Þakklátur fyrir að vera á lífi

Ætli ég sé ekki bara fyrst og fremst þakklátur. Fyrir það að vera á lífi og að hafa fengið annað tækifæri til þess að lifa lífinu til fulls,“ segir Ragnar Erling Hermannsson sem í maí árið 2009, þá 24 ára gamall, var tekinn með tæplega sex kíló af kókaíni í farangri sínum á alþjóðaflugvellinum í Recife í Brasilíu.

Ragnar kom aftur til Íslands í lok síðasta árs og hefur frá þeim tíma tekið líf sitt í gegn; fór í langtímameðferð og er í dag á beinu brautinni. „Ég geri mér fullkomlega grein fyrir því að það eru ekki allir jafn lánsamir og ég var,“ segir hann brosandi en á sama tíma örlítið alvarlegur þegar við sitjum yfir kaffibolla á Kjarvalsstöðum sólríkan en ögn kaldan haustviðrisdag. Fyrir fimm árum var hann staddur í Brasilíu og vissi ekki hver örlög sín yrðu. Þó hann hefði vonað að hann kæmist aftur til Íslands þá vissi hann í raun ekkert hvað biði sín.

Átti sín góðu tímabil

Mikið var fjallað um handtöku Ragnars í íslenskum fjölmiðlum sem og brasilískum. Hann hafði nokkru áður stigið sín fyrstu skref í sjónvarpi þegar hann var meðal keppenda í sjónvarpsþáttunum Leitin að strákunum þar sem tíu manns kepptu um að fá sinn eigin sjónvarpsþátt.

Frá þrettán ára aldri var hann meira og minna í neyslu. Hann átti sín góðu tímabil en þau stóðu yfirleitt stutt. „Ég náði samt sjaldnast að halda mér lengi á beinu brautinni. Sem barn og unglingur þá var ég aldrei sáttur við sjálfan mig. Mér leið alltaf eins og ég væri einskis virði. Þegar ég kynntist áfengi og eiturlyfjum þá fann ég frelsi. Síðan varð ég eldri og neyslan ágerðist. Henni fylgdi líka mikill óheiðarleiki en kannski fyrst og fremst flótti frá raunveruleikanum.“

Ætlaði að smygla frá Danmörku

Á unglingsárum kom hann einnig út úr skápnum. „Eftir það kynntist ég líka dálítið nýjum heimi. Ég fór inn í ákveðinn glansheim þar sem allt snerist um að vera sem flottastur og djammið var mikið.“ Hann segist sífellt hafa verið að reyna að vera annar en hann var en í raun og veru aldrei liðið vel, kannski komist næst því þegar hann var undir áhrifum. Um tvítugt jókst djammið og neyslan sem svo endaði með því að hann ákvað vegna skulda sem hann hafði safnað að taka að sér að smygla eiturlyfjum frá Danmörku til Íslands. Þegar á hólminn var komið guggnaði hann og tapaði efnunum

Þegar hann kom aftur til Íslands eftir misheppnaða smyglferð var hann því kominn í skuld við þá sem áttu efnin og var gert að borga hana með því að fara til Brasilíu. „Á þessum tíma var ég stjórnlaus í neyslu. Þegar komið var til mín og mér sagt að ég ætti að fara þarna út þá hugsaði ég með mér að ég hefði ekkert val. Það var annaðhvort að axla ábyrgðina svona eða að eiga á hættu að mér yrði gert eitthvað eða fjölskyldu minni. Þessi gegndarlausa neysla hafði slökkt á öllum tengslum við sjálfan mig og mér var alveg sama hvað ég gerði.“

Var dofinn

Fyrst fór hann til Amsterdam þar sem hann var í um þrjár vikur áður en hann fór til Brasilíu þar sem hann var í aðrar þrjár vikur áður en hann var sendur í smyglferðina. Þegar hann lenti á flugvellinum í Recife þótti tollvörðum hann grunsamlegur. Hann var beðinn um að koma afsíðis þar sem tæplega sex kíló af kókaíni fundust vandlega falin í tösku hans. „Það er svo skrýtið að þegar ég hugsa til baka þá finnst mér að vissu leyti eins og ég hafi ekki verið þarna. Ég var bara dofinn. Búinn á því andlega og líkamlega. Mig langaði bara að leggjast niður því ég var gjörsamlega að niðurlotum kominn.“



Því næst var hann leiddur burt í járnum. „Ég var leiddur niðurlægður í gegnum allan flugvöllinn fyrir framan myndatökuvélar og aðra ferðamenn, guði sé lof að það voru ekki fleiri á ferð,“ segir Ragnar og hryllir sig við tilhugsunina.



Óttaðist um líf sitt

Eftir skýrslutökur var hann færður í fangelsi. „Þarna gerði ég mér engan veginn grein fyrir því hversu alvarlega stöðu ég var kominn í.“

Í fangelsinu óttaðist hann svo sannarlega um líf sitt. Fyrst um sinn náði hann ekki sambandi við fjölskyldu sína og fyrsti Íslendingurinn sem hann talaði við eftir handtökuna var fréttamaður Stöðvar 2 sem hringdi í fangelsið og fékk að tala við hann. Ragnar bað fréttamanninn örvæntingarfullur um hjálp enda vissi hann ekkert hvað hann væri kominn úti í.

Eftir að hafa dvalið fjóra mánuði í einu alræmdasta fangelsi Brasilíu fékk Ragnar að bíða dóms í frelsi. Þá hafði dómur á fyrsta dómsstigi kveðið á um fjögurra ára skilorðsbundinn dóm en því var áfrýjað af ákæruvaldinu. Dómsstigin í Brasilíu eru þrjú og á öðru dómsstigi fékk hann fjögurra ára fangelsisdóm sem hann sjálfur áfrýjaði og fékk að bíða í frelsi eftir að hæstiréttur dæmdi á því dómsstigi.

Í stanslausri neyslu 

„Meðan ég beið dómskvaðningar þá fékk ég ekki atvinnuleyfi og mátti ekki fara úr landi. Þannig að fjölskylda mín fann kristið meðferðarheimili þar sem mér var sýndur skilyrðislaus kærleikur og þolinmæði. Sem ég átti engan veginn skilið vegna þess að ég var í stanslausri neyslu meðan ég var úti. Alltaf tók presturinn sem rak heimilið mér opnum örmum kærleikans, sama hvað ég hafði gert og í hvaða ástandi ég var. Þeir björguðu mér,“ segir hann.

„Hefði ég verið annars staðar þá veit ég ekkert hvernig þetta hefði farið. Flestir hefðu hent mér út á götu og þá veit ég ekki hvort ég væri hér í dag.“

Þrátt fyrir að aðstaðan á meðferðarheimilinu væri langtum betri en í fangelsinu þá var hún samt bágborin. „Það voru þrjú herbergi með kojum þar sem voru 10–17 saman í herbergi. Það voru ekki dýnur í öllum kojum en þær sem voru til staðar voru eldgamlar og örþunnar. Hreinlætisvörur voru líka af skornum skammti. Aðbúnaður þar var vægast sagt slæmur þar sem ekkert fjármagn er til staðar til að gera upp hluti og hafa mannsæmandi aðbúð þá níu mánuði sem meðferðin tekur.“

Ólíkir heimar

Ragnar dvaldi þó þar lengur en sem meðferðartíma nemur. Samtals var hann þar í um fjögur ár meðan hann beið þess að úrskurðað yrði í máli hans. Þrátt fyrir að vera á meðferðarheimili harðnaði neyslan sífellt. „Þarna leiddist ég út í að prófa krakk og var líka í mikilli kannabisneyslu. Ég fór af meðferðarheimilinu inn á milli og hélt til á alls konar stöðum. Bæði hjá góðu fólki en líka í dópgrenjum,“ segir hann og leggur áherslu á hversu ólíkur þessi heimur er þeim íslenska. „Ég bjó í fátækasta hluta Norðaustur-Brasilíu. Ég kynntist alls konar fólki; allt frá 10 barna einstæðri móður sem var krakksali yfir í vel setta enskukennara sem bjuggu í strandbæ.“



Stanslaus bið 

Hann segist hafa verið týndur á þessum tíma. Ánægður að vera utan múranna en á sama tíma var óvissan mikil og erfitt að bíða þess sem yrði. Hugsanlega myndi hann fá fangelsisdóm á þriðja dómsstigi. „Mér leið oft eins og ég væri fastur í eins konar paradís. Það var líka svo fallegt þarna og margt gott. En ég var samt fangi og mátti ekkert fara eða gera. Í fjögur ár og átta mánuði var ég stanslaust í bið milli vonar og ótta. Ég fékk í raun ekkert andlegt svigrúm til þess að gera nokkurn skapaðan hlut. Ég var þakklátur fyrir að vera ekki í fangelsi en óttaðist líka hvað myndi verða.“

 

Sendur heim af mannúðarástæðum

Í ágúst 2013 veiktist Ragnar alvarlega og var lagður inn á spítala nær dauða en lífi. „Ég var þar í rúma tvo mánuði. Mér leið hræðilega og var nokkuð viss um að þarna myndi ég deyja,“ segir hann. „Ég var fárveikur og var vart hugað líf. Fjölskylda mín fór þá á fullt að finna lögfræðinga fyrir mig til þess að fá mig heim. Ég er henni ótrúlega þakklátur fyrir það. Vegna þess hversu veikur ég var þá fékk ég að koma heim af mannúðarástæðum. Þeir í raun sendu mig heim til að leyfa mér að deyja hér.“

Ragnar fékk þó heilsuna aftur og er stálsleginn í dag. „Ég grét þegar ég komst um borð í vélina og var á leið til Íslands. Ég trúði þessu ekki.“ 

Í byrjun desember í fyrra kom hann aftur til landsins. 

„Meðan ég var á spítalanum úti mælti vinkona mín með því að ég færi í meðferð á Krýsuvík. Ég ákvað að gera það. Ég komst þar inn í janúar og þá hófst bati minn,“ segir Ragnar. 

 

Horfðist í augu við sjálfan sig

„Ég var þar í meðferð í sex mánuði og þar hófst í fyrsta skipti eitthvað sem hægt er að kalla bata. Ég horfðist í augu við sjálfan mig, hvernig hlutirnir voru og á hvaða stað ég var. Afneitun fíkilsins fór að rjátlast af mér. Ég fékk loksins þann verkfærakassa lífsins sem ég hef alltaf þurft á að halda,“ segir Ragnar. 

„Ég jarðtengdist og sá hvernig ég hafði lifað síðustu ár. Þarna var ég við það að deyja og ég fékk annað tækifæri og ætla mér að nýta það vel. Mig langar að helga líf mitt því að hjálpa öðrum enda er ég virkilega þakklátur fyrir hvern dag,“ segir hann.