Menning

Góðir sláttumenn gengu í augun á kvenfólkinu

Gunnþóra Gunnarsdóttir skrifar
Bókin hans Bjarna kom út um göngur og lendir í jólabókaflóðinu þó að hún snúist um íslenska sláttuhætti.
Bókin hans Bjarna kom út um göngur og lendir í jólabókaflóðinu þó að hún snúist um íslenska sláttuhætti. Vísir/Vilhelm

Það hefur verið frístundaverk hjá mér að tína saman efni sem tengist slætti,“ segir Bjarni Guðmundsson á Hvanneyri, þegar forvitnast er um nýju bókina hans, Íslenskir sláttuhættir.

Þar er haldið til haga ýmsu sem viðkemur amboðunum sem notuð voru við slátt og ekki síður vinnubrögðunum og verklaginu sem beitt var.

Vitanlega að keppa

Bjarni man daginn sem honum datt þetta verkefni í hug – 27. maí 2001.

„Ég á norskan kollega sem hefur verið að fást við svipað efni, við hittumst þennan dag úti í Noregi og þá varð hugmyndin til hjá okkur báðum. Hans bók kom út 5. nóvember í ár en mín um göngurnar. Við vorum samt ekkert að keppa. Eða jú, vitanlega vorum við að keppa!

Norðmaðurinn heitir Hans Petter Evensen og lýsir því meira hvernig sláttuhættir Norðmanna eru í dag því hefðin er lifandi meðal þeirra og þeir eru meðvitaðir um að sláttur með orfi og ljá getur verið liður í góðri umhverfishirðu og í að umgangast náttúruna af varúð auk þess að vera hrein líkamsrækt.“

Hinar séríslensku þúfur

Bjarni telur sláttuamboð Íslendinga hafa um aldir verið svipuð þeim sem landnámsmenn tóku með sér hingað.

„Aðgangur að járni var svo takmarkaður hér og það varð aldrei til hefð sérhæfingar í ljáasmíði eins og í nágrannalöndum okkar. En bylting varð í kringum 1870 þegar hingað komu ljáblöð frá Bretlandi sem ekki þurfti að eldbera til dengingar, slátturinn með þeim varð miklu léttari og afköstin meiri en með þeim gömlu, þetta voru ljáblöðin, lénin, sem Torfi Bjarnason, seinna kenndur við Ólafsdal, hlutaðist til um að fá.“

Önnur bylting varð um 1930 þegar Íslendingar fengu ljái frá Noregi. Þeir voru kenndir við Árna G. Eylands sem flutti þá til landsins og Eylandsljáir hafa verið notaðir fram að þessu,“ að sögn Bjarna.

Þannig varð þróun í slætti gegnum aldirnar en hún mótaðist af skorti á tré og járni og ekki síður hinum séríslensku þúfum í landinu.“

Bjarni hefur rýnt í hvernig menn brýndu ljáina, það fór eftir ljáagerðum og héraðsbundnum hefðum.

Hvernig mönnum beit var stundum sett í samhengi við kvenhylli, að sögn Bjarna.

„Góðir sláttumenn gengu náttúrlega í augun á kvenfólkinu. Sláttumaður sem var búinn að slá allt sumarið var líka orðinn svo fallega vaxinn að nú á tímum hefði hann fengið stig fyrir það. Eins og sést raunar á kápumyndinni, þar eru fjallmyndarlegir og stæltir menn að slá.“






Fleiri fréttir

Sjá meira


×