Völd leiðtoga yfir þingmönnum myndu aukast ef þingsæti fylgdu flokkum Vésteinn Örn Pétursson skrifar 11. október 2021 19:47 Stefanía Óskarsdóttir er dósent í stjórnmálafræði við HÍ. Stefanía Óskarsdóttir, dósent í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands, segir ýmis rök hníga að því að þingsæti fylgi þingmönnum frekar en þingflokkum. Að öðrum kosti kynni agi forystumanna flokkanna yfir þingmönnum sínum að verða slíkur að enginn þingmaður þyrði öðru en að fylgja flokkslínum til hins ítrasta, af ótta við að missa þingsæti sitt. Stefanía var til viðtals í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í dag, í tilefni af flokkaskiptum Birgis Þórarinssonar, sem tilkynnti nú um helgina að hann hefði ákveðið að yfirgefa þingflokk Miðflokksins og ganga til liðs við Sjálfstæðisflokkinn. Ákvörðun Birgis kom aðeins tveimur vikum eftir að hann náði inn á þing í Suðurkjördæmi fyrir Miðflokkinn, en þing hefur ekki enn verið sett eftir kosningarnar. Ákvörðunin hefur sætt gagnrýni úr ýmsum áttum en Sjálfstæðismenn hafa sumir hverjir tekið Birgi fagnandi. Þingmenn aðeins bundnir af sannfæringu Stefanía bendir á að flokkaskipti þingmanna séu hluti af þeirri lýðræðislegu umræðu sem eigi sér stað hér á landi, sérstaklega á síðustu árum. „Það er gengið út frá því í okkar stjórnarskrá að þingmaður sé ekki bundinn af öðru heldur en sinni sannfæringu, en eins og þið segið þá er listakosning. Þannig að fólk er kosið inn sem hluti af liði og við sjáum það á þingi að það er ansi mikill agi á þingflokkum.“ Þannig segir Stefanía að ef atkvæðagreiðslur í þinginu séu skoðaðar megi lesa úr þeim að þingmenn fylgi að jafnaði línu síns flokks, og að ýmsar ástæður gætu verið fyrir því. „En aginn yrði enn meiri ef þingmenn ættu það á hættu að missa þingsæti sitt ef þeir settu sig eitthvað upp á móti þingflokknum sínum, væru reknir úr þingflokk og væru þar af leiðandi búnir að missa þingsætið,“ segir Stefanía. Stærð þingflokka spili inn í fjárstuðning Stefanía segir að slíkt fyrirkomulag, að þingmenn sem yfirgefi þingflokka sína missi hreinlega þingsæti sitt, þekkist til að mynda í Rússlandi. Þingflokkurinn fengi þá inn varamann. „Með öðrum orðum, slík regla myndi þýða það að agi forystunnar, þingflokksformanns eða formanns flokksins, myndi aukast miklu meira heldur en reyndin er ef það væri hægt að reka þingmann úr þingflokki og hann missir þingsæti sitt eða ef hann ákveður að yfirgefa þingflokk af ýmsum ástæðum og dettur út af þingi.“ Stefanía segir það liggja í hlutarins eðli að í lýðræðisríkjum séu þingmenn frjálsir til þess að láta í ljós sína skoðun, þrátt fyrir að almennt fylgi þeir flokkslínum. „En það er margt í húfi í nútímanum þegar kemur að stærð þingflokks. Í fyrsta lagi þarf stjórnarmeirihlutinn á öllum þingmönnum að halda til að tryggja meirihluta á þingi. En það er ekki bara það, það er líka það að það eru svo miklir fjárhagslegir hagsmunir í húfi fyrir þingflokka.“ Stefanía bendir á að stjórnmálaflokkar hér á landi, og raunar víðar, njóti fjárstuðnings frá ríkinu. Þaðan fái þeir raunar mest sitt fjármagn, en því fjármagni er dreift á grundvelli fjölda þingmanna. Því sé það nokkuð skakkafall fyrir lítinn þingflokk á borð við Miðflokkinn að missa strax einn þingmann af þremur. Þar með dragist fjárstuðningurinn saman sem því nemur og færist yfir til Sjálfstæðisflokksins, sem nú telur 17 þingmenn. Erfitt að færa sönnur á að fylgið sé Birgis en ekki Miðflokksins Stefanía segir það skýrt í málflutningi Birgis, þar sem hann rökstyður flokkaskiptin, að hann telji hluta þess fylgis sem hann hlaut sem oddviti Miðflokksins í Suðurkjördæmi, að hann telji að hluti fylgis hans hafi beinst að honum persónulega. „Hann að hluta til réttlættir stuðninginn sem hann fékk út frá því að þetta væri persónulegur stuðningur við hann en ekki stefnu flokksins. En það er auðvitað mjög erfitt að færa sönnur á eitthvað slíkt, vegna þess að fólk hefur ekkert annað í hendi heldur en að merkja við flokka.“ Sjálf segist Stefanía telja að núverandi fyrirkomulag sé betra en að þingsætin fylgi flokkunum, frekar en þingmönnum. „Vegna þess að innan þingflokkanna þarf auðvitað að geta átt sér stað heiðarleg og málefnaleg umræða. Þingmenn þurfa að geta verið óhræddir við að segja sína skoðun þó að þeir á endanum kannski beygi sig undir meirihlutavilja þingflokksins, en það geta komið upp þær aðstæður að þingmaður upplifi það að hann geti ekki lengur unnið með þessum hópi og hann færi sig yfir. Þannig að ég myndi ekki mæla með neinum breytingum þarna á.“ Miðflokkurinn Sjálfstæðisflokkurinn Alþingi Mest lesið Vaktin: Bílaplanið þakið hrauni Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Sigmundi vísað úr VMA eftir að hann krotaði á varning annarra flokka Innlent Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Innlent Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Innlent „Ég ætla ekki að vera föst á þessum Klausturbar“ Innlent Hafnar því að honum hafi verið vísað út Innlent „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Innlent „Það var reitt hátt til höggs“ Innlent Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík Innlent Fleiri fréttir Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun „Fólki er frekar misboðið“ Gosið gætið varað í nokkrar vikur Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Bílaplan á bólakafi, könnun og frambjóðanda misboðið Höfðu ekki áhyggjur af lóninu sjálfu Skilorðsbundinn dómur yfir strætóbílstjóra staðfestur Veit ekki hver getur tekið við gögnunum Refsing Jaguars þyngd verulega Sjálfstæðisflokkur og Miðflokkur takist á í bergmálshelli Samið um sjálfstæða leikskóla í Reykjavík Vilja byggja vísindasetur fyrir almenning í Háskólabíói Útlit fyrir að varnir Bláa lónsins haldi Hart tekist á um fyrirætlanir Heidelberg í Þorlákshöfn Bein útsending: Hver er sýn flokkanna á lífskjör eldra fólks? Verkföll boðuð í fjórum grunnskólum í janúar „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Komust langt að gosinu því það gleymdist að loka veginum Nýsköpun eða „rándýr aðgangur“?: 300.000 króna heilskimun aftur á boðstólnum Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Káfaði á konu á salerni skemmtistaðar Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík „Ekki rólegur með hraunið ofan á“ Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Varar við sprengjum á svæðinu við gosstöðvarnar Glóðvolg könnun og hraun rennur enn á ný Gandri fær grænt ljós Magnaðar myndir sýna Grindavíkurveg undir hrauni Sjá meira
Stefanía var til viðtals í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í dag, í tilefni af flokkaskiptum Birgis Þórarinssonar, sem tilkynnti nú um helgina að hann hefði ákveðið að yfirgefa þingflokk Miðflokksins og ganga til liðs við Sjálfstæðisflokkinn. Ákvörðun Birgis kom aðeins tveimur vikum eftir að hann náði inn á þing í Suðurkjördæmi fyrir Miðflokkinn, en þing hefur ekki enn verið sett eftir kosningarnar. Ákvörðunin hefur sætt gagnrýni úr ýmsum áttum en Sjálfstæðismenn hafa sumir hverjir tekið Birgi fagnandi. Þingmenn aðeins bundnir af sannfæringu Stefanía bendir á að flokkaskipti þingmanna séu hluti af þeirri lýðræðislegu umræðu sem eigi sér stað hér á landi, sérstaklega á síðustu árum. „Það er gengið út frá því í okkar stjórnarskrá að þingmaður sé ekki bundinn af öðru heldur en sinni sannfæringu, en eins og þið segið þá er listakosning. Þannig að fólk er kosið inn sem hluti af liði og við sjáum það á þingi að það er ansi mikill agi á þingflokkum.“ Þannig segir Stefanía að ef atkvæðagreiðslur í þinginu séu skoðaðar megi lesa úr þeim að þingmenn fylgi að jafnaði línu síns flokks, og að ýmsar ástæður gætu verið fyrir því. „En aginn yrði enn meiri ef þingmenn ættu það á hættu að missa þingsæti sitt ef þeir settu sig eitthvað upp á móti þingflokknum sínum, væru reknir úr þingflokk og væru þar af leiðandi búnir að missa þingsætið,“ segir Stefanía. Stærð þingflokka spili inn í fjárstuðning Stefanía segir að slíkt fyrirkomulag, að þingmenn sem yfirgefi þingflokka sína missi hreinlega þingsæti sitt, þekkist til að mynda í Rússlandi. Þingflokkurinn fengi þá inn varamann. „Með öðrum orðum, slík regla myndi þýða það að agi forystunnar, þingflokksformanns eða formanns flokksins, myndi aukast miklu meira heldur en reyndin er ef það væri hægt að reka þingmann úr þingflokki og hann missir þingsæti sitt eða ef hann ákveður að yfirgefa þingflokk af ýmsum ástæðum og dettur út af þingi.“ Stefanía segir það liggja í hlutarins eðli að í lýðræðisríkjum séu þingmenn frjálsir til þess að láta í ljós sína skoðun, þrátt fyrir að almennt fylgi þeir flokkslínum. „En það er margt í húfi í nútímanum þegar kemur að stærð þingflokks. Í fyrsta lagi þarf stjórnarmeirihlutinn á öllum þingmönnum að halda til að tryggja meirihluta á þingi. En það er ekki bara það, það er líka það að það eru svo miklir fjárhagslegir hagsmunir í húfi fyrir þingflokka.“ Stefanía bendir á að stjórnmálaflokkar hér á landi, og raunar víðar, njóti fjárstuðnings frá ríkinu. Þaðan fái þeir raunar mest sitt fjármagn, en því fjármagni er dreift á grundvelli fjölda þingmanna. Því sé það nokkuð skakkafall fyrir lítinn þingflokk á borð við Miðflokkinn að missa strax einn þingmann af þremur. Þar með dragist fjárstuðningurinn saman sem því nemur og færist yfir til Sjálfstæðisflokksins, sem nú telur 17 þingmenn. Erfitt að færa sönnur á að fylgið sé Birgis en ekki Miðflokksins Stefanía segir það skýrt í málflutningi Birgis, þar sem hann rökstyður flokkaskiptin, að hann telji hluta þess fylgis sem hann hlaut sem oddviti Miðflokksins í Suðurkjördæmi, að hann telji að hluti fylgis hans hafi beinst að honum persónulega. „Hann að hluta til réttlættir stuðninginn sem hann fékk út frá því að þetta væri persónulegur stuðningur við hann en ekki stefnu flokksins. En það er auðvitað mjög erfitt að færa sönnur á eitthvað slíkt, vegna þess að fólk hefur ekkert annað í hendi heldur en að merkja við flokka.“ Sjálf segist Stefanía telja að núverandi fyrirkomulag sé betra en að þingsætin fylgi flokkunum, frekar en þingmönnum. „Vegna þess að innan þingflokkanna þarf auðvitað að geta átt sér stað heiðarleg og málefnaleg umræða. Þingmenn þurfa að geta verið óhræddir við að segja sína skoðun þó að þeir á endanum kannski beygi sig undir meirihlutavilja þingflokksins, en það geta komið upp þær aðstæður að þingmaður upplifi það að hann geti ekki lengur unnið með þessum hópi og hann færi sig yfir. Þannig að ég myndi ekki mæla með neinum breytingum þarna á.“
Miðflokkurinn Sjálfstæðisflokkurinn Alþingi Mest lesið Vaktin: Bílaplanið þakið hrauni Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Sigmundi vísað úr VMA eftir að hann krotaði á varning annarra flokka Innlent Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Innlent Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Innlent „Ég ætla ekki að vera föst á þessum Klausturbar“ Innlent Hafnar því að honum hafi verið vísað út Innlent „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Innlent „Það var reitt hátt til höggs“ Innlent Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík Innlent Fleiri fréttir Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun „Fólki er frekar misboðið“ Gosið gætið varað í nokkrar vikur Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Bílaplan á bólakafi, könnun og frambjóðanda misboðið Höfðu ekki áhyggjur af lóninu sjálfu Skilorðsbundinn dómur yfir strætóbílstjóra staðfestur Veit ekki hver getur tekið við gögnunum Refsing Jaguars þyngd verulega Sjálfstæðisflokkur og Miðflokkur takist á í bergmálshelli Samið um sjálfstæða leikskóla í Reykjavík Vilja byggja vísindasetur fyrir almenning í Háskólabíói Útlit fyrir að varnir Bláa lónsins haldi Hart tekist á um fyrirætlanir Heidelberg í Þorlákshöfn Bein útsending: Hver er sýn flokkanna á lífskjör eldra fólks? Verkföll boðuð í fjórum grunnskólum í janúar „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Komust langt að gosinu því það gleymdist að loka veginum Nýsköpun eða „rándýr aðgangur“?: 300.000 króna heilskimun aftur á boðstólnum Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Káfaði á konu á salerni skemmtistaðar Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík „Ekki rólegur með hraunið ofan á“ Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Varar við sprengjum á svæðinu við gosstöðvarnar Glóðvolg könnun og hraun rennur enn á ný Gandri fær grænt ljós Magnaðar myndir sýna Grindavíkurveg undir hrauni Sjá meira