Loftgæði bötnuðu tímabundið í kórónuveirufaraldrinum Kjartan Kjartansson skrifar 3. september 2021 13:26 Þykk mengunarmóða yfir Mexíkóborg í apríl. Loftmengun veldur milljónum ótímabærra dauðsfalla á hverju ári. Víða dró tímabundið úr mengun þegar sóttvarnaaðgerðir vegna kórónuveirunnar drógu verulega úr ferðalögum fólks og efnahagslegum umsvifum. AP/Ginnette Riquelme Svifryksmengun minnkaði umtalsvert, sérstaklega í borgum, þegar kórónuveiruheimsfaraldurinn hægði á hagkerf heimsins. Þrátt fyrir samdráttinn var loftmengun víða enn yfir heilsuverndarmörkum. Fordæmalaus samdráttur var í losun á ýmsum mengandi efnum eins og brennisteinsdíoxíði, nituroxíði, kolmónoxíði og ósoni þegar sóttvarnaaðgerðir takmörkuðu verulega bílaumferð og framleiðslu í heiminum. Í nýrri skýrslu Alþjóðaveðurfræðistofnunarinnar (WMO) kemur fram að styrkur nituroxíðs dróst saman um hátt í 70% að meðaltali í heiminum og svonefndt PM2,5 svifryk um allt að 40% borið saman við tímabilið 2015 til 2019. Rannsóknin byggði á mælingum frá 540 mælistöðvum í og við 63 borgir í 25 löndum í öllum heimsálfum. Áætlað er að loftmengun valdi allt að 4,5 milljónum ótímabærum dauðsföllum á hverju ári, fyrrst og fremst svifryksmengun. Fjöldinn hefur nærri því tvöfaldast á undanförnum þrjátíu árum. Minna svifryk en meira óson Samdráttur varð þó ekki alls staðar og ekki í öllum mengandi efnum. Þannig var styrkur ósons nær óbreyttur eða jókst jafnvel aðeins sums staðar. Í Austur-Asíu og Suður-Ameríku jókst styrkur þess um fjórðung. Þó að ósónlagið í efri lögum lofthjúpsins verji menn og lífríki fyrir skaðlegum útfjólubláum geilsum sólar er efnið heilsuspillandi þegar menn anda því að sér á jörðu niðri. Ósón við yfirborð jarðar myndast við samspil sólargeisla, hita og útblásturs frá bílum. Styrkur brennisteinsmengunar var allt frá 25 til 60% lægri í fyrra en hann var fimm árin fyrir faraldurinn alls staðar í heiminum. Einnig dró úr styrk kolmónoxíðs. „Covid-19 reyndist vera óvænt tilraun í loftgæðum og það leiddi til tímabundinnar og staðbundinnar bætingar. Heimsfaraldur kemur hins vegar ekki í staðinn fyrir viðvarandi og kerfisbundnar aðgerðir til að taka á þáttum sem hafa áhrif á lýðfræðilegar og loftlagsbreytingar og gæta þannig bæði heilsu fólks og plánetunnar,“ segir Petteri Taalas, forstjóri WMO um skýrsluna. Loftmengun er yfirleitt stað- og tímabundin. Oksana Tarasova, forstöðumaður loft- og umhverfisrannsókna WMO, segir að því hafi sóttvarnaaðgerðir aðeins skammtímaáhrif á styrk loftmengunar. „Um leið og bílarnir fara aftur út á göturnar versnar ástandið aftur,“ segir hún við AP-fréttastofuna. Himininn var gulur og appelsínugulur í San Francisco vegna reyks frá miklum gróðureldum sem geisuðu í Kaliforníu og víðar í vestanverðum Bandaríkjunum í lok síðasta sumars.Vísir/EPA Reykur frá gróðureldum olli kólnun á suðurhveli Fleiri þættir höfðu áhrif á loftgæði í fyrra en beinar athafnir manna. Miklir gróðureldar í Ástralíu, ollu þannig óvenjuháum styrk PM2,5 svifryks í janúar í fyrra og desember árið 2019. Reykurinn frá eldunum var svo mikill að hann olli tímabundinn kólnun á suðurhveli jarðar líkt og aska frá eldgosum getur gert með því að endurvarpa sólargeislum út í geim. Kröftugir gróðureldar í Síberíu og vestanverðum Bandaríkjunum losuðu einnig mikið magn kolefnis út í andrúmsloftið. Mökkurinn frá eldunum var greinilegur frá geiminum séð. Óvenjulítið var aftur á móti um gróðurelda í Kanada og Alaska á sama tíma. Áður hefur komið fram að fordæmalaus samdráttur varð í losun gróðurhúsalofttegunda í heiminum vegna heimsfaraldursins í fyrra. Ólíkt loftmenguninni ræðst hnattræn hlýnun af uppsafnaðri losun manna frá upphafi iðnbyltingarinnar. Jafnvel þó að losunin hafi dregist saman í faraldrinum bætti mannkynið tugum milljarða tonna af koltvísýringi út í andrúmsloftið. Umhverfismál Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Sameinuðu þjóðirnar Tengdar fréttir Fleiri náttúruhamfarir, minni mannskaði en meira tjón Þrefalt færri farist nú í náttúruhamförum en fyrir fimmtíu árum þrátt fyrir að veðurtengdar hörmungar hafi orðið tíðari á tímabilinu. Eignatjón af völdum náttúruhamfarar hefur hins vegar sjöfaldast. 1. september 2021 07:00 Sóttvarnaaðgerðir ráðist ekki af veðri og vindum Stjórnvöld ættu ekki að nota árstíðarskipti og hlýnandi veðurfar sem ástæðu til að slaka á sóttvarnaaðgerðum sem eiga að hefta útbreiðslu kórónuveirufaraldursins. Sérfræðingar segja að smitvarnir yfirvalda hafi mun meiri áhrif á útbreiðslu veirunnar en veður eða loftgæði. 18. mars 2021 08:02 Faraldurinn stöðvar ekki loftslagsbreytingar Losun gróðurhúsalofttegunda stefnir í sama horf og áður en kórónuveiruheimsfaraldurinn hóf innreið sína fyrr á þessu ári þrátt fyrir metsamdrátt. 9. september 2020 11:00 Mest lesið „Nú hættir þú Sigurður!“ Innlent Hafa vísað hundrað leigubílstjórum á brott frá flugstöðinni vegna brota á reglum Innlent Sólveig Anna segir skilið við Sósíalista Innlent Neitar að hafa orðið föður sínum að bana Innlent Eldur Smári segir að sér sé markvisst haldið í myrkrinu Innlent Tíufréttir heyra sögunni til Innlent Sérsveitin aðstoðar lögregluna á Suðurlandi Innlent Beittu neyðarstöðvun til að forðast árekstur við Herjólf Innlent Óreiðan ræður ríkjum í Pentagon Erlent Barnaníðingur situr inni þar til hann verður sendur til Litáen Innlent Fleiri fréttir Sænskur blaðamaður gæti farið í fangelsi fyrir að móðga Erdogan Vilja ræða frið en ekki uppgjöf Rýna í innyfli deyjandi reikistjörnu Vill enn stærra vopnabúr fyrir næstu stríð Umfangsmesta fölnun kóralrifja sem sögur fara af Óreiðan ræður ríkjum í Pentagon Eigandi Paramount með puttana í umfjöllun 60 mínútna Frjálslyndir með forskot á lokaspretti kosningabaráttunni Úkraínufundinum í London frestað Lík páfans flutt í Péturskirkju í dag Mikil reiði eftir árásina í Kasmír Segir 60 mínútur hafa misst sjálfstæðið og hættir Sagður bjóða frið fyrir formlega eign á Krímskaga Valdatafl í Vatíkaninu: Hver verður næsti páfi? Banað af hákörlum þar sem fólk hefur lengi synt með þeim Á þriðja tug látnir eftir árás á ferðamenn í Kasmír Meirihluti eftirlifenda helfararinnar hverfur næsta áratuginn Harvard stefnir Bandaríkjastjórn vegna þvingunaraðgerða hennar Leyniþjónustustjóri ber Netanjahú þungum sökum Drottningin lögð inn vegna veikinda Eldur í öðrum hreyfli vélar Delta í Flórída Útför páfans á laugardag Greint frá dánarorsök páfans Dánarorsök páfans talin vera heilablóðfall Trump styður Hegseth: Neitar að um trúnaðarbrest hafi verið að ræða Breskir þingmenn leggjast gegn því að Trump ávarpi þingið Skýrslan sé „full af lygum“ Leiðtogar minnast páfans Hvernig er nýr páfi valinn? Loftvarnarsírenur óma á ný eftir skammvinnt „vopnahlé“ Sjá meira
Fordæmalaus samdráttur var í losun á ýmsum mengandi efnum eins og brennisteinsdíoxíði, nituroxíði, kolmónoxíði og ósoni þegar sóttvarnaaðgerðir takmörkuðu verulega bílaumferð og framleiðslu í heiminum. Í nýrri skýrslu Alþjóðaveðurfræðistofnunarinnar (WMO) kemur fram að styrkur nituroxíðs dróst saman um hátt í 70% að meðaltali í heiminum og svonefndt PM2,5 svifryk um allt að 40% borið saman við tímabilið 2015 til 2019. Rannsóknin byggði á mælingum frá 540 mælistöðvum í og við 63 borgir í 25 löndum í öllum heimsálfum. Áætlað er að loftmengun valdi allt að 4,5 milljónum ótímabærum dauðsföllum á hverju ári, fyrrst og fremst svifryksmengun. Fjöldinn hefur nærri því tvöfaldast á undanförnum þrjátíu árum. Minna svifryk en meira óson Samdráttur varð þó ekki alls staðar og ekki í öllum mengandi efnum. Þannig var styrkur ósons nær óbreyttur eða jókst jafnvel aðeins sums staðar. Í Austur-Asíu og Suður-Ameríku jókst styrkur þess um fjórðung. Þó að ósónlagið í efri lögum lofthjúpsins verji menn og lífríki fyrir skaðlegum útfjólubláum geilsum sólar er efnið heilsuspillandi þegar menn anda því að sér á jörðu niðri. Ósón við yfirborð jarðar myndast við samspil sólargeisla, hita og útblásturs frá bílum. Styrkur brennisteinsmengunar var allt frá 25 til 60% lægri í fyrra en hann var fimm árin fyrir faraldurinn alls staðar í heiminum. Einnig dró úr styrk kolmónoxíðs. „Covid-19 reyndist vera óvænt tilraun í loftgæðum og það leiddi til tímabundinnar og staðbundinnar bætingar. Heimsfaraldur kemur hins vegar ekki í staðinn fyrir viðvarandi og kerfisbundnar aðgerðir til að taka á þáttum sem hafa áhrif á lýðfræðilegar og loftlagsbreytingar og gæta þannig bæði heilsu fólks og plánetunnar,“ segir Petteri Taalas, forstjóri WMO um skýrsluna. Loftmengun er yfirleitt stað- og tímabundin. Oksana Tarasova, forstöðumaður loft- og umhverfisrannsókna WMO, segir að því hafi sóttvarnaaðgerðir aðeins skammtímaáhrif á styrk loftmengunar. „Um leið og bílarnir fara aftur út á göturnar versnar ástandið aftur,“ segir hún við AP-fréttastofuna. Himininn var gulur og appelsínugulur í San Francisco vegna reyks frá miklum gróðureldum sem geisuðu í Kaliforníu og víðar í vestanverðum Bandaríkjunum í lok síðasta sumars.Vísir/EPA Reykur frá gróðureldum olli kólnun á suðurhveli Fleiri þættir höfðu áhrif á loftgæði í fyrra en beinar athafnir manna. Miklir gróðureldar í Ástralíu, ollu þannig óvenjuháum styrk PM2,5 svifryks í janúar í fyrra og desember árið 2019. Reykurinn frá eldunum var svo mikill að hann olli tímabundinn kólnun á suðurhveli jarðar líkt og aska frá eldgosum getur gert með því að endurvarpa sólargeislum út í geim. Kröftugir gróðureldar í Síberíu og vestanverðum Bandaríkjunum losuðu einnig mikið magn kolefnis út í andrúmsloftið. Mökkurinn frá eldunum var greinilegur frá geiminum séð. Óvenjulítið var aftur á móti um gróðurelda í Kanada og Alaska á sama tíma. Áður hefur komið fram að fordæmalaus samdráttur varð í losun gróðurhúsalofttegunda í heiminum vegna heimsfaraldursins í fyrra. Ólíkt loftmenguninni ræðst hnattræn hlýnun af uppsafnaðri losun manna frá upphafi iðnbyltingarinnar. Jafnvel þó að losunin hafi dregist saman í faraldrinum bætti mannkynið tugum milljarða tonna af koltvísýringi út í andrúmsloftið.
Umhverfismál Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Sameinuðu þjóðirnar Tengdar fréttir Fleiri náttúruhamfarir, minni mannskaði en meira tjón Þrefalt færri farist nú í náttúruhamförum en fyrir fimmtíu árum þrátt fyrir að veðurtengdar hörmungar hafi orðið tíðari á tímabilinu. Eignatjón af völdum náttúruhamfarar hefur hins vegar sjöfaldast. 1. september 2021 07:00 Sóttvarnaaðgerðir ráðist ekki af veðri og vindum Stjórnvöld ættu ekki að nota árstíðarskipti og hlýnandi veðurfar sem ástæðu til að slaka á sóttvarnaaðgerðum sem eiga að hefta útbreiðslu kórónuveirufaraldursins. Sérfræðingar segja að smitvarnir yfirvalda hafi mun meiri áhrif á útbreiðslu veirunnar en veður eða loftgæði. 18. mars 2021 08:02 Faraldurinn stöðvar ekki loftslagsbreytingar Losun gróðurhúsalofttegunda stefnir í sama horf og áður en kórónuveiruheimsfaraldurinn hóf innreið sína fyrr á þessu ári þrátt fyrir metsamdrátt. 9. september 2020 11:00 Mest lesið „Nú hættir þú Sigurður!“ Innlent Hafa vísað hundrað leigubílstjórum á brott frá flugstöðinni vegna brota á reglum Innlent Sólveig Anna segir skilið við Sósíalista Innlent Neitar að hafa orðið föður sínum að bana Innlent Eldur Smári segir að sér sé markvisst haldið í myrkrinu Innlent Tíufréttir heyra sögunni til Innlent Sérsveitin aðstoðar lögregluna á Suðurlandi Innlent Beittu neyðarstöðvun til að forðast árekstur við Herjólf Innlent Óreiðan ræður ríkjum í Pentagon Erlent Barnaníðingur situr inni þar til hann verður sendur til Litáen Innlent Fleiri fréttir Sænskur blaðamaður gæti farið í fangelsi fyrir að móðga Erdogan Vilja ræða frið en ekki uppgjöf Rýna í innyfli deyjandi reikistjörnu Vill enn stærra vopnabúr fyrir næstu stríð Umfangsmesta fölnun kóralrifja sem sögur fara af Óreiðan ræður ríkjum í Pentagon Eigandi Paramount með puttana í umfjöllun 60 mínútna Frjálslyndir með forskot á lokaspretti kosningabaráttunni Úkraínufundinum í London frestað Lík páfans flutt í Péturskirkju í dag Mikil reiði eftir árásina í Kasmír Segir 60 mínútur hafa misst sjálfstæðið og hættir Sagður bjóða frið fyrir formlega eign á Krímskaga Valdatafl í Vatíkaninu: Hver verður næsti páfi? Banað af hákörlum þar sem fólk hefur lengi synt með þeim Á þriðja tug látnir eftir árás á ferðamenn í Kasmír Meirihluti eftirlifenda helfararinnar hverfur næsta áratuginn Harvard stefnir Bandaríkjastjórn vegna þvingunaraðgerða hennar Leyniþjónustustjóri ber Netanjahú þungum sökum Drottningin lögð inn vegna veikinda Eldur í öðrum hreyfli vélar Delta í Flórída Útför páfans á laugardag Greint frá dánarorsök páfans Dánarorsök páfans talin vera heilablóðfall Trump styður Hegseth: Neitar að um trúnaðarbrest hafi verið að ræða Breskir þingmenn leggjast gegn því að Trump ávarpi þingið Skýrslan sé „full af lygum“ Leiðtogar minnast páfans Hvernig er nýr páfi valinn? Loftvarnarsírenur óma á ný eftir skammvinnt „vopnahlé“ Sjá meira
Fleiri náttúruhamfarir, minni mannskaði en meira tjón Þrefalt færri farist nú í náttúruhamförum en fyrir fimmtíu árum þrátt fyrir að veðurtengdar hörmungar hafi orðið tíðari á tímabilinu. Eignatjón af völdum náttúruhamfarar hefur hins vegar sjöfaldast. 1. september 2021 07:00
Sóttvarnaaðgerðir ráðist ekki af veðri og vindum Stjórnvöld ættu ekki að nota árstíðarskipti og hlýnandi veðurfar sem ástæðu til að slaka á sóttvarnaaðgerðum sem eiga að hefta útbreiðslu kórónuveirufaraldursins. Sérfræðingar segja að smitvarnir yfirvalda hafi mun meiri áhrif á útbreiðslu veirunnar en veður eða loftgæði. 18. mars 2021 08:02
Faraldurinn stöðvar ekki loftslagsbreytingar Losun gróðurhúsalofttegunda stefnir í sama horf og áður en kórónuveiruheimsfaraldurinn hóf innreið sína fyrr á þessu ári þrátt fyrir metsamdrátt. 9. september 2020 11:00