Setur Viðreisn í vanda Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 31. október 2022 09:00 Með breyttri nálgun Samfylkingarinnar gagnvart Evrópusambandinu, þar sem ekki verður lengur litið á inngöngu í sambandið sem forgangsmál, er ljóst að möguleikar flokksins á þátttöku í ríkisstjórnarsamstarfi hafa aukizt verulega hvort sem horft er til hægri eða vinstri. Hins vegar er ljóst að staða Viðreisnar, hins flokksins í íslenzkum stjórnmálum sem hlynntur er inngöngu í sambandið, er á sama tíma orðin þrengri en áður. Kristrún Frostadóttir, nýkjörinn formaður Samfylkingarinnar, sagði í stefnuræðu sinni á landsfundi flokksins um helgina að innganga í Evrópusambandið yrði ekki sett fram sem forgangsmál af hálfu hans nema að undangengnu víðtæku samtali og uppfærðri rannsókn á kostum og göllum hennar. Innganga væri alls engin töfralausn. Þess í stað yrði lögð áherzla á þau mál sem sameinaði vinstrimenn í stað þess sem sundraði þeim. Hins vegar má segja að þessi breytta nálgun Samfylkingarinnar feli í sér tilraun til ákveðinnar endurræsingar. Með stofnun flokksins í lok síðustu aldar var hugmyndin að sameina vinstrimenn í einum flokki. Samfylking vinstrimanna er aldargamalt hugtak í þeim efnum. Lögð var einmitt áhersla á það sem sameinaði fólk á vinstrivængnum en umdeild mál, eins og innganga í Evrópusambandið, voru lögð til hliðar. Pólitíski ómöguleikinn er víða Forveri Kristrúnar, Logi Már Einarsson, gaf í raun tóninn í kjölfar þingkosninganna haustið 2017 þegar hann lýsti því yfir fáeinum dögum eftir kjördag að Samfylkingin myndi ekki setja skref í átt að inngöngu í sambandið að skilyrði fyrir þátttöku í ríkisstjórn. Skömmu síðar gerði Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, formaður Viðreisnar, slíkt hið sama. Væntanlega hafa þau gert sér grein fyrir pólitíska ómöguleikanum í þeim efnum. Klofin ríkisstjórn í afstöðu sinni til inngöngu í Evrópusambandið, og hvað þá ríkisstjórn alfarið andvíg inngöngu eins og núverandi stjórn, getur ekki beinlínis talizt ávísun á árangur í þeim efnum. Það reyndist ekki sérlega vel fyrir umsókn Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs 2009 enda stjórnarflokkarnir ekki samstíga í málinu. Meira að segja fulltrúar sambandsins sjálfs lýstu áhyggjum í þeim efnum. Vinstristjórnin þurfti þannig atkvæði frá stjórnarandstöðunni til þess að samþykkja þingsályktunartillögu um umsóknina um inngöngu í Evrópusambandið naumlega. Endalausar deilur geisuðu í kjölfarið um málið og leiddu meðal annars til þess að ráðherrar gerðu ítrekað fyrirvara við lokun einstakra kafla umsóknarferlisins, nokkrir þingmenn yfirgáfu þingflokk VG og að lokum til þess að umsóknin endaði uppi á skeri. Hefur ekki skilað sér í auknu fylgi Með útspili sínu setur Samfylkingarinnar Viðreisn í verulegan vanda. Viðreisn er nú eini stjórnmálaflokkurinn sem leggur áherslu á inngöngu í Evrópusambandið. Hins vegar hefur áhersla á inngöngu í sambandið ekki haft tilhneigingu til þess að skila flokkum fylgisaukningu. Nú síðast lagði Viðreisn aukna áherslu á málið í kjölfar innrásar rússneska hersins í Úkraínu en það hefur ekki skilað flokknum auknu fylgi. Minni líkur verða nú á því en áður að mynduð verði ríkisstjórn sem setji inngöngu í Evrópusambandið á dagskrá. Á sama tíma og útspil Samfylkingarinnar mun að öllum líkindum auðvelda flokknum að mynda ríkisstjórn með í raun öllum öðrum flokkum en Viðreisn mun Viðreisn ljóslega útiloka sig frá stjórnarsamstarfi ef sá flokkur setur það sem skilyrði í þeim efnum að tekin verði skref í átt að inngöngu í sambandið. Viðreisn situr þannig uppi með áherzlu á stefnumál sem hefur ekki skilað auknu fylgi. Ákall eftir þjóðaratkvæði, um það að setja málið á dagskrá, er ljóslega fyrst og fremst tilraun til þess að komast framhjá fylgisleysi þess í þingkosningum en flokkarnir tveir fengu minna fylgi í síðustu kosningum en Sjálfstæðisflokkurinn einn. Kristrún hefur áður réttilega vakið máls á því að ekki sé þingmeirihluti fyrir málinu á Alþingi. Stefna Samfylkingarinnar óbreytt Mikilvægt er að hafa í huga að grundvallarmunur er á Samfylkingunni á Viðreisn í þessu sambandi. Viðreisn var þannig beinlínis stofnuð í kringum það stefnumál að ganga í Evrópusambandið. Öll önnur stefnumál flokksins taka í raun mið af því. Þá annað hvort sem liður í undirbúningi fyrir inngöngu í sambandið eða að þau standi ekki í vegi fyrir henni. Samfylkingin var hins vegar aldrei stofnuð í kringum þann málstað. Hins vegar er full ástæða til þess að setja eðlilegan fyrirvara við breytta nálgun Samfylkingarinnar. Stefna flokksins er eftir sem áður innganga í Evrópusambandið. Miðað við stefnuræðu Kristrúnar er markmiðið, með því leggja ekki áherzlu á málið, fyrst og fremst að auka fylgi Samfylkingarinnar og nýta fylgisaukninguna meðal annars í þágu inngöngu í sambandið „þegar tækifærið gefst“ eins og hún orðaði það. Fyrir vikið er óvíst að breytt nálgun Samfylkingarinnar dugi til þess að sannfæra kjósendur á vinstrivængnum, sem andvígir eru inngöngu í Evrópusambandið, um það að óhætt sé að kjósa flokkinn og að atkvæði þeirra verði ekki notuð til þess að taka skref í átt að inngöngu í sambandið líkt og gerðist í tilfelli VG eftir þingkosningarnar 2009. Á meðan stefnan er óbreytt er að öllum líkindum ekki hægt að treysta á það. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Samfylkingin Viðreisn Evrópusambandið Mest lesið „Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson Skoðun 10 staðreyndir um verðbólgu og ríkisfjármál Konráð S. Guðjónsson Skoðun Krossinn er fallegur Skoðun Læknar, heilbrigðisstarfsfólk og lykill að lausninni Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Þetta reddast eða hvað? Marinó G. Njálsson Skoðun Er eitt næturgaman þess virði? Reynir Böðvarsson Skoðun Break á ólympíuleikunum og önnur gildi í dansi Brynja Pétursdóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Opið bréf til stjórnarformanns Haga Björn Sævar Einarsson Skoðun Ég má það fyrst ég kemst upp með það Eva Hauksdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Er eitt næturgaman þess virði? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Læknar, heilbrigðisstarfsfólk og lykill að lausninni Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun 10 staðreyndir um verðbólgu og ríkisfjármál Konráð S. Guðjónsson skrifar Skoðun „Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Krossinn er fallegur skrifar Skoðun Þetta reddast eða hvað? Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Að gráta í rigningunni - og dansa Jón Þór Ólafsson skrifar Skoðun „Smækkunar“gler Viðskiptaráðs Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ekki henda! Eyjólfur Pálsson skrifar Skoðun Break á ólympíuleikunum og önnur gildi í dansi Brynja Pétursdóttir skrifar Skoðun Frigg nemendagrunnur – bylting í íslensku skólastarfi Þórdís Jóna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnarformanns Haga Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Alvarlegar afleiðingar kynferðislegrar áreitni á vinnustöðum Dagný Aradóttir Pind skrifar Skoðun Er Helguvík ein af stærstu ruslakistum Íslands? Margrét S. Þórólfsdóttir,Ragnhildur L. Guðmundsdóttir,Þórólfur J. Dagsson skrifar Skoðun Manstu þegar Messenger var ekki til? Aldís Stefánsdóttir skrifar Skoðun „Flestum í Noregi er illa við EES“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Óheillaþróun á íslenskum vinnumarkaði Gunnar Sigvaldason,Árni B. Björnsson skrifar Skoðun Að virkja upp í loft Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkurinn, the party of hungry children Ian McDonald skrifar Skoðun Talsmenn tolla gefa engan afslátt Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Samstaða kennara skiptir máli Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hvað er fram undan í íslenskum stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Leiðin til að elska mig Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Nauðsynlegt að sameina verndun og nýtingu orku með stuðningi staðla Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Hamstrar barnið þitt blýanta? Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun Ég má það fyrst ég kemst upp með það Eva Hauksdóttir skrifar Skoðun Ætlar Akureyrarbær að snuða íbúa? Sunna Hlín Jóhannesdóttir,Hilda Jana Gísladóttir skrifar Skoðun Miðaldra á hjúkrunarheimili! Jóhanna Ólafsdóttir skrifar Skoðun Strandveiðar - stórlega styrktur atvinnuvegur Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Sérðu það sem ég sé? Matthildur Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Með breyttri nálgun Samfylkingarinnar gagnvart Evrópusambandinu, þar sem ekki verður lengur litið á inngöngu í sambandið sem forgangsmál, er ljóst að möguleikar flokksins á þátttöku í ríkisstjórnarsamstarfi hafa aukizt verulega hvort sem horft er til hægri eða vinstri. Hins vegar er ljóst að staða Viðreisnar, hins flokksins í íslenzkum stjórnmálum sem hlynntur er inngöngu í sambandið, er á sama tíma orðin þrengri en áður. Kristrún Frostadóttir, nýkjörinn formaður Samfylkingarinnar, sagði í stefnuræðu sinni á landsfundi flokksins um helgina að innganga í Evrópusambandið yrði ekki sett fram sem forgangsmál af hálfu hans nema að undangengnu víðtæku samtali og uppfærðri rannsókn á kostum og göllum hennar. Innganga væri alls engin töfralausn. Þess í stað yrði lögð áherzla á þau mál sem sameinaði vinstrimenn í stað þess sem sundraði þeim. Hins vegar má segja að þessi breytta nálgun Samfylkingarinnar feli í sér tilraun til ákveðinnar endurræsingar. Með stofnun flokksins í lok síðustu aldar var hugmyndin að sameina vinstrimenn í einum flokki. Samfylking vinstrimanna er aldargamalt hugtak í þeim efnum. Lögð var einmitt áhersla á það sem sameinaði fólk á vinstrivængnum en umdeild mál, eins og innganga í Evrópusambandið, voru lögð til hliðar. Pólitíski ómöguleikinn er víða Forveri Kristrúnar, Logi Már Einarsson, gaf í raun tóninn í kjölfar þingkosninganna haustið 2017 þegar hann lýsti því yfir fáeinum dögum eftir kjördag að Samfylkingin myndi ekki setja skref í átt að inngöngu í sambandið að skilyrði fyrir þátttöku í ríkisstjórn. Skömmu síðar gerði Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, formaður Viðreisnar, slíkt hið sama. Væntanlega hafa þau gert sér grein fyrir pólitíska ómöguleikanum í þeim efnum. Klofin ríkisstjórn í afstöðu sinni til inngöngu í Evrópusambandið, og hvað þá ríkisstjórn alfarið andvíg inngöngu eins og núverandi stjórn, getur ekki beinlínis talizt ávísun á árangur í þeim efnum. Það reyndist ekki sérlega vel fyrir umsókn Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs 2009 enda stjórnarflokkarnir ekki samstíga í málinu. Meira að segja fulltrúar sambandsins sjálfs lýstu áhyggjum í þeim efnum. Vinstristjórnin þurfti þannig atkvæði frá stjórnarandstöðunni til þess að samþykkja þingsályktunartillögu um umsóknina um inngöngu í Evrópusambandið naumlega. Endalausar deilur geisuðu í kjölfarið um málið og leiddu meðal annars til þess að ráðherrar gerðu ítrekað fyrirvara við lokun einstakra kafla umsóknarferlisins, nokkrir þingmenn yfirgáfu þingflokk VG og að lokum til þess að umsóknin endaði uppi á skeri. Hefur ekki skilað sér í auknu fylgi Með útspili sínu setur Samfylkingarinnar Viðreisn í verulegan vanda. Viðreisn er nú eini stjórnmálaflokkurinn sem leggur áherslu á inngöngu í Evrópusambandið. Hins vegar hefur áhersla á inngöngu í sambandið ekki haft tilhneigingu til þess að skila flokkum fylgisaukningu. Nú síðast lagði Viðreisn aukna áherslu á málið í kjölfar innrásar rússneska hersins í Úkraínu en það hefur ekki skilað flokknum auknu fylgi. Minni líkur verða nú á því en áður að mynduð verði ríkisstjórn sem setji inngöngu í Evrópusambandið á dagskrá. Á sama tíma og útspil Samfylkingarinnar mun að öllum líkindum auðvelda flokknum að mynda ríkisstjórn með í raun öllum öðrum flokkum en Viðreisn mun Viðreisn ljóslega útiloka sig frá stjórnarsamstarfi ef sá flokkur setur það sem skilyrði í þeim efnum að tekin verði skref í átt að inngöngu í sambandið. Viðreisn situr þannig uppi með áherzlu á stefnumál sem hefur ekki skilað auknu fylgi. Ákall eftir þjóðaratkvæði, um það að setja málið á dagskrá, er ljóslega fyrst og fremst tilraun til þess að komast framhjá fylgisleysi þess í þingkosningum en flokkarnir tveir fengu minna fylgi í síðustu kosningum en Sjálfstæðisflokkurinn einn. Kristrún hefur áður réttilega vakið máls á því að ekki sé þingmeirihluti fyrir málinu á Alþingi. Stefna Samfylkingarinnar óbreytt Mikilvægt er að hafa í huga að grundvallarmunur er á Samfylkingunni á Viðreisn í þessu sambandi. Viðreisn var þannig beinlínis stofnuð í kringum það stefnumál að ganga í Evrópusambandið. Öll önnur stefnumál flokksins taka í raun mið af því. Þá annað hvort sem liður í undirbúningi fyrir inngöngu í sambandið eða að þau standi ekki í vegi fyrir henni. Samfylkingin var hins vegar aldrei stofnuð í kringum þann málstað. Hins vegar er full ástæða til þess að setja eðlilegan fyrirvara við breytta nálgun Samfylkingarinnar. Stefna flokksins er eftir sem áður innganga í Evrópusambandið. Miðað við stefnuræðu Kristrúnar er markmiðið, með því leggja ekki áherzlu á málið, fyrst og fremst að auka fylgi Samfylkingarinnar og nýta fylgisaukninguna meðal annars í þágu inngöngu í sambandið „þegar tækifærið gefst“ eins og hún orðaði það. Fyrir vikið er óvíst að breytt nálgun Samfylkingarinnar dugi til þess að sannfæra kjósendur á vinstrivængnum, sem andvígir eru inngöngu í Evrópusambandið, um það að óhætt sé að kjósa flokkinn og að atkvæði þeirra verði ekki notuð til þess að taka skref í átt að inngöngu í sambandið líkt og gerðist í tilfelli VG eftir þingkosningarnar 2009. Á meðan stefnan er óbreytt er að öllum líkindum ekki hægt að treysta á það. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).
„Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson Skoðun
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun „Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson skrifar
Skoðun Alvarlegar afleiðingar kynferðislegrar áreitni á vinnustöðum Dagný Aradóttir Pind skrifar
Skoðun Er Helguvík ein af stærstu ruslakistum Íslands? Margrét S. Þórólfsdóttir,Ragnhildur L. Guðmundsdóttir,Þórólfur J. Dagsson skrifar
Skoðun Nauðsynlegt að sameina verndun og nýtingu orku með stuðningi staðla Haukur Logi Jóhannsson skrifar
„Naktir elskendur, Helga og Bjarni, liggja í faðmlögum, handleggjabenda á rauðum rúmfötum, umvafin mildri birtu“ Sigþór U. Hallfreðsson Skoðun
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun