Stjórnmál til friðar Andrés Ingi Jónsson skrifar 23. desember 2022 15:00 Fátt er betra í aðdraganda jólanna en að ganga saman á Þorláksmessukvöld og krefjast friðar í heiminum. Á sama tíma og við sameinumst í kröfunni fyrir friði getum við litið inn á við og hugsað hvernig við getum betur beitt okkur í þágu friðsælli heims á nýju ári. Sérstaklega á þetta við okkur sem störfum í stjórnmálum, því við verðum ekki bara dæmd af orðum og friðargöngum, heldur þeim aðgerðum sem við stöndum fyrir. Hér langar mig þess vegna að nefna þrennt sem þingfólk getur gert eftir áramót til að stunda stjórnmál til friðar. 1. Tökum betur á móti fólki á flótta Ein erfiðasta afleiðing ófriðar er að fólk þarf að flýja heimkynni sín í leit að öryggi. Þetta hefur Evrópa heldur betur fengið að reyna eftir innrás Rússlands í Úkraínu. Stríðið hefur gert milljónir að flóttafólki, en þar hefur Ísland gert vel í að taka á móti þúsundum sem hafa leitað til okkar. Hversu vel íslensk stjórnvöld hafa staðið að móttöku úkraínsks flóttafólks leiðir hins vegar óhjákvæmilega hugann að því hvernig tekið er á móti fólki á flótta undan stríðsátökum annars staðar í heiminum. Erum við nokkuð búin að gleyma þotunni sem var fyllt af flóttafólki sem stjórnvöld vísuðu brott, beinustu leið á götuna í Grikklandi í haust? Í vélinni var m.a. fólk frá Írak, Palestínu og Afganistan – fólk að flýja stríð og átök. Félagsmálaráðherra þótti brottvísunin „óskaplega erfitt mál“, en virtist þá hafa gleymt skaðræðisfrumvarpi Jóns Gunnarssonar sem snýst fyrst og fremst um að ganga enn lengra í svona málum. Ítrekaðar brottvísanir íslenskra stjórnvalda á fólki inn í brotið hæliskerfi Grikklands stuðla ekki að friði í heiminum. Þær gera lítið úr rétti fólks á flótta, auka á erfiðleika grískra stjórnvalda við að tryggja öryggi flóttafólks og ýta á Evrópu að velta vandanum yfir á ríki rétt utan við álfuna – eins og Tyrkland og Líbýu, þar sem réttindi fólks eru enn minni. Eitt það besta sem stjórnarþingmenn geta gert í þágu mannúðar og friðar á nýju ári er að hætta að styðja útlendingafrumvarp Jóns Gunnarssonar og koma í lið með þeim sem vilja styrkja stöðu fólks á flótta. 2. Sýnum í verki að Ísland vilji afvopnun Það vantar ekki fögur orð hjá ráðamönnum þegar kemur að afvopnunarmálum, en minna er um aðgerðir þar sem þeirra er þörf. Á næsta ári verður Ísland t.d. með formennsku í Norðurlandaráði, þar sem hluti af dagskránni verður alþjóðleg ráðstefna um friðarmál með áherslu á afvopnunarmálin. Þegar Katrín Jakobsdóttir kynnti þessi áform sagði hún: „Norðurlöndin verða að vinna af krafti gegn útbreiðslu kjarnavopna og í átt að eyðileggingu þeirra, því kjarnorkustríð er stríð þar sem enginn er sigurvegari.“ Í praxís hafa íslensk stjórnvöld hins vegar staðið eindregið gegn samningi Sameinuðu þjóðanna um bann við kjarnavopnum (TPNW) – og tekið harðari afstöðu en mörg ríki sem við ættum að geta miðað okkur við. Fyrsti aðildarríkjafundur TPNW var haldinn síðastliðið vor, og þá virtist línan frá Nató vera að hundsa fundinn. Þó viku fjögur Natóríki frá þeirri línu. Þýskaland ákvað að mæta sem áheyrnarfulltrúi. Ríkisstjórn Noregs setti inn í sáttmála nýrrar ríkisstjórnar haustið 2021 að mæta sem áheyrnarfulltrúi. Holland og Belgía mættu líka. Það skiptir nefnilega máli að mæta og eiga samtalið – að styðja þannig allar aðgerðir gegn kjarnavopnum. En Ísland þverneitaði að mæta, eitt Norðurlandanna. Þvermóðska ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur er hættuleg á sama tíma og Rússland talar opinskátt um að beita kjarnavopnum í tengslum við innrásina í Úkraínu. Hún er á skjön við yfirlýsingar um að stjórnvöld vilji beita skapandi hugsun í þágu afvopnunar. Og þessi harða afstaða er furðuleg í ljósi þess að forsætisráðherra hefur heitið því að beita sér í þágu kjarnavopnabanns, eins og nýlega var minnt á í aðsendri grein ICAN, samtakanna sem eiga heiðurinn af því að TPNW-samningurinn varð til. 3. Friðlýsum Ísland (í alvöru) fyrir kjarnavopnum Þegar Alþingi samþykkti fyrstu þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland árið 2016 var einn liður í stefnunni mjög jákvæður friðarpunktur: „að Ísland og íslensk landhelgi sé friðlýst fyrir kjarnavopnum,“ en síðan voru tennurnar dregnar úr þessari aðgerð með því að hnýta aftan við: „að teknu tilliti til alþjóðlegra skuldbindinga“. Í umræðum um breytingar á þjóðaröryggisstefnunni núna í haust var Katrín Jakobsdóttir spurð hvaða alþjóðlegu skuldbindingar gætu komið í veg fyrir friðlýsingu fyrir kjarnavopnum. Þar nefndi hún tvennt: annars vegar aðildina að Atlantshafsbandalaginu og hins vegar hafréttarsamning Sameinuðu þjóðanna, en sagði jafnframt að „stefna íslenskra stjórnvalda er vel kunn og hún hefur verið sú að leyfa ekki staðsetningu kjarnavopna hér á Íslandi“. Þingheimur hefur tækifæri til að taka fastar til orða í þjóðaröryggisstefnunni þegar hún verður afgreidd seinna í vetur. Ef það er virkilega stefna stjórnvalda að ekki verði sett kjarnavopn á íslenska grundu, má þá ekki segja það berum orðum í þjóðaröryggisstefnu? Ef þau treysta sér ekki til að festa þá stefnu formlega á blað, þá er hún varla meira en orðin tóm. Friðargangan minnir okkur á það hversu gríðarstórt verkefni það er að berjast gegn stríði í heiminum. En eins og öll stærstu verkefnin byrjar það bara með einu litlu skrefi. Þau okkar sem erum í valdastöðum eins og þingmenn og ráðherrar njótum auk þess þeirra forréttinda að geta stigið stærri og áhrifaríkari skref. Þessar þrjár aðgerðir sem ég hef útlistað hér að framan gætum við sameinast um á nýju ári, svo við stundum stjórnmál til friðar. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Andrés Ingi Jónsson Píratar Kjarnorka Flóttafólk á Íslandi Mest lesið Hugleiðingar leikskólakennara í verkfalli Elín Gíslína Steindórsdóttir Skoðun Kæra vinkona Margrét Pála María Ösp Ómarsdóttir,Tinna Björg Kristinsdóttir Skoðun Opið bréf til þingmanna frá húsmóður í Vesturbænum Margrét Kristín Blöndal Skoðun Menntun í gíslingu hrímþursa Þorsteinn Gunnarsson Skoðun Styðjum Áslaugu Örnu – sameinumst um grunngildin Hópur Sjálfstæðismanna Skoðun Kennarar hafa yfirvinnu af öðrum kennurum Helga Dögg Sverrisdóttir Skoðun 460 milljóna króna ofrukkun á viku Ólafur Stephensen Skoðun Opið bréf til kennara og stjórnenda allra framhaldsskóla Klara Nótt Egilson Skoðun Ríkisstjórnin þarf aðhald Svandís Svavarsdóttir Skoðun Rauð viðvörun í íslenska menntakerfinu Tinna Steindórsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hugleiðingar leikskólakennara í verkfalli Elín Gíslína Steindórsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til þingmanna frá húsmóður í Vesturbænum Margrét Kristín Blöndal skrifar Skoðun Opið bréf til kennara og stjórnenda allra framhaldsskóla Klara Nótt Egilson skrifar Skoðun Kæra vinkona Margrét Pála María Ösp Ómarsdóttir,Tinna Björg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraflug í vondri stöðu - hvenær verður brugðist við? Sif Huld Albertsdóttir skrifar Skoðun Fangelsi Framsóknarflokksins Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Menntun í gíslingu hrímþursa Þorsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Viltu vinna með framtíðinni? Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Færum fanga úr fortíðinni Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Getur hver sem er sinnt besta starfi í heimi? Sveinlaug Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hugleiðing um listamannalaun IV Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Styðjum Áslaugu Örnu – sameinumst um grunngildin Hópur Sjálfstæðismanna skrifar Skoðun Sjálfbærni íslenskra fyrirtækja er ekki lengur valkostur Ísabella Ósk Másdóttir,Guðni Þór Þórsson,Arent Orri J. Claessen skrifar Skoðun Minnihlutavernd í fjöleignarhúsum Sigurður Orri Hafþórsson skrifar Skoðun Ríkisstjórnin þarf aðhald Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Undir faglegri leiðsögn kennara blómstra börn Jónína Hauksdóttir skrifar Skoðun Donald Trump og tollarnir Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Rauð viðvörun í íslenska menntakerfinu Tinna Steindórsdóttir skrifar Skoðun Varasjóður VR Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til Alþingis, við þingsetningu 4. febrúar Jóhanna Malen Skúladóttir,Laura Sólveig Lefort Scheefer,Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Leigubílar eiga að vera almenningssamgöngur en ekki neyðarúrræði Eyþór Máni Steinarsson skrifar Skoðun Hættan sem felst í því þegar stjórnmálamenn vilja endurskoða fjölmiðlastyrki vegna gagnrýnnar umfjöllunar Ólafur Hand skrifar Skoðun 460 milljóna króna ofrukkun á viku Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Kennarar hafa yfirvinnu af öðrum kennurum Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Byrlunar- og símamálið: þáttur blaðamanna féll á fyrningu Eva Hauksdóttir skrifar Skoðun Allar konur eru konur. Punktur. Auður Önnu Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hver er ábyrgð barna? Anna Laufey Stefánsdóttir skrifar Skoðun Rafbílar eru ódýrari Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Ég er foreldri, ég er kennari Hulda María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Þagnarbindindi: Er það lausn ríkisstjórnarinnar gagnvart þjóð sem hafnar hvalveiðum? Anahita Sahar Babaei skrifar Sjá meira
Fátt er betra í aðdraganda jólanna en að ganga saman á Þorláksmessukvöld og krefjast friðar í heiminum. Á sama tíma og við sameinumst í kröfunni fyrir friði getum við litið inn á við og hugsað hvernig við getum betur beitt okkur í þágu friðsælli heims á nýju ári. Sérstaklega á þetta við okkur sem störfum í stjórnmálum, því við verðum ekki bara dæmd af orðum og friðargöngum, heldur þeim aðgerðum sem við stöndum fyrir. Hér langar mig þess vegna að nefna þrennt sem þingfólk getur gert eftir áramót til að stunda stjórnmál til friðar. 1. Tökum betur á móti fólki á flótta Ein erfiðasta afleiðing ófriðar er að fólk þarf að flýja heimkynni sín í leit að öryggi. Þetta hefur Evrópa heldur betur fengið að reyna eftir innrás Rússlands í Úkraínu. Stríðið hefur gert milljónir að flóttafólki, en þar hefur Ísland gert vel í að taka á móti þúsundum sem hafa leitað til okkar. Hversu vel íslensk stjórnvöld hafa staðið að móttöku úkraínsks flóttafólks leiðir hins vegar óhjákvæmilega hugann að því hvernig tekið er á móti fólki á flótta undan stríðsátökum annars staðar í heiminum. Erum við nokkuð búin að gleyma þotunni sem var fyllt af flóttafólki sem stjórnvöld vísuðu brott, beinustu leið á götuna í Grikklandi í haust? Í vélinni var m.a. fólk frá Írak, Palestínu og Afganistan – fólk að flýja stríð og átök. Félagsmálaráðherra þótti brottvísunin „óskaplega erfitt mál“, en virtist þá hafa gleymt skaðræðisfrumvarpi Jóns Gunnarssonar sem snýst fyrst og fremst um að ganga enn lengra í svona málum. Ítrekaðar brottvísanir íslenskra stjórnvalda á fólki inn í brotið hæliskerfi Grikklands stuðla ekki að friði í heiminum. Þær gera lítið úr rétti fólks á flótta, auka á erfiðleika grískra stjórnvalda við að tryggja öryggi flóttafólks og ýta á Evrópu að velta vandanum yfir á ríki rétt utan við álfuna – eins og Tyrkland og Líbýu, þar sem réttindi fólks eru enn minni. Eitt það besta sem stjórnarþingmenn geta gert í þágu mannúðar og friðar á nýju ári er að hætta að styðja útlendingafrumvarp Jóns Gunnarssonar og koma í lið með þeim sem vilja styrkja stöðu fólks á flótta. 2. Sýnum í verki að Ísland vilji afvopnun Það vantar ekki fögur orð hjá ráðamönnum þegar kemur að afvopnunarmálum, en minna er um aðgerðir þar sem þeirra er þörf. Á næsta ári verður Ísland t.d. með formennsku í Norðurlandaráði, þar sem hluti af dagskránni verður alþjóðleg ráðstefna um friðarmál með áherslu á afvopnunarmálin. Þegar Katrín Jakobsdóttir kynnti þessi áform sagði hún: „Norðurlöndin verða að vinna af krafti gegn útbreiðslu kjarnavopna og í átt að eyðileggingu þeirra, því kjarnorkustríð er stríð þar sem enginn er sigurvegari.“ Í praxís hafa íslensk stjórnvöld hins vegar staðið eindregið gegn samningi Sameinuðu þjóðanna um bann við kjarnavopnum (TPNW) – og tekið harðari afstöðu en mörg ríki sem við ættum að geta miðað okkur við. Fyrsti aðildarríkjafundur TPNW var haldinn síðastliðið vor, og þá virtist línan frá Nató vera að hundsa fundinn. Þó viku fjögur Natóríki frá þeirri línu. Þýskaland ákvað að mæta sem áheyrnarfulltrúi. Ríkisstjórn Noregs setti inn í sáttmála nýrrar ríkisstjórnar haustið 2021 að mæta sem áheyrnarfulltrúi. Holland og Belgía mættu líka. Það skiptir nefnilega máli að mæta og eiga samtalið – að styðja þannig allar aðgerðir gegn kjarnavopnum. En Ísland þverneitaði að mæta, eitt Norðurlandanna. Þvermóðska ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur er hættuleg á sama tíma og Rússland talar opinskátt um að beita kjarnavopnum í tengslum við innrásina í Úkraínu. Hún er á skjön við yfirlýsingar um að stjórnvöld vilji beita skapandi hugsun í þágu afvopnunar. Og þessi harða afstaða er furðuleg í ljósi þess að forsætisráðherra hefur heitið því að beita sér í þágu kjarnavopnabanns, eins og nýlega var minnt á í aðsendri grein ICAN, samtakanna sem eiga heiðurinn af því að TPNW-samningurinn varð til. 3. Friðlýsum Ísland (í alvöru) fyrir kjarnavopnum Þegar Alþingi samþykkti fyrstu þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland árið 2016 var einn liður í stefnunni mjög jákvæður friðarpunktur: „að Ísland og íslensk landhelgi sé friðlýst fyrir kjarnavopnum,“ en síðan voru tennurnar dregnar úr þessari aðgerð með því að hnýta aftan við: „að teknu tilliti til alþjóðlegra skuldbindinga“. Í umræðum um breytingar á þjóðaröryggisstefnunni núna í haust var Katrín Jakobsdóttir spurð hvaða alþjóðlegu skuldbindingar gætu komið í veg fyrir friðlýsingu fyrir kjarnavopnum. Þar nefndi hún tvennt: annars vegar aðildina að Atlantshafsbandalaginu og hins vegar hafréttarsamning Sameinuðu þjóðanna, en sagði jafnframt að „stefna íslenskra stjórnvalda er vel kunn og hún hefur verið sú að leyfa ekki staðsetningu kjarnavopna hér á Íslandi“. Þingheimur hefur tækifæri til að taka fastar til orða í þjóðaröryggisstefnunni þegar hún verður afgreidd seinna í vetur. Ef það er virkilega stefna stjórnvalda að ekki verði sett kjarnavopn á íslenska grundu, má þá ekki segja það berum orðum í þjóðaröryggisstefnu? Ef þau treysta sér ekki til að festa þá stefnu formlega á blað, þá er hún varla meira en orðin tóm. Friðargangan minnir okkur á það hversu gríðarstórt verkefni það er að berjast gegn stríði í heiminum. En eins og öll stærstu verkefnin byrjar það bara með einu litlu skrefi. Þau okkar sem erum í valdastöðum eins og þingmenn og ráðherrar njótum auk þess þeirra forréttinda að geta stigið stærri og áhrifaríkari skref. Þessar þrjár aðgerðir sem ég hef útlistað hér að framan gætum við sameinast um á nýju ári, svo við stundum stjórnmál til friðar. Höfundur er þingmaður Pírata.
Skoðun Sjálfbærni íslenskra fyrirtækja er ekki lengur valkostur Ísabella Ósk Másdóttir,Guðni Þór Þórsson,Arent Orri J. Claessen skrifar
Skoðun Opið bréf til Alþingis, við þingsetningu 4. febrúar Jóhanna Malen Skúladóttir,Laura Sólveig Lefort Scheefer,Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar
Skoðun Leigubílar eiga að vera almenningssamgöngur en ekki neyðarúrræði Eyþór Máni Steinarsson skrifar
Skoðun Hættan sem felst í því þegar stjórnmálamenn vilja endurskoða fjölmiðlastyrki vegna gagnrýnnar umfjöllunar Ólafur Hand skrifar
Skoðun Þagnarbindindi: Er það lausn ríkisstjórnarinnar gagnvart þjóð sem hafnar hvalveiðum? Anahita Sahar Babaei skrifar