Frumvarp Katrínar Jakobsdóttur fyrrverandi forsætisráðherra um sanngirnisbætur, fyrir fólk sem varð fyrir ofbeldi á vistheimilum á vegum hins opinbera sem börn, var lagt í Samráðsgátt stjórnvalda fyrir rúmu einu og hálfu ári. Alls bárust 42 umsagnir um það, m.a. er fjárhæð bóta gagnrýnd en í frumvarpinu kemur fram að bætur skuli aldrei vera hærri en þrjár milljónir króna það var síðar hækkað í fimm milljónir.
Frumvarpið gekk til allsherjar-og mennatmálanefndar Alþingis í nóvember 2023. Bryndís Haraldsdóttir formaður nefndarinnar segir að síðan þá hafi margir komið fyrir nefndina vegna málsins. Hún segir frásagnir fólks afar sláandi.
„Þetta eru án efa viðkvæmustu mál og sögur sem við höfum fengið til okkar. Þetta hefur haft veruleg áhrif á sálastetrið og við tökum sögurnar mjög til okkar. Við höfum mörg hver farið í marga hringi um hver sé besta leiðin til að nálgast þessi viðkvæmu viðfangsefni.“
Forsætisráðherra fylgist með
Hún segir hins vegar að enn sé ekki byrjað að ræða um hver væri sanngjörn upphæð bóta.
„Nei það er ekki komin nein niðurstaða í það frekar en hvernig frumvarpið á að líta almennt út ef og þegar það fer í aðra umræðu inn í þingsal. Það eru miklar athugasemdir við það og okkur er því ákveðinn vandi á höndum. Þá hvort og hvernig við náum utan um málið. En ég veit að verkefnið sem slíkt fer ekkert frá okkur. Núverandi forsætisráðherra er mjög meðvitaður um það,“ segir Bryndís.
Sum málin sem snúa að sanngirnisbótum ná langt aftur. Til að mynda hefur fólk sem dvaldi á Vöggustofunni að Hlíðarenda sem var rekin frá 1949 til 1963 enn ekki fengið greiddar sanngirnisbætur.
Bryndís segir að í sínum huga sé tvennt sem þurfi að huga að í málsmeðferðinni.
„Stóra málið er auðvitað að við þurfum að koma í veg fyrir að svona ofbeldi gerist nokkru sinni í framtíðinni. Hinn þátturinn er að samfélagið þarf með einhverjum hætti að koma að því að aðstoða þá sem hafa orðið fyrir slíku,“ segir Bryndís.
Þarf að gera miklar endurbætur
Í núverandi frumvarpi er lagt til að ekki eigi lengur að þurfa að fara í stórar, tímafrekar og fjárhagslegar dýrar rannsóknir. Bryndís segir að fólk hafi hins vegar bent á að það þurfi einmitt að gera það svo hægt sé að læra af fortíðinni. Þá sé slíkt ferli hluti af því að bæta fyrir brotin. Hún segir að það þurfi að gera miklar breytingar á núverandi frumvarpi.
„Mér þykir ljóst að það þurfi að beita öðrum leiðum en lagt er til í þessu frumvarpi. Þannig að við erum að velta fyrir okkur hvernig við getum nálgast þetta. Við sjáum það að frumvarpsdrögin eins og þau liggja fyrir hafa fengið töluverða gagnrýni. Þó að þau séu mjög heiðarleg leið til að ná utan um þetta verkefni,“ segir hún.
Aðspurð um hvort það komi til greina að nefndin neiti að afgreiða núverandi frumvarp svarar Bryndís:
„Það gæti alveg komið til þess. Það eru ekki öll frumvörp sem koma inn í þingið og fá afgreiðslu. Stundum þurfa þau að koma oftar einu sinni fyrir þingið og þá oft í breyttri mynd. Þá er búið að taka tillit til þeirra athugasemda sem fram hafa komið. En ég tel algjörlega ótímabært á þessum tímapunkti að segja til um hver verður niðurstaðan verður,“ segir Bryndís að lokum.
