að senda um ellefu geimför vegna byggingar geimstöðvarinnar á næstu tveimur árum. Þar af fjögur mönnuð geimför.

Í kjölfarið ætla Kínverjar að reisa geimstöðina með Rússum og er verið að þróa stærðarinnar eldflaug í Kína sem nota á til að skjóta meira en 50 tonnum út í geim í hverju geimskoti.

Allir beina sjónum sínum að tunglinu

Geimkapphlaupið er ekki nýtt. Það hófst milli Bandaríkjanna og Sovétríkjanna á tímum kalda stríðsins og hefur í raun staðið yfir síðan. Ríki heimsins keppast um að vera fyrst til að gera hitt og þetta í geimnum.

Í gamla daga snerist kapphlaupið að miklu leyti um tunglið og er farið að gera það aftur. Kapp er lagt á að koma mönnum þangað á nýjan leik og þaðan lengra út í sólkerfið.


Tengdar fréttir

Margir áfangar í geimskoti SpaceX og NASA

Geimvísindastofnun Bandaríkjanna (NASA) og SpaceX munu á fimmtudaginn skjóta fjórum geimförum af stað til alþjóðlegu geimstöðvarinnar. Verður það í fyrsta sinn sem eldflaug og geimfar eru endurnýtt til að koma geimförum út í geim.

NASA semur við SpaceX um að lenda geimförum aftur á tunglinu

Geimvísindastofnun Bandaríkjanna, NASA, hefur samið við fyrirtækið SpaceX um þróun á lendingarfari sem notað verður til að lenda mönnum á tunglinu. Starfsmenn fyrirtækisins, sem er í eigu auðjöfursins Elon Musk, munu þróa sérstaka tegund Starship geimskipsins og nota það til að lenda tveimur bandarískum geimförum á tunglinu á næstu árum.

Geimfararnir sem stefna á tunglið

Geimvísindastofnun Bandaríkjanna (NASA) opinberaði í gær hóp geimfara sem hafa verið valdir til að taka þátt í Artemis áætluninni. Hún snýr að því að hefja mannaðar geimferðir til tunglsins á nýjan leik og nota það sem stökkpall fyrir geimferðir lengra út í sólkerfið og þá sérstaklega til mars.

Ætla sér að reisa geimstöð á tunglinu

Rússar og Kínverjar hafa gert samkomulag um að reisa rannsóknarstöð á tunglinu. Stöðina vilja þeir nota bæði til könnunar og nýtingar tunglsins í framtíðinni.




Fleiri fréttir

Sjá meira


×