Aflvaki í skapandi greinum Anna Hildur Hildibrandsdóttir og Erla Rún Guðmundsdóttir skrifa 19. maí 2023 11:00 Aflvaki merkir kraftur sem örvar menn til dáða. Þann 10. maí 2023 sendi Hagstofa Íslands frá sér nýja og uppfærða menningarvísaog upplýsingarnar sem þar koma fram eru sannarlega örvandi fyrir atvinnuveg sem var fyrst skilgreindur í kortlagningu á hagrænum áhrifum skapandi greina á Íslandi árið 2011. Þar má sjá að um 15.300 manns starfa í menningu og skapandi greinum og rúmlega 5.000 rekstraraðilar með einhverja starfsemi. Rekstrartekjur voru rúmlega 126 milljarðar árið 2021 og þær tölur ná yfir allar þær rekstrartekjur sem rekstraraðili tiltekur í skattaframtali, þ.m.t. útflutningstekjur og hvers kyns styrki. Þannig aukast rekstrartekjur í geiranum um 2,9% frá árinum 2012, en um 40,3% ef fjölmiðlar og prentun er fráskilið. Í þeim tveimur greinum er mikill samdráttur samkvæmt tölunum. Kvikmynda- og sjónvarpsgeirinn er stærstur í rekstrartekjum en sveiflukenndur. Mikill vöxtur er í hönnun og arkitektúr þar sem rekstrartekjur hafa tvöfaldast á tíu árum. Sviðslistir dragast saman þegar bornar eru saman tölur frá 2012 og 2021 en aukast ef horft er til 2012-2019, áður en heimsfaraldur skall á. Tölurnar sýna einmitt líka hvaða áhrif heimsfaraldurinn hafði á ólíkar greinar því milli 2019 og 2020 jukust rekstrartekjur í fjórum þeirra, mest í tölvuleikjageiranum um tæp 50%. Á sama tíma hröpuðu rekstrartekjur í tónlist um tæp 45%. Frá 2020 til 2021 jukust þær líka mest í tónlist en höfðu þó ekki náð fyrri hæðum. Rekstrartekjur í menningu og skapandi greinum, Hagstofa Íslands Hvað vantar? Það er virkilegt gleðiefni að menningarvísar séu uppfærðir núna með reglulegum hætti. Talnaefnið sem þarna liggur að baki eru forsenda þess að hægt sé að rýna stefnur og stoðkerfi sem hafa þróast verulega á undanförnum 25 árum og um leið efla innviði þeirra atvinnugreina sem hér um ræðir. Hins vegar er ljóst að verulega vantar upp á til að talnaefnið segi alla söguna. Til að mynda er ekki hægt að sjá greiningu á útflutningstekjum í menningu og skapandi greinum, hvorki sem hluta af rekstrartekjum né í öðru talnaefni Hagstofunnar um utanríkisverslun. Með betri upplýsingum eða mælaborði sem sýnir hvernig sú kaka skiptist mætti t.d. skoða hvort áhersluverkefni Íslandsstofu séu liður í vaxtarsprota í þeim efnum? Jafnframt er vitað að í tölum um starfandi eftir skapandi greinum vantar stóran hluta sjálfstætt starfandi. Það verður að teljast afar líklegt að sá hópur sé einmitt sérstaklega stór í menningu og skapandi greinum, og því ákjósanlegt að leita leiða til að ná þeim inn í tölurnar. Auk þess er erfitt er að átta sig á hversu vel sjálfstætt starfandi og minni fyrirtæki skrá ÍSAT númer sem er atvinnugreinaflokkunin sem allt byggir á. Þá er í menningarvísum er ekki hægt að skoða skiptingu eftir landshlutum. Það væri verðugt verkefni að vinna að slíku niðurbroti á tölum þannig að hægt sé að meta menningarstefnu og aðgerðaráætlanir sem gerðar eru reglulega fyrir hvern landshluta. Hér er aðeins fátt eitt nefnt og mikilvæg verkefni framundan við að rýna hvað má bæta og hvernig má þróa menningarvísana enn frekar. Rannsóknasetur skapandi greina Í ágúst 2021 kynnti þáverandi ríkisstjórn aðgerðaráætlun undir einkunnarorðinu Skapandi Ísland. Í þeirri aðgerðaráætlun var Háskólanum á Bifröst falið að leiða undirbúning að stofnun skapandi greina í samstarfi við Listaháskóla Íslands, Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands og Samtök skapandi greina. Það glittir nú í að setrið líti dagsins ljós. Það verður meðal annars hlutverk slíks seturs að eiga að góðu samtali og samstarfi við Hagstofu Íslands um hvernig megi áfram þróa og bæta þau talnasöfn sem nú er unnið með. Við sem höfum staðið að undirbúningi að stofnun setursins fögnum því að sá tími sé runninn upp að hægt verði að finna því þarfa samtali ákveðinn farveg og um leið efla til dáða þá sem hafa áhuga á rannsóknum á sviði atvinnulífs menningar og skapandi greina. Anna Hildur Hildibrandsdóttir fagstjóri skapandi greina við Háskólann á Bifröst og formaður undirbúningsstjórnar um stofnun Rannsóknaseturs skapani greinaErla Rún Guðmundsdóttir sérfræðingur í menningartölfræði Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Menning Stjórnsýsla Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson skrifar Sjá meira
Aflvaki merkir kraftur sem örvar menn til dáða. Þann 10. maí 2023 sendi Hagstofa Íslands frá sér nýja og uppfærða menningarvísaog upplýsingarnar sem þar koma fram eru sannarlega örvandi fyrir atvinnuveg sem var fyrst skilgreindur í kortlagningu á hagrænum áhrifum skapandi greina á Íslandi árið 2011. Þar má sjá að um 15.300 manns starfa í menningu og skapandi greinum og rúmlega 5.000 rekstraraðilar með einhverja starfsemi. Rekstrartekjur voru rúmlega 126 milljarðar árið 2021 og þær tölur ná yfir allar þær rekstrartekjur sem rekstraraðili tiltekur í skattaframtali, þ.m.t. útflutningstekjur og hvers kyns styrki. Þannig aukast rekstrartekjur í geiranum um 2,9% frá árinum 2012, en um 40,3% ef fjölmiðlar og prentun er fráskilið. Í þeim tveimur greinum er mikill samdráttur samkvæmt tölunum. Kvikmynda- og sjónvarpsgeirinn er stærstur í rekstrartekjum en sveiflukenndur. Mikill vöxtur er í hönnun og arkitektúr þar sem rekstrartekjur hafa tvöfaldast á tíu árum. Sviðslistir dragast saman þegar bornar eru saman tölur frá 2012 og 2021 en aukast ef horft er til 2012-2019, áður en heimsfaraldur skall á. Tölurnar sýna einmitt líka hvaða áhrif heimsfaraldurinn hafði á ólíkar greinar því milli 2019 og 2020 jukust rekstrartekjur í fjórum þeirra, mest í tölvuleikjageiranum um tæp 50%. Á sama tíma hröpuðu rekstrartekjur í tónlist um tæp 45%. Frá 2020 til 2021 jukust þær líka mest í tónlist en höfðu þó ekki náð fyrri hæðum. Rekstrartekjur í menningu og skapandi greinum, Hagstofa Íslands Hvað vantar? Það er virkilegt gleðiefni að menningarvísar séu uppfærðir núna með reglulegum hætti. Talnaefnið sem þarna liggur að baki eru forsenda þess að hægt sé að rýna stefnur og stoðkerfi sem hafa þróast verulega á undanförnum 25 árum og um leið efla innviði þeirra atvinnugreina sem hér um ræðir. Hins vegar er ljóst að verulega vantar upp á til að talnaefnið segi alla söguna. Til að mynda er ekki hægt að sjá greiningu á útflutningstekjum í menningu og skapandi greinum, hvorki sem hluta af rekstrartekjum né í öðru talnaefni Hagstofunnar um utanríkisverslun. Með betri upplýsingum eða mælaborði sem sýnir hvernig sú kaka skiptist mætti t.d. skoða hvort áhersluverkefni Íslandsstofu séu liður í vaxtarsprota í þeim efnum? Jafnframt er vitað að í tölum um starfandi eftir skapandi greinum vantar stóran hluta sjálfstætt starfandi. Það verður að teljast afar líklegt að sá hópur sé einmitt sérstaklega stór í menningu og skapandi greinum, og því ákjósanlegt að leita leiða til að ná þeim inn í tölurnar. Auk þess er erfitt er að átta sig á hversu vel sjálfstætt starfandi og minni fyrirtæki skrá ÍSAT númer sem er atvinnugreinaflokkunin sem allt byggir á. Þá er í menningarvísum er ekki hægt að skoða skiptingu eftir landshlutum. Það væri verðugt verkefni að vinna að slíku niðurbroti á tölum þannig að hægt sé að meta menningarstefnu og aðgerðaráætlanir sem gerðar eru reglulega fyrir hvern landshluta. Hér er aðeins fátt eitt nefnt og mikilvæg verkefni framundan við að rýna hvað má bæta og hvernig má þróa menningarvísana enn frekar. Rannsóknasetur skapandi greina Í ágúst 2021 kynnti þáverandi ríkisstjórn aðgerðaráætlun undir einkunnarorðinu Skapandi Ísland. Í þeirri aðgerðaráætlun var Háskólanum á Bifröst falið að leiða undirbúning að stofnun skapandi greina í samstarfi við Listaháskóla Íslands, Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands og Samtök skapandi greina. Það glittir nú í að setrið líti dagsins ljós. Það verður meðal annars hlutverk slíks seturs að eiga að góðu samtali og samstarfi við Hagstofu Íslands um hvernig megi áfram þróa og bæta þau talnasöfn sem nú er unnið með. Við sem höfum staðið að undirbúningi að stofnun setursins fögnum því að sá tími sé runninn upp að hægt verði að finna því þarfa samtali ákveðinn farveg og um leið efla til dáða þá sem hafa áhuga á rannsóknum á sviði atvinnulífs menningar og skapandi greina. Anna Hildur Hildibrandsdóttir fagstjóri skapandi greina við Háskólann á Bifröst og formaður undirbúningsstjórnar um stofnun Rannsóknaseturs skapani greinaErla Rún Guðmundsdóttir sérfræðingur í menningartölfræði
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar