Kúrdar tala fyrir daufum eyrum Guðsteinn Bjarnason skrifar 23. nóvember 2014 13:15 Kúrdar mótmæla Kúrdar hafa reglulega fjölmennt til mótmæla gegn stjórnvöldum í Tyrklandi. Þeir krefjast fullra réttinda sem minnihlutahópur og vilja helst fá sjálfstjórn í kúrdahéraðunum.nordicphotos/AFP Frá því vígasveitir íslamska ríkisins hófu innrás sína inn á Kúrdasvæðin í norðanverðu Írak og norðanverðu Sýrlandi hafa þeir flúið tugum þúsunda saman yfir landamærin til Tyrklands. Margir þeirra hafa síðan viljað snúa aftur yfir landamærin til Sýrlands að berjast við vígasveitirnar. Tyrkneski herinn hefur hins vegar ekki viljað taka það í mál, og mótmælti harðlega þegar ríkisstjórn Tyrklands leyfði herliði íraskra Kúrda að koma til Tyrklands og fara þaðan yfir landamærin til Sýrlands til átaka við Íslamska ríkið. Skýringanna er að leita í áratuga langri baráttu tyrkneska hersins og tyrkneska ríkisins gegn Kúrdum, sem krafist hafa aukinna réttinda og sjálfstjórnar í suðausturhluta landsins. Lengi vel litu tyrknesk stjórnvöld almennt á Kúrda sem hryðjuverkamenn, og þótt það hafi eitthvað verið að breytast á síðustu árum lifir tortryggnin enn góðu lífi. Ekki síst meðal yfirmanna tyrkneska hersins. Tyrkneska stjórnin hefur jafnvel verið sökuð um að vilja frekar styðja vígasveitir Íslamska ríkisins en Kúrda.Kúrdabyggðunum skipt upp Kúrdar hafa frá fornu fari flestir búið á slóðum sem landamæri nútímans kljúfa niður í fjögur lönd: Tyrkland, Sýrland, Írak og Íran. Upphaflega tilheyrði þetta landsvæði norðvestanverðri Persíu, sem nú heitir Íran. Í nokkrar aldir var þetta svæði undir yfirráðum Tyrkjaveldis, allt þangað til það veldi hrundi í lok seinni heimsstyrjaldarinnar. Það er því ekki nema tæp öld frá því Vesturlönd skiptu niður Kúrdabyggðunum með því að draga landamæri þvers og kruss í gegnum þær. Kúrdarnir sjálfir hafa helst ekki viljað taka mark á þessum handahófskenndu landamærum og líta enn á sig sem eina þjóð. Og dreymir um að sameinast í sjálfstæðu ríki.Fótum troðin réttindi Stjórnvöld ríkjanna fjögurra hafa, eins og kannski gefur að skilja, ekki verið jafn áhugasöm um að missa frá sér landsvæði Kúrdabyggðanna og þær auðlindir sem þeim fylgja. Réttindi Kúrda til þess að rækta menningu sína og nota sitt eigið tungumál hafa verið fótum troðin, í mismiklum mæli þó eftir löndum og stjórnmálaástandinu hverju sinni. Í Tyrklandi var því einna harðast fylgt eftir að tungumál Kúrda mætti hvergi heyrast. Það mátti ekki nota það í skólum og það mátti ekki gefa út bækur á kúrdísku. Tyrkjastjórn vildi ekki til þess hugsa að í landinu byggi önnur þjóð en Tyrkir, og Kúrdar áttu bara að sætta sig við það að vera Tyrkir úr því þeir bjuggu í Tyrklandi. Strax upp úr fyrri heimsstyrjöldinni tóku þeir samt að gera uppreisnir, sem jafnharðan voru barðar niður. Og stuttu fyrir seinna stríð sömdu Tyrkir við nágrannalönd sín um samhæfðar aðgerðir gegn Kúrdum. Eftir það máttu þeir sín lítils.Erdogan veitti heimild Recep Tayyip Erdogan, sem nú er orðinn forseti Tyrklands eftir meira en áratug í embætti forsætisráðherra, hefur nú heimilað hersveitum Kúrda frá Írak að fara yfir tyrkneskt land og áfram inn í Sýrland. Tyrkneski herinn hefur hins vegar ekki verið alls kostar sáttur við það fyrirkomulag. Erdogan hefur, ekki síður en herinn, verið tregur til að veita Kúrdum aðstoð, og spurði nýverið hvers vegna öll þessi áhersla beindist að landamæraþorpinu Kobane í Sýrlandi, þaðan sem flestir íbúarnir voru hvort eð er flúnir. „Hvers vegna Kobane? Og hvers vegna ekki aðrar borgir eins og Idlib, Hama eða Homs?“ spurði hann. „Og hvers vegna ekki í Írak, þar sem fjörutíu prósent landsins hafa verið hertekin?“ Engu að síður lét hann á endanum undan þrýstingi, ekki síst frá Vesturlöndum.Taflið að snúast við? Sigurganga Íslamska ríkisins virðist reyndar komin á einhverja endastöð, í bili að minnsta kosti. Loftárásir Bandaríkjanna hafa haft sitt að segja, þótt ekki dugi þær til að vinna bug á vígasveitunum. Í vikunni hétu tyrknesk og írösk stjórnvöld því að vinna saman gegn Íslamska ríkinu, og nú hafa Kúrdar náð aftur á sitt vald hluta bæjarins Kobane. Átökin um þetta litla þorp hafa orðið að lykilatriði í huga Kúrda, sem leggja allt kapp á að ná bænum aftur úr höndum Íslamska ríkisins. „Kobane hefur orðið að sameiningartákni fyrir Kúrda í Mið-Austurlöndum,“ hefur bandaríska dagblaðið New York Times eftir Barham Salih, fyrrverandi forsætisráðherra Kúrdahéraðanna í Írak. „Að sumu leyti hefur Kobane einnig breytt sögu Kúrdaþjóðarinnar úr því að vera harmleikur yfir í sögu andspyrnu.“ Mest lesið „Við þrífumst ekki til lengdar ein“ Innlent Allt í rugli á Rauðahafi Erlent „Fyrst hélt ég að þetta væri eitthvað grín“ Innlent Von á allhvössum vindi og rigningu Veður Carney og Frjálslyndir fóru með sigur af hólmi Erlent Rafmagn að koma aftur á: Íslendingar lýsa mikilli óvissu Erlent Reyndu að brjótast inn í hraðbanka Innlent Hraðbankinn enn ekki látinn í friði Innlent Allt að komast í samt lag á Spáni og í Portúgal Erlent Hafi verið látinn fljúga þrátt fyrir þekkt andleg veikindi Innlent Fleiri fréttir Bannað að selja auðmönnum evrópskan ríkisborgararétt Orsakir rafmagnsleysisins sögulega enn óþekktar Fjórir létust þegar bíl var ekið í gegnum frístundaheimili Allt að komast í samt lag á Spáni og í Portúgal Carney og Frjálslyndir fóru með sigur af hólmi Rafmagn að koma aftur á: Íslendingar lýsa mikilli óvissu Spennan eykst milli Indlands og Pakistan Allt í rugli á Rauðahafi Hvetur Kanadamenn að kjósa sig Lýsir yfir einhliða vopnahléi vegna sigurhátíðar í næstu viku Rafmagnsleysið „fordæmalaust“ en engar vísbendingar um tölvuárás Páfakjör hefst í næstu viku Umfangsmiklar og óútskýrðar rafmagnstruflanir á Íberíuskaga Mæðgur alvarlega særðar eftir sprengingu í úthverfi Stokkhólms Rússar segjast hafa handsamað morðingja herforingjans Ökumaðurinn í Vancouver ákærður fyrir manndráp Sixtínsku kapellunni lokað vegna páfakjörs Telur að Selenskí geti samþykkt að gefa eftir Krímskaga Kjördagur framundan í Kanada Vissu ekki að þeir væru að ræna Kim Kardashian Ellefu manns látnir og talan gæti hækkað Rúmur helmingur óhress með Trump Eðlilegt að endurskoða sjálfstjórnarlögin Framtíðin sé járntjald frá Finnlandi niður að Svartahafi Gröf Frans páfa opin gestum Bréf ritað um borð í Titanic seldist á tugi milljóna Sprenging í Íran varð 25 að bana Níu létust í árásinni í Vancouver Úkraínskir hermenn séu farnir úr Kúrsk með hjálp Norður-Kóreu Segir Pútin ekki vilja enda stríðið Sjá meira
Frá því vígasveitir íslamska ríkisins hófu innrás sína inn á Kúrdasvæðin í norðanverðu Írak og norðanverðu Sýrlandi hafa þeir flúið tugum þúsunda saman yfir landamærin til Tyrklands. Margir þeirra hafa síðan viljað snúa aftur yfir landamærin til Sýrlands að berjast við vígasveitirnar. Tyrkneski herinn hefur hins vegar ekki viljað taka það í mál, og mótmælti harðlega þegar ríkisstjórn Tyrklands leyfði herliði íraskra Kúrda að koma til Tyrklands og fara þaðan yfir landamærin til Sýrlands til átaka við Íslamska ríkið. Skýringanna er að leita í áratuga langri baráttu tyrkneska hersins og tyrkneska ríkisins gegn Kúrdum, sem krafist hafa aukinna réttinda og sjálfstjórnar í suðausturhluta landsins. Lengi vel litu tyrknesk stjórnvöld almennt á Kúrda sem hryðjuverkamenn, og þótt það hafi eitthvað verið að breytast á síðustu árum lifir tortryggnin enn góðu lífi. Ekki síst meðal yfirmanna tyrkneska hersins. Tyrkneska stjórnin hefur jafnvel verið sökuð um að vilja frekar styðja vígasveitir Íslamska ríkisins en Kúrda.Kúrdabyggðunum skipt upp Kúrdar hafa frá fornu fari flestir búið á slóðum sem landamæri nútímans kljúfa niður í fjögur lönd: Tyrkland, Sýrland, Írak og Íran. Upphaflega tilheyrði þetta landsvæði norðvestanverðri Persíu, sem nú heitir Íran. Í nokkrar aldir var þetta svæði undir yfirráðum Tyrkjaveldis, allt þangað til það veldi hrundi í lok seinni heimsstyrjaldarinnar. Það er því ekki nema tæp öld frá því Vesturlönd skiptu niður Kúrdabyggðunum með því að draga landamæri þvers og kruss í gegnum þær. Kúrdarnir sjálfir hafa helst ekki viljað taka mark á þessum handahófskenndu landamærum og líta enn á sig sem eina þjóð. Og dreymir um að sameinast í sjálfstæðu ríki.Fótum troðin réttindi Stjórnvöld ríkjanna fjögurra hafa, eins og kannski gefur að skilja, ekki verið jafn áhugasöm um að missa frá sér landsvæði Kúrdabyggðanna og þær auðlindir sem þeim fylgja. Réttindi Kúrda til þess að rækta menningu sína og nota sitt eigið tungumál hafa verið fótum troðin, í mismiklum mæli þó eftir löndum og stjórnmálaástandinu hverju sinni. Í Tyrklandi var því einna harðast fylgt eftir að tungumál Kúrda mætti hvergi heyrast. Það mátti ekki nota það í skólum og það mátti ekki gefa út bækur á kúrdísku. Tyrkjastjórn vildi ekki til þess hugsa að í landinu byggi önnur þjóð en Tyrkir, og Kúrdar áttu bara að sætta sig við það að vera Tyrkir úr því þeir bjuggu í Tyrklandi. Strax upp úr fyrri heimsstyrjöldinni tóku þeir samt að gera uppreisnir, sem jafnharðan voru barðar niður. Og stuttu fyrir seinna stríð sömdu Tyrkir við nágrannalönd sín um samhæfðar aðgerðir gegn Kúrdum. Eftir það máttu þeir sín lítils.Erdogan veitti heimild Recep Tayyip Erdogan, sem nú er orðinn forseti Tyrklands eftir meira en áratug í embætti forsætisráðherra, hefur nú heimilað hersveitum Kúrda frá Írak að fara yfir tyrkneskt land og áfram inn í Sýrland. Tyrkneski herinn hefur hins vegar ekki verið alls kostar sáttur við það fyrirkomulag. Erdogan hefur, ekki síður en herinn, verið tregur til að veita Kúrdum aðstoð, og spurði nýverið hvers vegna öll þessi áhersla beindist að landamæraþorpinu Kobane í Sýrlandi, þaðan sem flestir íbúarnir voru hvort eð er flúnir. „Hvers vegna Kobane? Og hvers vegna ekki aðrar borgir eins og Idlib, Hama eða Homs?“ spurði hann. „Og hvers vegna ekki í Írak, þar sem fjörutíu prósent landsins hafa verið hertekin?“ Engu að síður lét hann á endanum undan þrýstingi, ekki síst frá Vesturlöndum.Taflið að snúast við? Sigurganga Íslamska ríkisins virðist reyndar komin á einhverja endastöð, í bili að minnsta kosti. Loftárásir Bandaríkjanna hafa haft sitt að segja, þótt ekki dugi þær til að vinna bug á vígasveitunum. Í vikunni hétu tyrknesk og írösk stjórnvöld því að vinna saman gegn Íslamska ríkinu, og nú hafa Kúrdar náð aftur á sitt vald hluta bæjarins Kobane. Átökin um þetta litla þorp hafa orðið að lykilatriði í huga Kúrda, sem leggja allt kapp á að ná bænum aftur úr höndum Íslamska ríkisins. „Kobane hefur orðið að sameiningartákni fyrir Kúrda í Mið-Austurlöndum,“ hefur bandaríska dagblaðið New York Times eftir Barham Salih, fyrrverandi forsætisráðherra Kúrdahéraðanna í Írak. „Að sumu leyti hefur Kobane einnig breytt sögu Kúrdaþjóðarinnar úr því að vera harmleikur yfir í sögu andspyrnu.“
Mest lesið „Við þrífumst ekki til lengdar ein“ Innlent Allt í rugli á Rauðahafi Erlent „Fyrst hélt ég að þetta væri eitthvað grín“ Innlent Von á allhvössum vindi og rigningu Veður Carney og Frjálslyndir fóru með sigur af hólmi Erlent Rafmagn að koma aftur á: Íslendingar lýsa mikilli óvissu Erlent Reyndu að brjótast inn í hraðbanka Innlent Hraðbankinn enn ekki látinn í friði Innlent Allt að komast í samt lag á Spáni og í Portúgal Erlent Hafi verið látinn fljúga þrátt fyrir þekkt andleg veikindi Innlent Fleiri fréttir Bannað að selja auðmönnum evrópskan ríkisborgararétt Orsakir rafmagnsleysisins sögulega enn óþekktar Fjórir létust þegar bíl var ekið í gegnum frístundaheimili Allt að komast í samt lag á Spáni og í Portúgal Carney og Frjálslyndir fóru með sigur af hólmi Rafmagn að koma aftur á: Íslendingar lýsa mikilli óvissu Spennan eykst milli Indlands og Pakistan Allt í rugli á Rauðahafi Hvetur Kanadamenn að kjósa sig Lýsir yfir einhliða vopnahléi vegna sigurhátíðar í næstu viku Rafmagnsleysið „fordæmalaust“ en engar vísbendingar um tölvuárás Páfakjör hefst í næstu viku Umfangsmiklar og óútskýrðar rafmagnstruflanir á Íberíuskaga Mæðgur alvarlega særðar eftir sprengingu í úthverfi Stokkhólms Rússar segjast hafa handsamað morðingja herforingjans Ökumaðurinn í Vancouver ákærður fyrir manndráp Sixtínsku kapellunni lokað vegna páfakjörs Telur að Selenskí geti samþykkt að gefa eftir Krímskaga Kjördagur framundan í Kanada Vissu ekki að þeir væru að ræna Kim Kardashian Ellefu manns látnir og talan gæti hækkað Rúmur helmingur óhress með Trump Eðlilegt að endurskoða sjálfstjórnarlögin Framtíðin sé járntjald frá Finnlandi niður að Svartahafi Gröf Frans páfa opin gestum Bréf ritað um borð í Titanic seldist á tugi milljóna Sprenging í Íran varð 25 að bana Níu létust í árásinni í Vancouver Úkraínskir hermenn séu farnir úr Kúrsk með hjálp Norður-Kóreu Segir Pútin ekki vilja enda stríðið Sjá meira