Blákaldar staðreyndir? Þorgrímur Þráinsson skrifar 19. apríl 2016 07:00 Því oftar sem ég fer til útlanda, þeim mun betur kann ég að meta Ísland. Því lengur sem ég rölti um í stórborgum, í mannmergð og mengun og háhýsin skyggja á himininn, þeim mun meira þrái ég sveitasælu; kýr og hænur – kyrrð og ró. Ef ég dvel of lengi í Reykjavík kallar landsbyggðin á mig; náttúran, þorpin, þögnin, fólkið. Fyrir mér er Ísland draumalandið, eða hvað? Ef við berum okkur saman við aðrar þjóðir höfum við allt til alls og enginn ætti að þurfa að líða skort. En það virðist því miður ekki raunin þegar rýnt er í blákaldar staðreyndir sem birtast með reglulegu millibili í fjölmiðlum; Um 8.000 tilkynningar berast til barnaverndarnefnda á ári eða um 22 á dag. Rúmur þriðjungur er vegna vanrækslu. Rúmlega 400 tilkynningar berast á ári um kynferðisofbeldi gegn börnum. Um 400 börn bíða eftir þjónustu Þroska- og hegðunarstöðvar en biðtími er liðlega tvö ár. Um 13% drengja og um 5% stúlkna greinast með hegðunarvandamál. Kvíði og depurð eru algengir fylgikvillar. 120 eru á biðlista göngudeildar Barna- og unglingageðdeildar og um 210 bíða eftir þjónustu Greiningar- og ráðgjafastöðvar ríkisins. Ég þekki það af eigin raun að það getur verið meira en ársbið eftir skólasálfræðingi. Eru andleg veikindi ómerkilegri en líkamleg veikindi? Fótbrot hefur forgang en einhverfa lendir á biðlista.Börn látin sitja á hakanum Um 20% grunnskólabarna eru í sérkennslu; andlegir erfiðleikar, kvíði, þunglyndi, samskiptaerfiðleikar. Í Noregi þurfa 8% barna á sérkennslu að halda. Í ár er 700 milljóna niðurskurður til skóla í Reykjavík, sérkennsla skorin niður sem og snemmtæk íhlutun, sem skiptir öllu máli. Það skiptir höfuðborgina meira máli að breyta Grensásvegi og skreyta hús en sinna börnum af fagmennsku á viðkvæmasta aldursskeiði. 10%-15% barna búa við tal- og málþroskaröskun. Eru ríkið og sveitarfélögin enn að deila um hver eigi að borga brúsann? Hvernig vegnar börnunum í skóla án úrræða? Fremstu fræðimenn heims segja að um 3-5% barna í grunnskólum séu með lífeðlisfræðilega ástæðu fyrir lesblindu. Ísland er með hæsta brottfall úr framhaldsskólum í Evrópu og hér á landi er mesta rítalínnotkun barna í Evrópu. Árið 2012 sögðust 5% nemenda í grunnskólum hafa orðið vitni að líkamlegu ofbeldi á heimilinu af hálfu fullorðins einstaklings. 4,4% sögðust sjálf hafa orðið fyrir slíku og 17% sögðust hafa orðið vitni að alvarlegu rifrildi foreldra sinna. Tengsl milli heimilisofbeldis og andlegrar líðanar og viðhorfa er sláandi. Samkvæmt ungversk/kanadíska lækninum Gabor Méte eru meira en 50% líkur á því að einstaklingur fái krabbamein hafi hann orðið fyrir sálrænum áföllum í æsku. Þetta kemur fram í bókinni; When the body says no. Um 41.000 Íslendingar fengu þunglyndislyf árið 2014 – 12,5% þjóðarinnar, hæsta hlutfall allra OECD-þjóða og er notkunin tvöfalt meiri en meðaltal umræddra þjóða. Notkun tauga- og geðlyfja hefur aukist úr 12,9% 1989 í 35,7% árið 2014. Hvernig er verið að bregðast við ofangreindum staðreyndum? Hverja þarf að vekja til vitundar um það hvernig við getum bætt samfélagið til frambúðar? Við erum öll einstök, hvert á sinn hátt, og í því felst fegurð mannlífsins. En að láta börn sitja á hakanum, bregðast við of seint, er okkur til skammar. Hver króna sem fer í forvarnar- og heilsueflingarstarf skilar sér margfalt í sparnaði í heilbrigðiskerfinu þegar fram líða stundir. Forvarnir og heilsuefling ættu tvímælalaust að vera forgangsverkefni stjórnvalda og sveitarstjórna. Hér á landi hefur verið unnið öflugt forvarnarstarf á liðnum áratugum. Góður árangur hefur náðst á ýmsum sviðum en það virðist ætíð auðveldara að sækja fjármagn til að slökkva elda.Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Ruglaðist Kristrún á flokkum, þegar hún fór í stjórnmál? - Það hefði verið einfaldara fyrir hana, að ganga strax í Framsókn, en að breyta Samfylkingunni í Framsókn Ole Anton Bieltvedt Skoðun Hvert er „útlendingavandamálið“? Karen Kjartansdóttir Skoðun Kennarinn sem hvarf Sigrún Birna Björnsdóttir Kaaber Skoðun Takk fyrir peninginn Inga Sæland Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þúsundir íbúða á glámbekk! Guðfinna Jóh. Guðmundsdóttir Skoðun Hið augljósa útlendingavandamál Hallþór Jökull Hákonarson Skoðun Kennir bara meira! Aðalheiður Marta Steindórsdóttir Skoðun Það er kominn tími á uppfærslu á Íslandi Þórður Snær Júlíusson Skoðun Kallar veikleiki stjórnmálaflokkanna á þekkt andlit til liðsinnis? Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun Af hverju Píratar? Daníel Þröstur Pálsson Skoðun Skoðun Skoðun Börnin okkar eru að deyja – hvernig bregst þjóðin við? Björk Jónsdóttir skrifar Skoðun Hin huldu rándýr í mannslíkömum sem skaða unga fólkið Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Hið augljósa útlendingavandamál Hallþór Jökull Hákonarson skrifar Skoðun Þúsundir íbúða á glámbekk! Guðfinna Jóh. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kennarinn sem hvarf Sigrún Birna Björnsdóttir Kaaber skrifar Skoðun 10 ára Heilbrigðisstofnun Suðurlands Díana Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunavottun verði valkvæð en ekki skylda Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Kennir bara meira! Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar Skoðun Það er kominn tími á uppfærslu á Íslandi Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Af hverju Píratar? Daníel Þröstur Pálsson skrifar Skoðun Kallar veikleiki stjórnmálaflokkanna á þekkt andlit til liðsinnis? Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Ruglaðist Kristrún á flokkum, þegar hún fór í stjórnmál? - Það hefði verið einfaldara fyrir hana, að ganga strax í Framsókn, en að breyta Samfylkingunni í Framsókn Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningar og knattspyrna Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Hvert er „útlendingavandamálið“? Karen Kjartansdóttir skrifar Skoðun Útlendingur eða innflytjandi? Paola Cardeans skrifar Skoðun Sýnum kennurum virðingu Angela Árnadóttir skrifar Skoðun Mælum með Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi okkar allra Alma Möller skrifar Skoðun Kjarabarátta kennara Þormóður Logi Björnsson skrifar Skoðun Algengt neyðartilfelli Marianne E. Klinke skrifar Skoðun Gervigreind, sýklar, atómsprengjur og allt þetta fína: Hugleiðing um bók eftir Mustafa Suleyman Atli Harðarson skrifar Skoðun Hrátt hakk og heimabakstur fyrir kosningarnar Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Förum varlega með heita vatnið okkar Stefnir Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreind: Óseðjandi orkuþörf og ósvífin bjartsýni Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Rammíslenskt Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Föðurlaus börn og fjölskyldusjúkdómurinn Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Kennarar eru alltaf í fríi Stein Olav Romslo skrifar Skoðun Við þurfum breytingar Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði erum við? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Nei, ég er ekki hamstur á hjóli Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Því oftar sem ég fer til útlanda, þeim mun betur kann ég að meta Ísland. Því lengur sem ég rölti um í stórborgum, í mannmergð og mengun og háhýsin skyggja á himininn, þeim mun meira þrái ég sveitasælu; kýr og hænur – kyrrð og ró. Ef ég dvel of lengi í Reykjavík kallar landsbyggðin á mig; náttúran, þorpin, þögnin, fólkið. Fyrir mér er Ísland draumalandið, eða hvað? Ef við berum okkur saman við aðrar þjóðir höfum við allt til alls og enginn ætti að þurfa að líða skort. En það virðist því miður ekki raunin þegar rýnt er í blákaldar staðreyndir sem birtast með reglulegu millibili í fjölmiðlum; Um 8.000 tilkynningar berast til barnaverndarnefnda á ári eða um 22 á dag. Rúmur þriðjungur er vegna vanrækslu. Rúmlega 400 tilkynningar berast á ári um kynferðisofbeldi gegn börnum. Um 400 börn bíða eftir þjónustu Þroska- og hegðunarstöðvar en biðtími er liðlega tvö ár. Um 13% drengja og um 5% stúlkna greinast með hegðunarvandamál. Kvíði og depurð eru algengir fylgikvillar. 120 eru á biðlista göngudeildar Barna- og unglingageðdeildar og um 210 bíða eftir þjónustu Greiningar- og ráðgjafastöðvar ríkisins. Ég þekki það af eigin raun að það getur verið meira en ársbið eftir skólasálfræðingi. Eru andleg veikindi ómerkilegri en líkamleg veikindi? Fótbrot hefur forgang en einhverfa lendir á biðlista.Börn látin sitja á hakanum Um 20% grunnskólabarna eru í sérkennslu; andlegir erfiðleikar, kvíði, þunglyndi, samskiptaerfiðleikar. Í Noregi þurfa 8% barna á sérkennslu að halda. Í ár er 700 milljóna niðurskurður til skóla í Reykjavík, sérkennsla skorin niður sem og snemmtæk íhlutun, sem skiptir öllu máli. Það skiptir höfuðborgina meira máli að breyta Grensásvegi og skreyta hús en sinna börnum af fagmennsku á viðkvæmasta aldursskeiði. 10%-15% barna búa við tal- og málþroskaröskun. Eru ríkið og sveitarfélögin enn að deila um hver eigi að borga brúsann? Hvernig vegnar börnunum í skóla án úrræða? Fremstu fræðimenn heims segja að um 3-5% barna í grunnskólum séu með lífeðlisfræðilega ástæðu fyrir lesblindu. Ísland er með hæsta brottfall úr framhaldsskólum í Evrópu og hér á landi er mesta rítalínnotkun barna í Evrópu. Árið 2012 sögðust 5% nemenda í grunnskólum hafa orðið vitni að líkamlegu ofbeldi á heimilinu af hálfu fullorðins einstaklings. 4,4% sögðust sjálf hafa orðið fyrir slíku og 17% sögðust hafa orðið vitni að alvarlegu rifrildi foreldra sinna. Tengsl milli heimilisofbeldis og andlegrar líðanar og viðhorfa er sláandi. Samkvæmt ungversk/kanadíska lækninum Gabor Méte eru meira en 50% líkur á því að einstaklingur fái krabbamein hafi hann orðið fyrir sálrænum áföllum í æsku. Þetta kemur fram í bókinni; When the body says no. Um 41.000 Íslendingar fengu þunglyndislyf árið 2014 – 12,5% þjóðarinnar, hæsta hlutfall allra OECD-þjóða og er notkunin tvöfalt meiri en meðaltal umræddra þjóða. Notkun tauga- og geðlyfja hefur aukist úr 12,9% 1989 í 35,7% árið 2014. Hvernig er verið að bregðast við ofangreindum staðreyndum? Hverja þarf að vekja til vitundar um það hvernig við getum bætt samfélagið til frambúðar? Við erum öll einstök, hvert á sinn hátt, og í því felst fegurð mannlífsins. En að láta börn sitja á hakanum, bregðast við of seint, er okkur til skammar. Hver króna sem fer í forvarnar- og heilsueflingarstarf skilar sér margfalt í sparnaði í heilbrigðiskerfinu þegar fram líða stundir. Forvarnir og heilsuefling ættu tvímælalaust að vera forgangsverkefni stjórnvalda og sveitarstjórna. Hér á landi hefur verið unnið öflugt forvarnarstarf á liðnum áratugum. Góður árangur hefur náðst á ýmsum sviðum en það virðist ætíð auðveldara að sækja fjármagn til að slökkva elda.Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Ruglaðist Kristrún á flokkum, þegar hún fór í stjórnmál? - Það hefði verið einfaldara fyrir hana, að ganga strax í Framsókn, en að breyta Samfylkingunni í Framsókn Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Kallar veikleiki stjórnmálaflokkanna á þekkt andlit til liðsinnis? Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Ruglaðist Kristrún á flokkum, þegar hún fór í stjórnmál? - Það hefði verið einfaldara fyrir hana, að ganga strax í Framsókn, en að breyta Samfylkingunni í Framsókn Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Gervigreind, sýklar, atómsprengjur og allt þetta fína: Hugleiðing um bók eftir Mustafa Suleyman Atli Harðarson skrifar
Ruglaðist Kristrún á flokkum, þegar hún fór í stjórnmál? - Það hefði verið einfaldara fyrir hana, að ganga strax í Framsókn, en að breyta Samfylkingunni í Framsókn Ole Anton Bieltvedt Skoðun