Sterkara heilbrigðiskerfi Svandís Svavarsdóttir skrifar 12. ágúst 2021 14:30 Það er hægt að nota ýmsar aðferðir til þess að meta gæði heilbrigðiskerfa og uppbyggingu þeirra, og bera þau saman við heilbrigðiskerfi annarra landa. Þar má til dæmis nefna mælikvarða um heilsu landsmanna, fjármögnun og hvernig heilbrigðiskerfum landa hefur tekist að bregðast við heimsfaraldri Covid-19. Þegar við ræðum um uppbyggingu heilbrigðiskerfisins skiptir líka máli að í málaflokknum gildi skýr stefna. Mælikvarðar um heilsu Ef mælikvarðar um heilsu landsmanna eru skoðaðir kemur Ísland vel út í alþjóðlegum samanburði. Meðalævilengd á Íslandi er með því lengsta í heiminum, eða 83 ár samkvæmt tölum Hagstofunnar frá 2019. Meðalævilengdin er því sambærileg því sem best gerist í Evrópu og nokkuð hærri en til dæmis í Bandaríkjunum, þar sem meðalævilengdin er 79 ár. Samkvæmt gögnum Hagstofunnar frá 2018 var ungbarnadauði hvergi í Evrópu jafn fátíður og hér á landi, en á tíu ára tímabili (2009–2018) var ungbarnadauði á Íslandi að meðaltali 1,7 af hverjum 1.000 lifandi fæddum. Einnig má nefna að hlutfall barna sem fæðast hér á landi með lága fæðingarþyngd er lægst í heiminum, dauðsföll af völdum heilablóðfalls eru með því lægsta sem gerist og svipaða sögu er að segja um dauðsföll af völdum kransæðasjúkdóma, samkvæmt upplýsingum OECD frá árinu 2020. Þau atriði sem hér hafa verið nefnd benda til þess að þegar horft er til mælikvarða um heilsu höfum við á Íslandi heilbrigðiskerfi sem á mikilvægum sviðum stenst samanburð við það sem best gerist. Engu að síður eru verkefnin óþrjótandi og ljóst að efla þarf heilbrigðisþjónustuna enn frekar. Því var það eitt af mikilvægustu verkefnum þessarar ríkisstjórnar að styrkja heilbrigðiskerfið. Fjármögnun heilbrigðiskerfisins Fjármagn til heilbrigðiskerfisins hefur verið aukið umtalsvert á kjörtímabilinu, þ.e. á árunum 2017-2021. Þegar heildarfjárheimildir til heilbrigðiskerfisins eru skoðaðar, það er bæði rekstur og fjárfestingar/framkvæmdir, á verðlagi hvers árs, hafa fjárheimildirnar aukist um 46%, eða 90 milljarða. Á föstu verðlagi gerir það um 16% hækkun. Þegar aðeins rekstur er skoðaður nemur hækkunin um 38% á kjörtímabilinu, eða um 10% á föstu verðlagi, umfram launa- og verðlagshækkanir. Útgjöld til heilbrigðismála sem hlutfall af vergri þjóðarframleiðslu (VLF) hafa verið aukin úr 7,4% árið 2017 í 9,3% samkvæmt fjárlögum 2021. Ísland er enn eftirbátur Norðurlandanna þegar kemur að heilbrigðisútgjöldum sem hlutfall af VLF en við erum á réttri leið, eins og tölurnar sýna. Það sést til dæmis af því að þegar útgjöld til heilbrigðismála sem hlutfall af heildarútgjöldum ríkissjóðs eru skoðuð kemur í ljós að framlag til heilbrigðismála hefur í því samhengi aldrei verið hærra, en árið 2019 runnu 25% af útgjöldum ríkissjóðs til heilbrigðismála (eða 247 milljarðar). Þegar útgjöld til heilbrigðismála á hvern íbúa í krónum talið eru skoðuð hafa þau aukist úr 578.188 kr. árið 2017 í 775.844 kr. árið 2021, eða um 34%. Á föstu verðlagi nemur þessi hækkun um 7% umfram launa- og verðlagshækkanir. Ef við skoðum einstakar stofnanir innan heilbrigðiskerfisins kemur í ljós að fjárframlög til reksturs Landspítala hafa á kjörtímabilinu aukist um 14% á föstu verðlagi (eða um 19 milljarða). Inni í þeirri tölu eru ekki útgjöld til byggingar nýs Landspítala, en þau nema um 26 milljörðum á kjörtímabilinu. Fjárframlög til reksturs heilsugæslunnar hafa einnig aukist mikið á tímabilinu, eða um 45% prósent á verðlagi hvers árs, eða um 23% á föstu verðlagi, umfram launa- og verðlagshækkanir, svo ljóst er að starfsemi heilsugæslunnar í landinu hefur verið styrkt svo um munar. Heimsfaraldur Engan óraði þó fyrir því fyrir einu og hálfu ári að við stæðum frammi fyrir heimsfaraldri sem myndi leggja miklar álögur á heilbrigðiskerfið um langan tíma. Enginn getur þó haldið öðru fram en að heilbrigðiskerfi okkar hafi hingað til staðist þessa þolraun með prýði þótt enn séu endalok þessa faraldurs óviss. Árangur okkar í bárattu við veiruna sýnir það; dauðsföll af völdum Covid-19 hafa óvíða verið færri og þorri þjóðarinnar hefur nú verið bólusettur. Uppbygging kerfisins snýst líka um stefnumótun og samhæfingu Þegar við tölum um uppbyggingu heilbrigðiskerfisins skiptir stefna í málaflokknum höfuðmáli. Á kjörtímabilinu var skrifuð og samþykkt á Alþingi heilbrigðisstefna til ársins 2030. Stefnan er vegvísir fyrir alla þá sem starfa í heilbrigðiskerfinu, en einnig fyrir notendur þess og samfélagið allt. Stefnan er okkur leiðarvísir við uppbyggingu á heildstæðu, öflugu og samhæfðu heilbrigðiskerfi til framtíðar. Í sumar var lýðheilsustefna til ársins 2030 einnig samþykkt, auk þess sem við höfum sett stefnur í málaflokkum á borð við meðferð og umönnun heilabilaðra, endurhæfingu, meðferð langvinnra verkja og fleira mætti telja. Samvinna heilbrigðisstofnana hefur aukist til um muna á kjörtímabilinu, þökk sé reglulegum samráðsfundum innan ráðuneytisins og utan, auk þess sem samráð og samvinna við veitendur geðheilbrigðisþjónustu hefur verið stóraukið, svo nokkur dæmi séu nefnd. Öll þessi vinna skiptir miklu þegar kemur að starfsemi heilbrigðiskerfisins því heilbrigðiskerfi þar sem stefnan er skýr, samhæfing ríkir og allir þættir kerfisins vinna vel saman að sameiginlegu markmiði virkar betur og er skilvirkara, sem skilar sér í betri heilbrigðisþjónustu. Niðurlag Samandregið er að mínu mati ljóst að heilbrigðiskerfið okkar er gott, og það stenst samanburð við það sem best gerist í heiminum. Verkefnin eru hins vegar óþrjótandi og þess vegna hefur heilbrigðiskerfið verið styrkt verulega með fjármunum á þessu kjörtímabili og jafnframt mörkuð skýr stefna um frekari styrkingu þess til ársins 2030. Við erum ekki komin á leiðarenda og kerfið okkar þarf að styrkja með fjármunum enn frekar, en við erum á góðri leið í átt að enn öflugra heilbrigðiskerfi, fyrir okkur öll. Höfundur er heilbrigðisráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Svandís Svavarsdóttir Heilbrigðismál Landspítalinn Skoðun: Kosningar 2021 Alþingi Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Mest lesið Bjarni gleðst yfir tapi mínu í varaformannskjöri Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Hvað vakir fyrir utanríkisráðherra? Snorri Másson Skoðun Woke-ið lifir! Bjarni Snæbjörnsson Skoðun RÚV: Gefið okkur Eurovision-gleðina aftur! Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir Skoðun Rektor sem gerir ómögulegt mögulegt Vilborg Ása Guðjónsdóttir Skoðun Björn Þorsteinsson er gott rektorsefni Gunnþórunn Guðmundsdóttir,Halldór Guðmundsson Skoðun Léttleiki og lýðræði – kjósum Höllu sem formann VR Björg Gilsdóttir Skoðun Forstjórinn á Neskaupstað Björn Ólafsson Skoðun Ingibjörg Gunnarsdóttir - Framtíð Háskóla Íslands Áróra Rós Ingadóttir Skoðun Af hverju lýgur Alma? Arnar Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Kæru háskólastúdentar - framtíðin er ykkar! Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Pólska sjónarhornið Halldór Auðar Svansson skrifar Skoðun Bjarni gleðst yfir tapi mínu í varaformannskjöri Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun RÚV: Gefið okkur Eurovision-gleðina aftur! Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Rektor sem gerir ómögulegt mögulegt Vilborg Ása Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Léttleiki og lýðræði – kjósum Höllu sem formann VR Björg Gilsdóttir skrifar Skoðun Björn Þorsteinsson er gott rektorsefni Gunnþórunn Guðmundsdóttir,Halldór Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað vakir fyrir utanríkisráðherra? Snorri Másson skrifar Skoðun Ingibjörg Gunnarsdóttir - Framtíð Háskóla Íslands Áróra Rós Ingadóttir skrifar Skoðun Á krossgötum í Úkraínu Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Þegar grafið er undan sjálfi, lífsgleði og tilgangi mannvera Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun St. Tómas Aquinas Árni Jensson skrifar Skoðun Skólinn okkar, FSH Elmar Ægir Eysteinsson skrifar Skoðun Föður- og mæðralaus börn Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Minni kvaðir - meira frelsi? Eva Magnúsdóttir skrifar Skoðun Forstjórinn á Neskaupstað Björn Ólafsson skrifar Skoðun Woke-ið lifir! Bjarni Snæbjörnsson skrifar Skoðun Almennar skimanir fyrir ristilkrabbameini að hefjast Alma D. Möller skrifar Skoðun Plastflóðið Emily Jaimes Richey-Stavrand,Johanna Franke,Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar Skoðun Baráttan á norðurslóðum Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Orðið er þitt: Af orðsnillingum og hjálpardekkjum Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Farsæl reynsla af stjórnun og samvinnu Ingibjörg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Trump kemur ekki á óvart, en Evrópa getur það Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun Ef það er vilji, þá er vegur Jóhanna Klara Stefánsdóttir,Ingólfur Bender skrifar Skoðun Magnús Karl Magnússon sem rektor – Skýr sýn á samvinnu og samtakamátt í vísindum Erna Magnúsdóttir skrifar Skoðun Af hverju lýgur Alma? Arnar Sigurðsson skrifar Skoðun Snúið til betri vegar Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Er varnarsamningurinn við Bandaríkin í hættu? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Stöðvum blóðmerahaldið á Íslandi Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Forysta til framtíðar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Það er hægt að nota ýmsar aðferðir til þess að meta gæði heilbrigðiskerfa og uppbyggingu þeirra, og bera þau saman við heilbrigðiskerfi annarra landa. Þar má til dæmis nefna mælikvarða um heilsu landsmanna, fjármögnun og hvernig heilbrigðiskerfum landa hefur tekist að bregðast við heimsfaraldri Covid-19. Þegar við ræðum um uppbyggingu heilbrigðiskerfisins skiptir líka máli að í málaflokknum gildi skýr stefna. Mælikvarðar um heilsu Ef mælikvarðar um heilsu landsmanna eru skoðaðir kemur Ísland vel út í alþjóðlegum samanburði. Meðalævilengd á Íslandi er með því lengsta í heiminum, eða 83 ár samkvæmt tölum Hagstofunnar frá 2019. Meðalævilengdin er því sambærileg því sem best gerist í Evrópu og nokkuð hærri en til dæmis í Bandaríkjunum, þar sem meðalævilengdin er 79 ár. Samkvæmt gögnum Hagstofunnar frá 2018 var ungbarnadauði hvergi í Evrópu jafn fátíður og hér á landi, en á tíu ára tímabili (2009–2018) var ungbarnadauði á Íslandi að meðaltali 1,7 af hverjum 1.000 lifandi fæddum. Einnig má nefna að hlutfall barna sem fæðast hér á landi með lága fæðingarþyngd er lægst í heiminum, dauðsföll af völdum heilablóðfalls eru með því lægsta sem gerist og svipaða sögu er að segja um dauðsföll af völdum kransæðasjúkdóma, samkvæmt upplýsingum OECD frá árinu 2020. Þau atriði sem hér hafa verið nefnd benda til þess að þegar horft er til mælikvarða um heilsu höfum við á Íslandi heilbrigðiskerfi sem á mikilvægum sviðum stenst samanburð við það sem best gerist. Engu að síður eru verkefnin óþrjótandi og ljóst að efla þarf heilbrigðisþjónustuna enn frekar. Því var það eitt af mikilvægustu verkefnum þessarar ríkisstjórnar að styrkja heilbrigðiskerfið. Fjármögnun heilbrigðiskerfisins Fjármagn til heilbrigðiskerfisins hefur verið aukið umtalsvert á kjörtímabilinu, þ.e. á árunum 2017-2021. Þegar heildarfjárheimildir til heilbrigðiskerfisins eru skoðaðar, það er bæði rekstur og fjárfestingar/framkvæmdir, á verðlagi hvers árs, hafa fjárheimildirnar aukist um 46%, eða 90 milljarða. Á föstu verðlagi gerir það um 16% hækkun. Þegar aðeins rekstur er skoðaður nemur hækkunin um 38% á kjörtímabilinu, eða um 10% á föstu verðlagi, umfram launa- og verðlagshækkanir. Útgjöld til heilbrigðismála sem hlutfall af vergri þjóðarframleiðslu (VLF) hafa verið aukin úr 7,4% árið 2017 í 9,3% samkvæmt fjárlögum 2021. Ísland er enn eftirbátur Norðurlandanna þegar kemur að heilbrigðisútgjöldum sem hlutfall af VLF en við erum á réttri leið, eins og tölurnar sýna. Það sést til dæmis af því að þegar útgjöld til heilbrigðismála sem hlutfall af heildarútgjöldum ríkissjóðs eru skoðuð kemur í ljós að framlag til heilbrigðismála hefur í því samhengi aldrei verið hærra, en árið 2019 runnu 25% af útgjöldum ríkissjóðs til heilbrigðismála (eða 247 milljarðar). Þegar útgjöld til heilbrigðismála á hvern íbúa í krónum talið eru skoðuð hafa þau aukist úr 578.188 kr. árið 2017 í 775.844 kr. árið 2021, eða um 34%. Á föstu verðlagi nemur þessi hækkun um 7% umfram launa- og verðlagshækkanir. Ef við skoðum einstakar stofnanir innan heilbrigðiskerfisins kemur í ljós að fjárframlög til reksturs Landspítala hafa á kjörtímabilinu aukist um 14% á föstu verðlagi (eða um 19 milljarða). Inni í þeirri tölu eru ekki útgjöld til byggingar nýs Landspítala, en þau nema um 26 milljörðum á kjörtímabilinu. Fjárframlög til reksturs heilsugæslunnar hafa einnig aukist mikið á tímabilinu, eða um 45% prósent á verðlagi hvers árs, eða um 23% á föstu verðlagi, umfram launa- og verðlagshækkanir, svo ljóst er að starfsemi heilsugæslunnar í landinu hefur verið styrkt svo um munar. Heimsfaraldur Engan óraði þó fyrir því fyrir einu og hálfu ári að við stæðum frammi fyrir heimsfaraldri sem myndi leggja miklar álögur á heilbrigðiskerfið um langan tíma. Enginn getur þó haldið öðru fram en að heilbrigðiskerfi okkar hafi hingað til staðist þessa þolraun með prýði þótt enn séu endalok þessa faraldurs óviss. Árangur okkar í bárattu við veiruna sýnir það; dauðsföll af völdum Covid-19 hafa óvíða verið færri og þorri þjóðarinnar hefur nú verið bólusettur. Uppbygging kerfisins snýst líka um stefnumótun og samhæfingu Þegar við tölum um uppbyggingu heilbrigðiskerfisins skiptir stefna í málaflokknum höfuðmáli. Á kjörtímabilinu var skrifuð og samþykkt á Alþingi heilbrigðisstefna til ársins 2030. Stefnan er vegvísir fyrir alla þá sem starfa í heilbrigðiskerfinu, en einnig fyrir notendur þess og samfélagið allt. Stefnan er okkur leiðarvísir við uppbyggingu á heildstæðu, öflugu og samhæfðu heilbrigðiskerfi til framtíðar. Í sumar var lýðheilsustefna til ársins 2030 einnig samþykkt, auk þess sem við höfum sett stefnur í málaflokkum á borð við meðferð og umönnun heilabilaðra, endurhæfingu, meðferð langvinnra verkja og fleira mætti telja. Samvinna heilbrigðisstofnana hefur aukist til um muna á kjörtímabilinu, þökk sé reglulegum samráðsfundum innan ráðuneytisins og utan, auk þess sem samráð og samvinna við veitendur geðheilbrigðisþjónustu hefur verið stóraukið, svo nokkur dæmi séu nefnd. Öll þessi vinna skiptir miklu þegar kemur að starfsemi heilbrigðiskerfisins því heilbrigðiskerfi þar sem stefnan er skýr, samhæfing ríkir og allir þættir kerfisins vinna vel saman að sameiginlegu markmiði virkar betur og er skilvirkara, sem skilar sér í betri heilbrigðisþjónustu. Niðurlag Samandregið er að mínu mati ljóst að heilbrigðiskerfið okkar er gott, og það stenst samanburð við það sem best gerist í heiminum. Verkefnin eru hins vegar óþrjótandi og þess vegna hefur heilbrigðiskerfið verið styrkt verulega með fjármunum á þessu kjörtímabili og jafnframt mörkuð skýr stefna um frekari styrkingu þess til ársins 2030. Við erum ekki komin á leiðarenda og kerfið okkar þarf að styrkja með fjármunum enn frekar, en við erum á góðri leið í átt að enn öflugra heilbrigðiskerfi, fyrir okkur öll. Höfundur er heilbrigðisráðherra.
Skoðun Björn Þorsteinsson er gott rektorsefni Gunnþórunn Guðmundsdóttir,Halldór Guðmundsson skrifar
Skoðun Þegar grafið er undan sjálfi, lífsgleði og tilgangi mannvera Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Magnús Karl Magnússon sem rektor – Skýr sýn á samvinnu og samtakamátt í vísindum Erna Magnúsdóttir skrifar