Dauði Bankasýslunnar er björgunarlína ríkisstjórnarinnar Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar 26. apríl 2022 11:30 Ríkisstjórnin hvarf sjónum yfir páskana þegar ljóst varð hvernig viðbrögð fólksins í landinu voru eftir að listi yfir kaupendur í bréfum Íslandsbanka var birtur. Ekki náðist í formenn ríkisstjórnarflokkanna og ráðherra ríkisstjórnarinnar dögum saman. Þögnin var svo loks rofin með fréttatilkynningu um að krossfesta ætti Bankasýsluna fyrir það sem aflaga fór við sölu á 22,5% á hluta ríkisins í eigu Íslandsbanka. Sala sem var upp á 52,5 milljarða. Og 83% þjóðarinnar er óánægð með. Ríkisstjórnin talar núna um að eðlilegt sé að spyrja spurninga og að rétt sé að velta við hverjum steini. Hún talar hins vegar aldrei um aðalatriði málsins og vill ekki að þau séu skoðuð. Ríkisstjórnin vill að kastljósinu verði beint að þeim sem framkvæmdu söluna en ekki að þeim sem tóku ákvarðanir. Þetta speglar hættulega sýn á vald og ábyrgð. Lausn ráðherranna er einmitt af sama toga: Að ætla að forðast rannsóknarnefnd sem raunverulega getur einmitt velt við hverjum steini og skoðað stóru spurningarnar í málinu með því að leggja niður Bankasýsluna. Stóra myndin Við þekkjum stóru myndina. Hún er sú að valinn hópur fólks fékk að kaupa bréf í bankanum með afslætti. Á nokkrum klukkustundum var seldur fjórðungshlutur í banka fyrir tugi milljarða. Engin sérstök rýni virðist hafa verið á hæfi þeirra sem fengu að kaupa á þessum afslætti. Öðrum en völdum aðilum var haldið fyrir utan. Rökin voru að það þjónaði almannahagsmunum að fá inn fagfjárfesta. Þeir væru að fjárfesta til lengri tíma og að óvissa væri um hvernig verð á bréfum myndi þróast vikurnar á eftir. Hagsmunir bankans og almennings væri að fá inn stærri fagfjárfesta. Á daginn kom svo þegar listi yfir kaupendur var birtur að sumir kaupendur keyptu fyrir lágar upphæðir. Reyndar svo lágar upphæðir að margt fólk hefði getað tekið þátt ef hefði það staðið almenningi til boða. Við þekkjum líka að margir seldu strax dagana á eftir. Græddu á kostnað skattborgara. Og að þeir sem voru að selja í hinu lokaða útboði voru sumir hverjir kaupendur. Skiptir öllu að spyrja réttu spurninganna Ríkisstjórnin vísar til þess að Ríkisendurskoðun sé núna að skoða málið og Fjármálaeftirlitið. Fjármálaeftirlitið er reyndar undir fjármálaráðherra sem undirstrikar hversu vonlaust verkfæri sú leið er. Það sést á 15. gr. laga um Seðlabanka Íslands. Ríkisstjórnin ætlar þess vegna undirstofnun fjármálaráðherra að rannsaka þætti sem ráðherrann ber pólitíska ábyrgð á. Rannsóknarnefnd getur hins vegar skoðað forsendur, samskipti og ákvarðanir ríkisstjórnarinnar sjálfrar og það er sennilega ástæða þess að allt kapp er lagt á að sú leið verði ekki farin. Allir sem hafa reynslu af rannsóknum vita að ekkert skiptir meira máli um niðurstöðuna en að spurt sé réttu spurninganna. Það sem þarf að skoða og þarf að ræða í þessu máli er framkvæmd útboðsins, t.d. hvernig söluaðilar útboðsins komu fram og hvaða reglur þeim voru settar. Það er hins vegar ekki hægt að slíta samhengið og ábyrgðarkeðjuna eins og ætlunin er. Bankinn er í eigu ríkisins. Ákvörðun um að selja hann er ríkisins. Útfærslan á því hvernig það var gert er ríkisins. Sérstök ráðherranefnd um efnahagsmál ræddi söluna og aðferðafræði hennar á fundum sínum. Og ábyrgðin á sölu á tugmilljarða sölu á hlutum í bankanum er auðvitað alltaf æðsta mannsins í ferlinu. Sá maður er fjármálaráðherra. Hverjar voru umræður ráðherranna? Hér þarf þess vegna að þora að ræða pólitískar ákvarðanir ríkisstjórnarinnar Til dæmis með hvaða rökum sú ákvörðun varð ofan á í ráðherranefndinni að fara í lokað útboð. Hvers vegna ekki voru gerðar kröfur um lágmarksupphæðir? Hvaða kröfur voru gerðar til fagfjárfesta? Með hvaða rökum féllst forsætisráðherra á þá aðferð sem fjármálaráðherra lagði til um fyrirkomulag sölunnar? Aðrar spurningar snúast um hæfi. Voru ástæður til að fjármálaherra hefði átt að víkja sæti við meðferð þessa máls á einhverju stigi þess vegna sjónarmiða um vanhæfi? Hafi svo verið þá eiga þær ástæður auðvitað enn við. Og hvers vegna var við söluna ekki farið að skilyrðum laga um að skilyrði sem tilboðsgjöfum eru sett séu sanngjörn, að þeir njóti jafnræðis og að við sölu skuli efla samkeppni á fjármálamarkaði? Þetta eru grundvallarspurningar. Allar beina þær kastljósinu að ráðherrum ríkisstjórnarinnar. Fyrir þau okkar sem erum hlynnt því að losa um eignarhald ríkisins á Íslandsbanka er niðurstaðan í þessu máli ótrúleg vonbrigði. Ríkisstjórnin er auðvitað rúin trausti til að halda ferlinu áfram og hefur þess vegna gefið út að ekki verði haldið áfram með söluferlið. Það þýðir að þeir tugir milljarðar sem hægt væri að selja fyrir og nota til fjárfestinga í þágu samfélagsins eru læstir inn. Á því ber fjármálaráðherra ábyrgð. Það segir auðvitað allt um hversu vel heppnuð salan var að líf ríkisstjórnarinnar veltur á loforði fjármálaráðherra um engin frekari sala verði. Höfundur er þingmaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Viðreisn Alþingi Salan á Íslandsbanka Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Mest lesið Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Ríkisstjórnin hvarf sjónum yfir páskana þegar ljóst varð hvernig viðbrögð fólksins í landinu voru eftir að listi yfir kaupendur í bréfum Íslandsbanka var birtur. Ekki náðist í formenn ríkisstjórnarflokkanna og ráðherra ríkisstjórnarinnar dögum saman. Þögnin var svo loks rofin með fréttatilkynningu um að krossfesta ætti Bankasýsluna fyrir það sem aflaga fór við sölu á 22,5% á hluta ríkisins í eigu Íslandsbanka. Sala sem var upp á 52,5 milljarða. Og 83% þjóðarinnar er óánægð með. Ríkisstjórnin talar núna um að eðlilegt sé að spyrja spurninga og að rétt sé að velta við hverjum steini. Hún talar hins vegar aldrei um aðalatriði málsins og vill ekki að þau séu skoðuð. Ríkisstjórnin vill að kastljósinu verði beint að þeim sem framkvæmdu söluna en ekki að þeim sem tóku ákvarðanir. Þetta speglar hættulega sýn á vald og ábyrgð. Lausn ráðherranna er einmitt af sama toga: Að ætla að forðast rannsóknarnefnd sem raunverulega getur einmitt velt við hverjum steini og skoðað stóru spurningarnar í málinu með því að leggja niður Bankasýsluna. Stóra myndin Við þekkjum stóru myndina. Hún er sú að valinn hópur fólks fékk að kaupa bréf í bankanum með afslætti. Á nokkrum klukkustundum var seldur fjórðungshlutur í banka fyrir tugi milljarða. Engin sérstök rýni virðist hafa verið á hæfi þeirra sem fengu að kaupa á þessum afslætti. Öðrum en völdum aðilum var haldið fyrir utan. Rökin voru að það þjónaði almannahagsmunum að fá inn fagfjárfesta. Þeir væru að fjárfesta til lengri tíma og að óvissa væri um hvernig verð á bréfum myndi þróast vikurnar á eftir. Hagsmunir bankans og almennings væri að fá inn stærri fagfjárfesta. Á daginn kom svo þegar listi yfir kaupendur var birtur að sumir kaupendur keyptu fyrir lágar upphæðir. Reyndar svo lágar upphæðir að margt fólk hefði getað tekið þátt ef hefði það staðið almenningi til boða. Við þekkjum líka að margir seldu strax dagana á eftir. Græddu á kostnað skattborgara. Og að þeir sem voru að selja í hinu lokaða útboði voru sumir hverjir kaupendur. Skiptir öllu að spyrja réttu spurninganna Ríkisstjórnin vísar til þess að Ríkisendurskoðun sé núna að skoða málið og Fjármálaeftirlitið. Fjármálaeftirlitið er reyndar undir fjármálaráðherra sem undirstrikar hversu vonlaust verkfæri sú leið er. Það sést á 15. gr. laga um Seðlabanka Íslands. Ríkisstjórnin ætlar þess vegna undirstofnun fjármálaráðherra að rannsaka þætti sem ráðherrann ber pólitíska ábyrgð á. Rannsóknarnefnd getur hins vegar skoðað forsendur, samskipti og ákvarðanir ríkisstjórnarinnar sjálfrar og það er sennilega ástæða þess að allt kapp er lagt á að sú leið verði ekki farin. Allir sem hafa reynslu af rannsóknum vita að ekkert skiptir meira máli um niðurstöðuna en að spurt sé réttu spurninganna. Það sem þarf að skoða og þarf að ræða í þessu máli er framkvæmd útboðsins, t.d. hvernig söluaðilar útboðsins komu fram og hvaða reglur þeim voru settar. Það er hins vegar ekki hægt að slíta samhengið og ábyrgðarkeðjuna eins og ætlunin er. Bankinn er í eigu ríkisins. Ákvörðun um að selja hann er ríkisins. Útfærslan á því hvernig það var gert er ríkisins. Sérstök ráðherranefnd um efnahagsmál ræddi söluna og aðferðafræði hennar á fundum sínum. Og ábyrgðin á sölu á tugmilljarða sölu á hlutum í bankanum er auðvitað alltaf æðsta mannsins í ferlinu. Sá maður er fjármálaráðherra. Hverjar voru umræður ráðherranna? Hér þarf þess vegna að þora að ræða pólitískar ákvarðanir ríkisstjórnarinnar Til dæmis með hvaða rökum sú ákvörðun varð ofan á í ráðherranefndinni að fara í lokað útboð. Hvers vegna ekki voru gerðar kröfur um lágmarksupphæðir? Hvaða kröfur voru gerðar til fagfjárfesta? Með hvaða rökum féllst forsætisráðherra á þá aðferð sem fjármálaráðherra lagði til um fyrirkomulag sölunnar? Aðrar spurningar snúast um hæfi. Voru ástæður til að fjármálaherra hefði átt að víkja sæti við meðferð þessa máls á einhverju stigi þess vegna sjónarmiða um vanhæfi? Hafi svo verið þá eiga þær ástæður auðvitað enn við. Og hvers vegna var við söluna ekki farið að skilyrðum laga um að skilyrði sem tilboðsgjöfum eru sett séu sanngjörn, að þeir njóti jafnræðis og að við sölu skuli efla samkeppni á fjármálamarkaði? Þetta eru grundvallarspurningar. Allar beina þær kastljósinu að ráðherrum ríkisstjórnarinnar. Fyrir þau okkar sem erum hlynnt því að losa um eignarhald ríkisins á Íslandsbanka er niðurstaðan í þessu máli ótrúleg vonbrigði. Ríkisstjórnin er auðvitað rúin trausti til að halda ferlinu áfram og hefur þess vegna gefið út að ekki verði haldið áfram með söluferlið. Það þýðir að þeir tugir milljarðar sem hægt væri að selja fyrir og nota til fjárfestinga í þágu samfélagsins eru læstir inn. Á því ber fjármálaráðherra ábyrgð. Það segir auðvitað allt um hversu vel heppnuð salan var að líf ríkisstjórnarinnar veltur á loforði fjármálaráðherra um engin frekari sala verði. Höfundur er þingmaður Viðreisnar.
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar