Um eyðileggingu stjórnarskrárinnar Ragnar Aðalsteinsson skrifar 27. október 2016 07:00 Í leiðara Fréttablaðsins 25. október sl. undir fyrirsögninni „Eyðilegging“ er því haldið fram að öfl í landinu vilji kollvarpa stjórnarskránni og þar með eyðileggja hana. Jafnframt er ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur gagnrýnd fyrir að hafa með aðgerða- og afstöðuleysi komið í veg fyrir að Alþingi tækist að ljúka gerð frumvarps til breytinga á stjórnarskránni á síðasta kjörtímabili. Ekki verða þessi orð leiðarans skilin öðruvísi en svo, að verið sé að gagnrýna stjórn Jóhönnu fyrir að hafa ekki tekist að koma frumvarpi að nýrri stjórnarskrá á grundvelli tillagna Stjórnlagaráðs frá 2011 gegnum Alþingi. Það er vissulega gagnrýnisvert ekki síst í ljósi þess að tveir þriðju hlutar kjósenda tóku þá afstöðu í þjóðaratkvæðagreiðslu, að Alþingi skyldi samþykkja endurskoðaða stjórnarskrá, sem grundvölluð væri á tillögum Stjórnlagaráðs. Í þessari afstöðu kjósenda felst að leggja skuli til grundvallar efnisatriði, lausnir og gildi þau sem sett voru fram í texta Stjórnlagaráðs, en einungis gera það sem kalla mætti tæknilegar breytingar á tillögunum svo sem í því skyni að samræma hugtakanotkun og útiloka innri mótsagnir. Tillögur stjórnlagaráðs eru ekki byltingakenndar, þvert á það sem gefið er í skyn í fyrrnefndum leiðara. Þar sem lengst er gengið er lagt til að auka þátttökulýðræði með aðkomu almennings að mikilvægum ákvörðunum, en þó með talsverðum takmörkunum. Leitast er við að skýra stöðu og vald forseta lýðveldisins, þar sem ákvæðin um forsetann í núgildandi stjórnarskrá eru óskýr og taka mið af konungsstjórn en ekki lýðveldi. Í tillögunum er einnig að finna ný ákvæði um náttúru og auðlindir landsins, en óvissa og ágreiningur hefur ríkt um þau efni langtímum saman. Þá hefur kaflinn um mannréttindi verið endurskoðaður til samræmis við alþjóðlegar skuldbindingar landsins og alþjóðlega þróun á því sviði, en endurskoðun mannréttindakaflans frá 1995 er ekki lengur fullnægjandi. Þrátt fyrir framangreindar breytingatillögur er að meginstefnu byggt á núgildandi stjórnarskrá en lagt til að ákvæðin verði skýrari og skiljanlegri hverjum manni og þurfi síður að bera túlkun ákvæða hennar undir dómstóla. Með því verður hún ekki aðeins lýðræðislegri; heldur einnig okkar stjórnarskrá. Þegar við höfum fengið stjórnarskrá byggða á tillögum Stjórnlagaráðs mun dómstólum reynast auðveldari leikur en nú að túlka og skýra ákvæði hennar, bæði vegna skýrleikans og þeirra gilda sem rakin eru í inngangi að stjórnarskrártillögunum, en ákvæði þessi eru til þess fallin að veita dómstólum leiðbeiningar um það af hvaða gildum skuli taka mið við túlkun efnisákvæða stjórnarskrárinnar.Uppbygging en ekki eyðilegging Höfundur leiðarans virðist vera þeirrar skoðunar að dómstólum sé betur treystandi en handhafa fullveldisins, fólkinu í landinu, til að ákveða hver skuli vera grundvallarréttindi þeirra, sem hér búa. Máli sínu til stuðnings vísar hann til dóms Hæstaréttar í öryrkjamáli hinu fyrra. Sú réttarbót fékkst vegna þess að Öryrkjabandalagið laut framsækinni forystu, sem leit svo á að kjör öryrkja yrðu helst bætt með því að beita fyrir sig innlendum og alþjóðlegum mannréttindaákvæðum í stað þess að vera í sífelldum samningum við stjórnvöld. Í máli þessu hafði Öryrkjabandalagið sigur, en þó nauman sigur þar sem tveir af fimm dómurum réttarins voru andvígir því að dómstólar veittu félagslegum réttindum brautargengi, jafnvel þótt þau nytu verndar í stjórnarskrá. Þá virðist leiðarahöfundur ekki hafa í huga að hvorki Hæstiréttur né aðrir dómstólar velja sér mál til að dæma. Jafnvel framsækinn Hæstiréttur getur ekki haft nein áhrif á réttindaþróunina nema að svo miklu leyti sem baráttuglaðir og öflugir aðilar leiti sér lögmanns og láti reyna á réttindi sín fyrir dómstólum með öllum þeim tíma og kostnaði sem því fylgir. Jafnvel þá eru hendur dómstólsins bundnar af kröfum og röksemdum aðilanna. Dómstólar ráða því ekki við það hlutverk sem leiðarahöfundur ætlar þeim, nema að mjög takmörkuðu leyti. Niðurstaða mín er því sú að fólkið í landinu eigi ekki aðeins rétt á því að setja sér sína eigin stjórnarskrá þar sem kveðið er á um hversu mikið af fullveldi sínu hún er reiðubúin að framselja Alþingi, ríkisstjórn og dómstólum heldur og hvaða takmörk hún setur þessum valdhöfum einkum með ákvæðum um mannréttindi. Ný stjórnarskrá grundvölluð á tillögum Stjórnlagaráðs er uppbygging en ekki eyðilegging.Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Ég stend með kennurum Jón Gnarr Skoðun Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun Grípur Bjarni tækifærið? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Er forsvaranlegt að kjósa Framsóknarflokkinn? Reynir Böðvarsson Skoðun Kennarar eru alls konar Anton Már Gylfason Skoðun Eini lýðræðislegi flokkur? Haraldur Tristan Gunnarsson Skoðun Rangfærslur bæjarstjóra Stefán Georgsson Skoðun Halldór 19.10.24 Halldór Til ástarinnar til lýðræðis Wiktoria Joanna Ginter Skoðun Vopnakaup eru landráð Hildur Þórðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Til ástarinnar til lýðræðis Wiktoria Joanna Ginter skrifar Skoðun Eini lýðræðislegi flokkur? Haraldur Tristan Gunnarsson skrifar Skoðun Ég stend með kennurum Jón Gnarr skrifar Skoðun Kennarar eru alls konar Anton Már Gylfason skrifar Skoðun Er forsvaranlegt að kjósa Framsóknarflokkinn? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Grípur Bjarni tækifærið? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur bæjarstjóra Stefán Georgsson skrifar Skoðun Er öldrunarhjúkrun gefandi? Ólína Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Vopnakaup eru landráð Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Rödd skynseminnar Hjördís Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Menntun er fjárfesting í framtíðinni Geir Sigurðsson skrifar Skoðun Í átt að betra Íslandi – stjórnmál sem skila árangri Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hættum þessu bulli – enga strúta hér á landi Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Gerum íslensku að kosningamáli Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Öðruvísi Íslendingar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til ríkissaksóknara og forseta Hæstaréttar Guðbjörn Jónsson skrifar Skoðun Það er komið nóg Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Sögur ísraelska hermannsins Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar Sjá meira
Í leiðara Fréttablaðsins 25. október sl. undir fyrirsögninni „Eyðilegging“ er því haldið fram að öfl í landinu vilji kollvarpa stjórnarskránni og þar með eyðileggja hana. Jafnframt er ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur gagnrýnd fyrir að hafa með aðgerða- og afstöðuleysi komið í veg fyrir að Alþingi tækist að ljúka gerð frumvarps til breytinga á stjórnarskránni á síðasta kjörtímabili. Ekki verða þessi orð leiðarans skilin öðruvísi en svo, að verið sé að gagnrýna stjórn Jóhönnu fyrir að hafa ekki tekist að koma frumvarpi að nýrri stjórnarskrá á grundvelli tillagna Stjórnlagaráðs frá 2011 gegnum Alþingi. Það er vissulega gagnrýnisvert ekki síst í ljósi þess að tveir þriðju hlutar kjósenda tóku þá afstöðu í þjóðaratkvæðagreiðslu, að Alþingi skyldi samþykkja endurskoðaða stjórnarskrá, sem grundvölluð væri á tillögum Stjórnlagaráðs. Í þessari afstöðu kjósenda felst að leggja skuli til grundvallar efnisatriði, lausnir og gildi þau sem sett voru fram í texta Stjórnlagaráðs, en einungis gera það sem kalla mætti tæknilegar breytingar á tillögunum svo sem í því skyni að samræma hugtakanotkun og útiloka innri mótsagnir. Tillögur stjórnlagaráðs eru ekki byltingakenndar, þvert á það sem gefið er í skyn í fyrrnefndum leiðara. Þar sem lengst er gengið er lagt til að auka þátttökulýðræði með aðkomu almennings að mikilvægum ákvörðunum, en þó með talsverðum takmörkunum. Leitast er við að skýra stöðu og vald forseta lýðveldisins, þar sem ákvæðin um forsetann í núgildandi stjórnarskrá eru óskýr og taka mið af konungsstjórn en ekki lýðveldi. Í tillögunum er einnig að finna ný ákvæði um náttúru og auðlindir landsins, en óvissa og ágreiningur hefur ríkt um þau efni langtímum saman. Þá hefur kaflinn um mannréttindi verið endurskoðaður til samræmis við alþjóðlegar skuldbindingar landsins og alþjóðlega þróun á því sviði, en endurskoðun mannréttindakaflans frá 1995 er ekki lengur fullnægjandi. Þrátt fyrir framangreindar breytingatillögur er að meginstefnu byggt á núgildandi stjórnarskrá en lagt til að ákvæðin verði skýrari og skiljanlegri hverjum manni og þurfi síður að bera túlkun ákvæða hennar undir dómstóla. Með því verður hún ekki aðeins lýðræðislegri; heldur einnig okkar stjórnarskrá. Þegar við höfum fengið stjórnarskrá byggða á tillögum Stjórnlagaráðs mun dómstólum reynast auðveldari leikur en nú að túlka og skýra ákvæði hennar, bæði vegna skýrleikans og þeirra gilda sem rakin eru í inngangi að stjórnarskrártillögunum, en ákvæði þessi eru til þess fallin að veita dómstólum leiðbeiningar um það af hvaða gildum skuli taka mið við túlkun efnisákvæða stjórnarskrárinnar.Uppbygging en ekki eyðilegging Höfundur leiðarans virðist vera þeirrar skoðunar að dómstólum sé betur treystandi en handhafa fullveldisins, fólkinu í landinu, til að ákveða hver skuli vera grundvallarréttindi þeirra, sem hér búa. Máli sínu til stuðnings vísar hann til dóms Hæstaréttar í öryrkjamáli hinu fyrra. Sú réttarbót fékkst vegna þess að Öryrkjabandalagið laut framsækinni forystu, sem leit svo á að kjör öryrkja yrðu helst bætt með því að beita fyrir sig innlendum og alþjóðlegum mannréttindaákvæðum í stað þess að vera í sífelldum samningum við stjórnvöld. Í máli þessu hafði Öryrkjabandalagið sigur, en þó nauman sigur þar sem tveir af fimm dómurum réttarins voru andvígir því að dómstólar veittu félagslegum réttindum brautargengi, jafnvel þótt þau nytu verndar í stjórnarskrá. Þá virðist leiðarahöfundur ekki hafa í huga að hvorki Hæstiréttur né aðrir dómstólar velja sér mál til að dæma. Jafnvel framsækinn Hæstiréttur getur ekki haft nein áhrif á réttindaþróunina nema að svo miklu leyti sem baráttuglaðir og öflugir aðilar leiti sér lögmanns og láti reyna á réttindi sín fyrir dómstólum með öllum þeim tíma og kostnaði sem því fylgir. Jafnvel þá eru hendur dómstólsins bundnar af kröfum og röksemdum aðilanna. Dómstólar ráða því ekki við það hlutverk sem leiðarahöfundur ætlar þeim, nema að mjög takmörkuðu leyti. Niðurstaða mín er því sú að fólkið í landinu eigi ekki aðeins rétt á því að setja sér sína eigin stjórnarskrá þar sem kveðið er á um hversu mikið af fullveldi sínu hún er reiðubúin að framselja Alþingi, ríkisstjórn og dómstólum heldur og hvaða takmörk hún setur þessum valdhöfum einkum með ákvæðum um mannréttindi. Ný stjórnarskrá grundvölluð á tillögum Stjórnlagaráðs er uppbygging en ekki eyðilegging.Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir skrifar
Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar
Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun