Aldrei í sögunni hefur fleira fólk verið á flótta í heiminum. Það er rétt að minna á þá dapurlegu staðreynd í dag, þann 20. júní, á alþjóðadegi flóttafólks, þegar ljósi er varpað á þann vanda sem flóttafólk stendur frammi fyrir. Foreldrar, börn, systkini, ömmur og afar hafa hrakist heiman frá sér. Frá ættingjum, skólagöngu, vinum, atvinnu, eignum, ættjörð sinni og öðru því sem skiptir fólk máli.
Mörg þeirra sem eru nærri okkar heimshluta hafa lagt af stað og freistað þess að ná yfir djúp Miðjarðarhafsins. Ljóðskáldið Warsan Shire, sem er af sómölsk-breskum uppruna, lýsir hörmungum flóttans á raunsannan hátt með augum þess sem flýr í ljóðinu hér fyrir neðan og bendir á þá staðreynd að, „enginn setur börnin sín í bátinn nema sjórinn sé öruggari en landið“.
Það er lífshættulegt að flýja langar leiðir. Á Miðjarðarhafinu hafa meira en 25.000 manns drukknað síðasta áratuginn í leitinni að öruggu skjóli. Það slagar hátt í íbúafjölda alls Hafnarfjarðar. Og enn er hundruða saknað frá því síðustu viku.
En það er langt í frá að allt flóttafólk fari um svo langan veg í leit að öruggu skjóli. Rúmur helmingur þeirra er á vergangi í eigin landi. Tveir þriðju þeirra sem flýja yfir landamæri eigin lands dvelja í næstu nágrannalöndum, sem oft eru meðal fátækustu ríkja heims. Í Líbanon er fjórði hver íbúi flóttamaður. Hver og einn getur gert sér að leik að reikna út hversu margt flóttafólk væri hér ef hlutfallið væri eins hér. Til Íslands leitar brotabrot af þeirri tölu.
Sá fjöldi fólks sem hefur þurft að flýja heimahagana telur samtals 108,4 milljónir og meirihlutinn er konur og börn. Þessi tala er sambærileg við íbúafjölda Íslands, sinnum 288. Hugsið ykkur! Þetta eru miklar tölur en á bak við þær eru andlit, manneskjur af holdi og blóði sem fara út í óvissuna til að bjarga sér og sínum. Manneskjur eins ólíkar eins og þær geta verið en deila þó svo margar sömu aðstæðum. Mikið af börnum, gömlu fólki, mörg lasburða, flest sakna heimahaganna, sum eru hrædd og flest óörugg. Á þeim brenna þrúgandi spurningar eins og „hvar bíður okkar skjól?“ og „hvar geta börnin okkar lifað mannsæmandi og öruggu lífi?“.
Þeirra vandi er viðfangsefni heimsins alls. Við erum hluti af honum. Tökum vel á móti flóttafólki!
Warsan Shire - HEIMA
enginn fer að heiman
nema heima sé hákarlskjaftur
þú flýrð ekki burt úr borginni
nema borgin sé þegar flúin
nágrannar þínir hlaupa hraðar en þú
með blóðugan kökkinn í hálsinum
og strákurinn sem var með þér í skóla
þessi sem kyssti þig föla
í felum á bakvið blikkverksmiðjuna
heldur á byssu sem er stærri en hann sjálfur
þú ferð ekki að heiman
nema heima reki þig burt
Enginn fer að heiman
nema þú sért með heima á hælunum
eld á iljum
sjóðandi blóð í maga
aldrei kom þér annað eins til hugar
þar til sviðin sveðjueggin
ógnaði hálsi þínum
og jafnvel þá
reyndirðu að umla þjóðsönginn
og reifst svo passann í tætlur inni á flugvallarklósetti
og grést hvert pappírssnifsi
sem þú beist í því það staðfesti ennþá betur
að þú færir aldrei til baka
þið verðið að skilja
að enginn setur börnin sín í bátinn
nema sjórinn sé öruggari en landið
enginn brennir lófana
undir lestum
og lestarvögnum
enginn eyðir sólarhringum í iðrum flutningabíls
borðandi dagblöð nema allir þeir kílómetrar
þýði annað og meira en að ferðast
enginn skríður undir girðingar
engan dreymir um barsmíðar
samúð
engan dreymir um líf í flóttamannabúðum
eða innanklæðaleit sem endar án klæða
og líkama í sárum
og fangelsi
því fangelsi er alltaf skárra
en logandi borg
og einn lítill fangavörður
í nóttinni
alltaf betri en farmur af fullorðnum mönnum
sem allir líkjast föður þínum í framan
engin gæti afborið það
engin gæti kyngt því
engin húð er til nógu sterk
og allt þetta
enga svarta hér
flóttamenn
útlendingapakk
hælisleitendur
mættir hingað á spenann
niggarar með alla vasa tóma
og skrýtna lykt
villimenn
búnir að rústa landinu sínu
og komnir til að rústa okkar
hvernig bara getið þið
notað þessi orð
og gefið okkur þennan svip
þið haldið kannski að skammirnar
séu skárri en að missa handlegg
að orðin séu skárri
en fjórtán menn á milli
fóta þinna
eða auðveldra sé fyrir okkur
að kyngja skítkastinu frá ykkur
heldur en gúmmíi
heldur en beinum
heldur en barninu okkar í pörtum
mig langar heim
en heima er hákarlskjaftur
heima er hlaupið á byssu
og enginn myndi fara að heiman
nema heima myndi elta þig niður að strönd
nema heima myndi segja hlauptu hraðar
skildu fötin eftir
skríddu yfir eyðimörkina
svamlaðu yfir höfin
drukknaðu
bjargaðu þér
bilastu úr hungri
betlaðu
kyngdu öllu stolti
gerðu allt til að komast af
Enginn fer að heiman þar til heima
er sveitt og loðin rödd í eyra þínu
sem segir
farðu
farðu frá mér núna
ég veit ekki hvað ég er orðin
ég veit bara að allstaðar annarstaðar
ertu öruggari en hjá mér
Þýð. Hallgrímur Helgason
Höfundur er teymisstjóri í málefnum flóttafólks hjá Rauða krossinum á Íslandi.
