Ófremdarástand í fangelsunum landsins og fangaverðir óttast um líf sitt og limi Jakob Bjarnar skrifar 28. janúar 2022 12:40 Tilefni áskorunar Félags fangavarða á Íslandi er alvarleg árás fanga á fangaverði. vísir/vilhelm Fangavarðafélag Íslands hefur sent áskorun til þeirra sem annast málaflokkinn þar sem á er bent að ástandið sé með þeim hætti að ekki verði við búið. Undirmönnun sem leiðir til kulnunar og veikindi hefur verið viðvarandi. Áskorunin hefur verið send á Jón Gunnarssonar innanríkisráðherra, Willum Þór Þórsson heilbrigðisráðherra, Páll E Winkel, forstjóra Fangelsismálastofnunar Íslands og Þórarinn Eyfjörð sem er formaður Sameykis. Vísir ræddi við Garðar Svansson sem starfar sem fangavörður á Kvíabryggju en hann er trúnaðarmaður Fangavarðafélags Íslands. Hann hefur verið fangavörður nú í tíu ár og hann segir að á þeim tíma hafi staðan versnað til muna. Ástæðan er meðal annars svo sú að hærra hlutfall þeirra sem skilgreinast sem hættulegir eru nú meðal fanga en þeir sem teljast hættulausir afplána með samfélagsþjónustu. Tilefni áskorunarinnar nú er atburður sem átti sér stað í fangelsinu á Hólmsheiði, laugardaginn 15. janúar síðastliðinn en þá réðst réðst fangi með hrottalegum hætti að fangavörðum með alvarlegum afleiðingum fyrir fangaverði. „Það er krafa Fangavarðafélags Íslands að verulegar breytingar verði að eiga sér stað á vistun einstaklinga sem eiga við geðræn veikindi. Slíkir einstaklingar eru bæði starfsfólki fangelsanna og öðrum föngum hættulegir. Ítrekað hefur það komið upp í fangelsum að andlega veikir einstaklingar ráðist á og veiti öðrum áverka. Bæði starfsfólki og samföngum,“ segir meðal annars í áskoruninni. Nefnt er að í 1. grein í lögum um fullnustu refsinga segir: „Markmið laga þessara er að fullnusta refsinga fari fram með öruggum og skilvirkum hætti og að sérstök og almenn varnaðaráhrif refsinga séu virk“. Fékk heilablóðfall einn á vakt Með þessu er verið að segja að það eigi að tryggja öruggt vinnuumhverfi innan fangelsanna og að allur aðbúnaður eigi að styðja við að markmið laganna náist. Fangaverðir hafa í langan tíma bent Fangelsismálastofnun (FMS) á að öryggi og aðbúnaður í fangelsum væri ábótavant þar sem fjölgað hafi andlega veikum einstaklingum í fangelsum landsins. Því hafi ekki fylgt fjölgun starfsmanna né fræðsla í meðhöndlun slíkra einstaklinga. Garðar segir að fangaverðir hafi verið ósáttir við stöðuna lengi. Sjálfur fékk hann heilatappa á næturvakt 2018, og var þá aðeins einn á vakt. Þá þegar hafi komið í ljós þessar brotalamir sem fangaverðir vilja nú vekja athygli á en ekkert hafi verið brugðist við því ástandi og staðan í raun versnað. „Það er bara ekki til peningur. Fangelsismálastofnun fær engan pening og hagræðingin sem hlaust að lokun fangelsisins á Akureyri, þeir peningar eru búnir. Málaflokkurinn sem nýtur einskis skilnings í kerfinu. Það er ekki fyrr en eitthvað gerist þegar menn stökkva til.“ Fangaverðir í stöðugri hættu Garðar segir að fangaverðir hafi ítrekað bent á að andlega vanheilir fangar séu ekki á réttum stað. Og mönnunin hafi ekki aukist. Ertu þá að meta það sem svo að fangaverðir séu stöðugt í hættu? „Klárlega. Tvö ár eru síðan alvarleg hnífaárás var á Kvíabryggju. Þar voru bara tveir menn á vakt. Við vitum aldrei, þessi andlega sjúku menn eiga rétt á að fara í opin úrræði, það verður að prufa og þeir fara á milli fangelsa. Það er alltaf verið að reyna að betra menn,“ segir Garðar en bendir á að þá verði aðbúnaður og mönnun að vera í samræmi við það. Garðar er trúnaðarmaður fangavarða og hann segir hlutfall hættulegra fanga, sem eigi við geðræn vandamál að stríða, verði stöðugt hærra. Fangavörðum hefur hins vegar ekki verið fjölgað til samræmis við það.aðsend Hann bendir til að mynda á að engar lúgur séu á hurðum fangaklefa fangelsisins á Hólmsheiði. Þannig að ef ræða þarf við menn þurfi alltaf að opna dyrnar. „Það fóru tveir menn til að sinna þeim einstaklingi sem kemur við sögu í málinu sem nefnt var áður. Í öðrum fangelsum hefði að lágmarki farið fjórir í það en þá er það öll vaktin á Hólmsheiði. Það er höfuðverkurinn. Í þessu tilfelli var þetta lítilvægt sem þurfti að sinna en afleiðingarnar reyndust alvarlegar. Og þessir menn eru báðir enn frá vinnu.“ Sumir fanga veikir og hættulegir Í yfirlýsingunni er sagt að í fangelsum landsins hafi undirmönnun verið viðvarandi í mörg ár. FVFÍ hafi ítrekað bent FMS og Sameyki á þetta en talað fyrir daufum eyrum. Of fáir fangaverðir eru á vöktum og með því er öryggi starfsmanna og fangelsanna stefnt í hættu. „Má meðal annars nefna að á Hólmsheiði eru 3 starfsmenn á næturvakt með allt að 50 fanga og eins og dæmi sýna, sumir þeirra mjög veikir og hættulegir.“ Fangaverðir á Íslandi eru alls um 120 sem dugar ekki til að sinna mönnun þrískiptra vakta á Kvíabryggju, Litla Hrauni, Sogni og á Hólmsheiði. „FVFÍ skorar á ráðherra innanríkis og heilbrigðis, Fangelsismálastofnun og Sameyki að stíga strax inn og leysa þá stöðu sem er til staðar í fangelsum landsins og tryggja viðunandi mönnun og öryggi fyrir alla sem þar eru,“ segir í yfirlýsingunni. Fangelsismál Geðheilbrigði Lögreglumál Mest lesið Vaktin: Bílaplanið þakið hrauni Innlent Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Innlent Bættu krakkpípu við styttu Nínu Sæmundsson í Los Angeles Erlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Innlent Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Innlent Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Innlent „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Innlent Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun Innlent „Fólki er frekar misboðið“ Innlent Fleiri fréttir Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun „Fólki er frekar misboðið“ Gosið gætið varað í nokkrar vikur Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Bílaplan á bólakafi, könnun og frambjóðanda misboðið Höfðu ekki áhyggjur af lóninu sjálfu Skilorðsbundinn dómur yfir strætóbílstjóra staðfestur Veit ekki hver getur tekið við gögnunum Refsing Jaguars þyngd verulega Sjálfstæðisflokkur og Miðflokkur takist á í bergmálshelli Samið um sjálfstæða leikskóla í Reykjavík Vilja byggja vísindasetur fyrir almenning í Háskólabíói Útlit fyrir að varnir Bláa lónsins haldi Hart tekist á um fyrirætlanir Heidelberg í Þorlákshöfn Bein útsending: Hver er sýn flokkanna á lífskjör eldra fólks? Verkföll boðuð í fjórum grunnskólum í janúar „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Komust langt að gosinu því það gleymdist að loka veginum Nýsköpun eða „rándýr aðgangur“?: 300.000 króna heilskimun aftur á boðstólnum Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Káfaði á konu á salerni skemmtistaðar Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík „Ekki rólegur með hraunið ofan á“ Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Varar við sprengjum á svæðinu við gosstöðvarnar Glóðvolg könnun og hraun rennur enn á ný Gandri fær grænt ljós Magnaðar myndir sýna Grindavíkurveg undir hrauni Sjá meira
Áskorunin hefur verið send á Jón Gunnarssonar innanríkisráðherra, Willum Þór Þórsson heilbrigðisráðherra, Páll E Winkel, forstjóra Fangelsismálastofnunar Íslands og Þórarinn Eyfjörð sem er formaður Sameykis. Vísir ræddi við Garðar Svansson sem starfar sem fangavörður á Kvíabryggju en hann er trúnaðarmaður Fangavarðafélags Íslands. Hann hefur verið fangavörður nú í tíu ár og hann segir að á þeim tíma hafi staðan versnað til muna. Ástæðan er meðal annars svo sú að hærra hlutfall þeirra sem skilgreinast sem hættulegir eru nú meðal fanga en þeir sem teljast hættulausir afplána með samfélagsþjónustu. Tilefni áskorunarinnar nú er atburður sem átti sér stað í fangelsinu á Hólmsheiði, laugardaginn 15. janúar síðastliðinn en þá réðst réðst fangi með hrottalegum hætti að fangavörðum með alvarlegum afleiðingum fyrir fangaverði. „Það er krafa Fangavarðafélags Íslands að verulegar breytingar verði að eiga sér stað á vistun einstaklinga sem eiga við geðræn veikindi. Slíkir einstaklingar eru bæði starfsfólki fangelsanna og öðrum föngum hættulegir. Ítrekað hefur það komið upp í fangelsum að andlega veikir einstaklingar ráðist á og veiti öðrum áverka. Bæði starfsfólki og samföngum,“ segir meðal annars í áskoruninni. Nefnt er að í 1. grein í lögum um fullnustu refsinga segir: „Markmið laga þessara er að fullnusta refsinga fari fram með öruggum og skilvirkum hætti og að sérstök og almenn varnaðaráhrif refsinga séu virk“. Fékk heilablóðfall einn á vakt Með þessu er verið að segja að það eigi að tryggja öruggt vinnuumhverfi innan fangelsanna og að allur aðbúnaður eigi að styðja við að markmið laganna náist. Fangaverðir hafa í langan tíma bent Fangelsismálastofnun (FMS) á að öryggi og aðbúnaður í fangelsum væri ábótavant þar sem fjölgað hafi andlega veikum einstaklingum í fangelsum landsins. Því hafi ekki fylgt fjölgun starfsmanna né fræðsla í meðhöndlun slíkra einstaklinga. Garðar segir að fangaverðir hafi verið ósáttir við stöðuna lengi. Sjálfur fékk hann heilatappa á næturvakt 2018, og var þá aðeins einn á vakt. Þá þegar hafi komið í ljós þessar brotalamir sem fangaverðir vilja nú vekja athygli á en ekkert hafi verið brugðist við því ástandi og staðan í raun versnað. „Það er bara ekki til peningur. Fangelsismálastofnun fær engan pening og hagræðingin sem hlaust að lokun fangelsisins á Akureyri, þeir peningar eru búnir. Málaflokkurinn sem nýtur einskis skilnings í kerfinu. Það er ekki fyrr en eitthvað gerist þegar menn stökkva til.“ Fangaverðir í stöðugri hættu Garðar segir að fangaverðir hafi ítrekað bent á að andlega vanheilir fangar séu ekki á réttum stað. Og mönnunin hafi ekki aukist. Ertu þá að meta það sem svo að fangaverðir séu stöðugt í hættu? „Klárlega. Tvö ár eru síðan alvarleg hnífaárás var á Kvíabryggju. Þar voru bara tveir menn á vakt. Við vitum aldrei, þessi andlega sjúku menn eiga rétt á að fara í opin úrræði, það verður að prufa og þeir fara á milli fangelsa. Það er alltaf verið að reyna að betra menn,“ segir Garðar en bendir á að þá verði aðbúnaður og mönnun að vera í samræmi við það. Garðar er trúnaðarmaður fangavarða og hann segir hlutfall hættulegra fanga, sem eigi við geðræn vandamál að stríða, verði stöðugt hærra. Fangavörðum hefur hins vegar ekki verið fjölgað til samræmis við það.aðsend Hann bendir til að mynda á að engar lúgur séu á hurðum fangaklefa fangelsisins á Hólmsheiði. Þannig að ef ræða þarf við menn þurfi alltaf að opna dyrnar. „Það fóru tveir menn til að sinna þeim einstaklingi sem kemur við sögu í málinu sem nefnt var áður. Í öðrum fangelsum hefði að lágmarki farið fjórir í það en þá er það öll vaktin á Hólmsheiði. Það er höfuðverkurinn. Í þessu tilfelli var þetta lítilvægt sem þurfti að sinna en afleiðingarnar reyndust alvarlegar. Og þessir menn eru báðir enn frá vinnu.“ Sumir fanga veikir og hættulegir Í yfirlýsingunni er sagt að í fangelsum landsins hafi undirmönnun verið viðvarandi í mörg ár. FVFÍ hafi ítrekað bent FMS og Sameyki á þetta en talað fyrir daufum eyrum. Of fáir fangaverðir eru á vöktum og með því er öryggi starfsmanna og fangelsanna stefnt í hættu. „Má meðal annars nefna að á Hólmsheiði eru 3 starfsmenn á næturvakt með allt að 50 fanga og eins og dæmi sýna, sumir þeirra mjög veikir og hættulegir.“ Fangaverðir á Íslandi eru alls um 120 sem dugar ekki til að sinna mönnun þrískiptra vakta á Kvíabryggju, Litla Hrauni, Sogni og á Hólmsheiði. „FVFÍ skorar á ráðherra innanríkis og heilbrigðis, Fangelsismálastofnun og Sameyki að stíga strax inn og leysa þá stöðu sem er til staðar í fangelsum landsins og tryggja viðunandi mönnun og öryggi fyrir alla sem þar eru,“ segir í yfirlýsingunni.
Fangelsismál Geðheilbrigði Lögreglumál Mest lesið Vaktin: Bílaplanið þakið hrauni Innlent Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Innlent Bættu krakkpípu við styttu Nínu Sæmundsson í Los Angeles Erlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Innlent Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Innlent Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Innlent „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Innlent Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun Innlent „Fólki er frekar misboðið“ Innlent Fleiri fréttir Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun „Fólki er frekar misboðið“ Gosið gætið varað í nokkrar vikur Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Bílaplan á bólakafi, könnun og frambjóðanda misboðið Höfðu ekki áhyggjur af lóninu sjálfu Skilorðsbundinn dómur yfir strætóbílstjóra staðfestur Veit ekki hver getur tekið við gögnunum Refsing Jaguars þyngd verulega Sjálfstæðisflokkur og Miðflokkur takist á í bergmálshelli Samið um sjálfstæða leikskóla í Reykjavík Vilja byggja vísindasetur fyrir almenning í Háskólabíói Útlit fyrir að varnir Bláa lónsins haldi Hart tekist á um fyrirætlanir Heidelberg í Þorlákshöfn Bein útsending: Hver er sýn flokkanna á lífskjör eldra fólks? Verkföll boðuð í fjórum grunnskólum í janúar „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Komust langt að gosinu því það gleymdist að loka veginum Nýsköpun eða „rándýr aðgangur“?: 300.000 króna heilskimun aftur á boðstólnum Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Káfaði á konu á salerni skemmtistaðar Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík „Ekki rólegur með hraunið ofan á“ Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Varar við sprengjum á svæðinu við gosstöðvarnar Glóðvolg könnun og hraun rennur enn á ný Gandri fær grænt ljós Magnaðar myndir sýna Grindavíkurveg undir hrauni Sjá meira