Náttúra Reykjavíkur í göngufæri Björn Hauksson skrifar 28. apríl 2022 16:01 Græn svæði á borð við Laugarnestanga, Elliðaárdal, Vatnsendahvarf, Skerjafjörð og Öskjuhlíð eru einstök tækifæri fyrir borgarbúa til að vera í náttúrulegu umhverfi. Það er margsannað að náttúra bætir andlega og líkamlega heilsu fólks og lyftir upp nærliggjandi íbúabyggð. Svæðin eru mikið notuð sameign íbúa. Þegar þau eru seld undir blokkir, skrifstofur eða verslanir þá er um einkavæðingu að ræða sem skilar umtalsverðum tekjum í borgarsjóð. Græn svæði í Reykjavík hafa rýrnað jafnt og þétt. Breyta þarf verklagi þannig að borgin hafi góða framtíðarstefnu, bæti fyrir skerðingu grænna svæða, og virkja ætti lýðræðisferla svo að íbúar geti komið að ákvörðunum um græn svæði hindrunarlaust. Nýlegt dæmi er Laugarnestangi þar sem búin var til þriggja hektara landfylling við verndað svæði án þess að deiliskipulag liggi fyrir, og íbúar fengu enga kynningu á framkvæmdinni. Þar á að byggja skrifstofur Faxaflóahafna og skólpstöð sem þarf fimm hektara lóð. Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur mælir gegn sjósundi á svæðum sem eru innan við einn kílómeter frá skólpstöð. Búið er að skipta framkvæmdinni upp í tvo hluta, þannig að hvor hlutinn er undir viðmiðum Skipulagsstofnunnar um umhverfismat. Umhverfisskýrslan sem birt var inniheldur enga efnislega greiningu og engin manneskja er skráð fyrir skýrslunni. Borgin þarf ekkert að borga fyrir landið, og ekki á að fara í mótvægisaðgerðir í Laugardal til að græn svæði í hverfinu skerðist ekki. Laugarnestangi myndar landslagsheild með Skarfakletti og Viðey. Slík upplifun skerðist verulega þegar búið er að byggja og malbika allt í kring sem lokar á útsýnið og kyrrð. Samkvæmt lögum um umhverfismat á að vernda slíkar landslagsheildir. Samkvæmt Heimsmarkmiðum SÞ á að vernda strandlengju eins og kostur er, og varðveita á líffræðilega fjölbreytni. Slík svæði í borg eru gríðarlega verðmæt og verðgildi þeirra eykst hratt, vegna þess hve sjaldgæf þau eru. Í samning borgarstjóra við Minjastofnun Íslands frá árinu 2016 segir: „Náttúrufarið á Laugarnesi gerir svæðið einstakt í Reykjavík þar sem hægt er að horfa yfir nesið og út í Viðey án truflunar frá mannvirkjum nútímans. Mikilvægt er að halda í þetta merkilega menningarlandslag, samspil náttúru og minja, sem er hvergi að finna annars staðar í Reykjavík.“ Um landfyllinguna segir deildarstjóri náttúru og garða hjá Reykjavíkurborg: „Tillagan hefur áhrif á landslag/ásýnd og verndarsvæði/útivist og að mati undirritaðs vanmat að áhrif tillögunnar séu óveruleg.“ Þá er óvíst hvort dýralíf geti truflast en vel er þekkt að skarfar, selir og fleiri dýr nýta sér skerin og svæðið allt. Úr því sem komið er ætti borgarstjórn að stöðva frekari áform um landfyllingar á Laugarnestanga og merkja alla fjöruna að Skarfakletti sem grænt svæði í skipulagi. Þar megi ekki byggja varanleg mannvirki eða landfyllingar. Einnig væri rétt að halda íbúakosningu þar sem spurt er um verndun svæðisins. Í lýðræðisstefnu Reykjavíkur segir meðal annars: „Þróa borgarkönnun til að auka aðkomu íbúa að stefnumótun í veigamiklum málum sem varða almannahag. Aðferðin yrði notuð til að kalla eftir afstöðu borgarbúa annaðhvort í heild eða innan hverfa borgarinnar til hinna ýmsu mála.“ Í reynd er sömu sögu að segja um hafa flest grænu svæðin í Reykjavík. Uppvið Elliðaár voru m.a. settir flóðlýstir fótboltavellir og næsta skref er að byggja stórt verslunarhúsnæði og hugsanlega blokkir neðar við Elliðaárnar. Græna svæðið í Elliðaárdal hefur minnkað úr 400 hekturum samkvæmt skýrslu starfshóps árið 2016 um framtíðarsýn Elliðaárdals, í 200 hektara samkvæmt núgildandi deiliskipulagi. Hollvinasamtök Elliðaárdals söfnuðu nærri 12 þúsund undirskriftum með beiðni um íbúakosningu gegn atvinnuhúsnæði við árnar, en borgarstjórn hafnaði þeirri beiðni. Í Öskjuhlíð eru háskólabyggingar komnar í og við skóginn, og nýbúið er að malbika breiða stíga í hlíðina frá nýju hverfi á Hlíðarenda. Framkvæmdin byggði á gömlu skipulagi sem hefur enga umræðu eða kynningu fengið á undanförnum árum. Áætlanir eru um að gera landfyllingu í náttúrulegri fjöru Skerjafjarðar. Og byggja á fjölfarin veg í gegnum mitt Vatnsendahvarf sem teygir sig líka inn í Elliðaárdal. Grænu svæðin eru yfirleitt ekki vernduð og þau eru varla til á korti, því ekkert heildstætt yfirlit er til hjá Reykjavíkurborg um þau öll. Hvorki hver staðan er í dag né fyrr á árum. Slíkt yfirlit ætti að ná yfir öll svæði, stærð þeirra, verndarstöðu, líffræði og dýralíf, fjölbreytileika, kolefnisbindingu, hve mikið þau eru notuð, fjárhagslegt verðmæti ásamt reglum um hvaða ferli þarf að fara fram til að breyta þeim eða næsta nágrenni þeirra. Í London hefur t.d. farið fram ítarleg greining á grænum svæðum og mætti nota sem fyrirmynd. Fjölbreytni þýðir að svæðin eiga ekki öll að vera malbikuð með húsum á alla kanta líkt og hefur gerst í hjarta Laugardalsins og mörg svæðin stefna í, s.s. Öskjuhlíð, Elliðaárdalur og Laugarnestangi. Deiliskipulag yngra en tveggja ára ætti ávalt að liggja fyrir svo að íbúar komi að ferlinu og framkvæmdin standist nútímakröfur. Íbúakosning ætti að fara fram ef nokkur þúsund íbúar óska þess eða um er að ræða stóra framkvæmd við grænt útivistarsvæði. Allir íbúar ættu að eiga rétt á náttúru í göngufæri. Höfundur er meðlimur í Laugarnesvinum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Reykjavík Umhverfismál Mest lesið Kennarinn sem breytti lífi þínu Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson Skoðun Tímabært að stokka spilin og gefa upp á nýtt Maarten Haijer Skoðun Þegar kennarinn verður dómari Pawel Bartoszek Skoðun Cut The Crap! Davíð Bergmann Skoðun 466 milljarðir í vasa norskra eldisrisa Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Velur þú að loka barnið þitt inni í herbergi með barnaníðingi? Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Hvað finnst þér? Bryndís Víglundsdóttir Skoðun Getur reiði valdið veikindum? Sigurbjörg Jónsdóttir Skoðun Tíminn vinnur ekki með þeim Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Les(mis)skilningur Miðflokksmanna Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Kennarinn sem breytti lífi þínu Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Tímabært að stokka spilin og gefa upp á nýtt Maarten Haijer skrifar Skoðun Cut The Crap! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvað finnst þér? Bryndís Víglundsdóttir skrifar Skoðun Víðátta og margbreytni hins sjötta skilningarvits Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þegar kennarinn verður dómari Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Tíminn vinnur ekki með þeim Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frestun á afgreiðslu Samgönguáætlunar er fagnaðarefni Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Tvíeggja tækni: Hvernig má nýta stafræna tækni í kennslu? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Blekking goðsagna Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Í sambandi við Suðurnesin Steinunn Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggja er besta vörnin - vegna CrowdStrike atviksins 19. júlí 2024 Arnar Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun 466 milljarðir í vasa norskra eldisrisa Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til ráðherra Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Flestir barðir til bana með steini eða skotnir í tætlur með haglabyssu Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Eflum Mjódd sem miðstöð almenningssamgangna fyrir landið allt Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Utanbæjarmaður eða útlendingur… stjórnaðu þér Arnrún María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Velur þú að loka barnið þitt inni í herbergi með barnaníðingi? Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Samgöngur - Ekki eftir neinu að bíða Hafsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Á undan áætlun í ríkisfjármálum Bjarni Benediktsson skrifar Skoðun Framtíðin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Verndum Yazan og Barnasáttmálann Askur Hrafn Hannesson,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem ætti að hlusta meira Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Samgöngur - Ekki eftir neinu að bíða Hafsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Hver ber ábyrgð á nýjum gluggum sem leka? Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Fimmtán ár – nýtum tímann betur Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Tufti og Bríet á Seftjörn eru í liði náttúrunnar Elva Björg Einarsdóttir skrifar Skoðun Gert að búa á sorphaug við Sævarhöfða Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Stuðningur við fólk með krabbamein á Íslandi og núvitund Eva Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Græn svæði á borð við Laugarnestanga, Elliðaárdal, Vatnsendahvarf, Skerjafjörð og Öskjuhlíð eru einstök tækifæri fyrir borgarbúa til að vera í náttúrulegu umhverfi. Það er margsannað að náttúra bætir andlega og líkamlega heilsu fólks og lyftir upp nærliggjandi íbúabyggð. Svæðin eru mikið notuð sameign íbúa. Þegar þau eru seld undir blokkir, skrifstofur eða verslanir þá er um einkavæðingu að ræða sem skilar umtalsverðum tekjum í borgarsjóð. Græn svæði í Reykjavík hafa rýrnað jafnt og þétt. Breyta þarf verklagi þannig að borgin hafi góða framtíðarstefnu, bæti fyrir skerðingu grænna svæða, og virkja ætti lýðræðisferla svo að íbúar geti komið að ákvörðunum um græn svæði hindrunarlaust. Nýlegt dæmi er Laugarnestangi þar sem búin var til þriggja hektara landfylling við verndað svæði án þess að deiliskipulag liggi fyrir, og íbúar fengu enga kynningu á framkvæmdinni. Þar á að byggja skrifstofur Faxaflóahafna og skólpstöð sem þarf fimm hektara lóð. Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur mælir gegn sjósundi á svæðum sem eru innan við einn kílómeter frá skólpstöð. Búið er að skipta framkvæmdinni upp í tvo hluta, þannig að hvor hlutinn er undir viðmiðum Skipulagsstofnunnar um umhverfismat. Umhverfisskýrslan sem birt var inniheldur enga efnislega greiningu og engin manneskja er skráð fyrir skýrslunni. Borgin þarf ekkert að borga fyrir landið, og ekki á að fara í mótvægisaðgerðir í Laugardal til að græn svæði í hverfinu skerðist ekki. Laugarnestangi myndar landslagsheild með Skarfakletti og Viðey. Slík upplifun skerðist verulega þegar búið er að byggja og malbika allt í kring sem lokar á útsýnið og kyrrð. Samkvæmt lögum um umhverfismat á að vernda slíkar landslagsheildir. Samkvæmt Heimsmarkmiðum SÞ á að vernda strandlengju eins og kostur er, og varðveita á líffræðilega fjölbreytni. Slík svæði í borg eru gríðarlega verðmæt og verðgildi þeirra eykst hratt, vegna þess hve sjaldgæf þau eru. Í samning borgarstjóra við Minjastofnun Íslands frá árinu 2016 segir: „Náttúrufarið á Laugarnesi gerir svæðið einstakt í Reykjavík þar sem hægt er að horfa yfir nesið og út í Viðey án truflunar frá mannvirkjum nútímans. Mikilvægt er að halda í þetta merkilega menningarlandslag, samspil náttúru og minja, sem er hvergi að finna annars staðar í Reykjavík.“ Um landfyllinguna segir deildarstjóri náttúru og garða hjá Reykjavíkurborg: „Tillagan hefur áhrif á landslag/ásýnd og verndarsvæði/útivist og að mati undirritaðs vanmat að áhrif tillögunnar séu óveruleg.“ Þá er óvíst hvort dýralíf geti truflast en vel er þekkt að skarfar, selir og fleiri dýr nýta sér skerin og svæðið allt. Úr því sem komið er ætti borgarstjórn að stöðva frekari áform um landfyllingar á Laugarnestanga og merkja alla fjöruna að Skarfakletti sem grænt svæði í skipulagi. Þar megi ekki byggja varanleg mannvirki eða landfyllingar. Einnig væri rétt að halda íbúakosningu þar sem spurt er um verndun svæðisins. Í lýðræðisstefnu Reykjavíkur segir meðal annars: „Þróa borgarkönnun til að auka aðkomu íbúa að stefnumótun í veigamiklum málum sem varða almannahag. Aðferðin yrði notuð til að kalla eftir afstöðu borgarbúa annaðhvort í heild eða innan hverfa borgarinnar til hinna ýmsu mála.“ Í reynd er sömu sögu að segja um hafa flest grænu svæðin í Reykjavík. Uppvið Elliðaár voru m.a. settir flóðlýstir fótboltavellir og næsta skref er að byggja stórt verslunarhúsnæði og hugsanlega blokkir neðar við Elliðaárnar. Græna svæðið í Elliðaárdal hefur minnkað úr 400 hekturum samkvæmt skýrslu starfshóps árið 2016 um framtíðarsýn Elliðaárdals, í 200 hektara samkvæmt núgildandi deiliskipulagi. Hollvinasamtök Elliðaárdals söfnuðu nærri 12 þúsund undirskriftum með beiðni um íbúakosningu gegn atvinnuhúsnæði við árnar, en borgarstjórn hafnaði þeirri beiðni. Í Öskjuhlíð eru háskólabyggingar komnar í og við skóginn, og nýbúið er að malbika breiða stíga í hlíðina frá nýju hverfi á Hlíðarenda. Framkvæmdin byggði á gömlu skipulagi sem hefur enga umræðu eða kynningu fengið á undanförnum árum. Áætlanir eru um að gera landfyllingu í náttúrulegri fjöru Skerjafjarðar. Og byggja á fjölfarin veg í gegnum mitt Vatnsendahvarf sem teygir sig líka inn í Elliðaárdal. Grænu svæðin eru yfirleitt ekki vernduð og þau eru varla til á korti, því ekkert heildstætt yfirlit er til hjá Reykjavíkurborg um þau öll. Hvorki hver staðan er í dag né fyrr á árum. Slíkt yfirlit ætti að ná yfir öll svæði, stærð þeirra, verndarstöðu, líffræði og dýralíf, fjölbreytileika, kolefnisbindingu, hve mikið þau eru notuð, fjárhagslegt verðmæti ásamt reglum um hvaða ferli þarf að fara fram til að breyta þeim eða næsta nágrenni þeirra. Í London hefur t.d. farið fram ítarleg greining á grænum svæðum og mætti nota sem fyrirmynd. Fjölbreytni þýðir að svæðin eiga ekki öll að vera malbikuð með húsum á alla kanta líkt og hefur gerst í hjarta Laugardalsins og mörg svæðin stefna í, s.s. Öskjuhlíð, Elliðaárdalur og Laugarnestangi. Deiliskipulag yngra en tveggja ára ætti ávalt að liggja fyrir svo að íbúar komi að ferlinu og framkvæmdin standist nútímakröfur. Íbúakosning ætti að fara fram ef nokkur þúsund íbúar óska þess eða um er að ræða stóra framkvæmd við grænt útivistarsvæði. Allir íbúar ættu að eiga rétt á náttúru í göngufæri. Höfundur er meðlimur í Laugarnesvinum.
Skoðun Tvíeggja tækni: Hvernig má nýta stafræna tækni í kennslu? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Fyrirhyggja er besta vörnin - vegna CrowdStrike atviksins 19. júlí 2024 Arnar Freyr Guðmundsson skrifar
Skoðun Flestir barðir til bana með steini eða skotnir í tætlur með haglabyssu Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Eflum Mjódd sem miðstöð almenningssamgangna fyrir landið allt Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Velur þú að loka barnið þitt inni í herbergi með barnaníðingi? Álfhildur Leifsdóttir skrifar
Skoðun Verndum Yazan og Barnasáttmálann Askur Hrafn Hannesson,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir skrifar