Hvað hefði Bríet gert? Kristín Ástgeirsdóttir skrifar 27. september 2016 09:00 Á þessum degi fyrir 160 árum fæddist baráttukonan Bríet Bjarnhéðinsdóttir. Hún gerði sér snemma gein fyrir því hve kjörum kvenna og karla var misskipt og sagði frá því síðar að sér hefði blöskrað þegar vinnukonurnar urðu að þjóna vinnumönnunum eftir langan vinnudag beggja. Þær voru lægra settar á allan hátt. Bríeti tókst að brjótast til mennta í Kvennaskólanum á Laugalandi, hún kenndi börnum um skeið og flutti loks til Reykjavíkur. Þar kynntist hún manninum sínum Valdimar Ásmundssyni og eignaðist með honum tvö börn, Laufeyju og Héðin, sem bæði áttu eftir að láta mikið að sér kveða í þjóðlífinu. Bríet hóf útgáfu Kvennablaðsins árið 1895 en það fjallaði um ýmislegt sem snerti heimilin og líf kvenna. Í ferð um Norðurlöndin 1904 kynntist hún baráttunni fyrir kosningarétti kvenna fyrir alvöru, ákvað að breyta blaði sínu í kvenréttindablað og stofna kvenréttindafélag. Það tókst í janúar 1907 enda átti Bríet marga samherja og var mikið líf í kvennabaráttunni á árunum eftir aldamótin 1900. Aðalbaráttumál Kvenréttindafélagsins og annarra kvenfélaga voru auk kosningaréttar allra kvenna til sveitarstjórna og Alþingis, aðgengi að allri menntun, réttur til embætta, bætt launakjör útivinnandi kvenna (einkum verkakvenna), jöfn réttindi innan hjónabands, jafn réttur til yfirráða yfir börnum, staða einstæðra mæðra o.fl. Þessi réttindi unnust smátt og smátt, t.d.1909 þegar allar konur fengur kosningarétt til sveitarstjórna, 1911 með lögunum um jafnan rétt til embætta, náms og styrkja og takmarkaður kosningaréttur til Alþingis 1915. Bríet leit á kvenréttindin sem tæki til að koma konum að, þannig að sjónarmið þeirra fengju að heyrast, þær gætu komið baráttumálum sínum í framkvæmd, bætt stöðu kvenna og haft áhrif á mótun samfélagsins. Hún vildi að konur beittu sér í þágu fátækra kvenna, barna, sjúkra og annarra sem áttu um sárt að binda. Jafnstöðuganga kvenna reyndist bæði lengri og erfiðari en Bríet átti von á og henni fannst konur allt of linar við að fylgja réttindum sínum eftir. Í nútímafræðunum myndum við bæði tala um áhrif hins „styðjandi kvenleika“ sem finnst karlar gera allt best og víkur fyrir þeim og „habitus“ (hugtak frá Pierre Bourdieu), þ.e. hvernig umhverfi okkar mótar hegðun okkar, endurskapar valdið og viðheldur feðraveldinu þó smá breytingar eigi sér stað öðru hvoru. Hvað ætli Bríeti fyndist ef hún mæti líta yfir samfélag okkar árið 2016? Jú, gríðarlega margt hefur áunnist í menntun, atvinnuþátttöku, félagslegum réttindum og pólitískri þátttöku. Við höfum stofnanir til að vinna að jafnrétti en þær eru of veikar. Ætli hún myndi ekki spyrja um eitt og annað? Til dæmis hvernig standi á því að ekki er búið að koma á launajafnrétti kynjanna? Af hverju eru hin mikilvægu umönnunarstörf vanmetin til launa? Hvernig má það vera að búið er að stórlaska fæðingarorlofskerfið sem hér var byggt upp? Hvers vegna eru ekki fleiri konur í Hæstarétti? Hvers vegna er ekki unnið markvisst að því að kveða niður kynbundið ofbeldi? Hundruð kvenna sögðu á síðasta ári frá kynferðisofbeldi sem þær höfðu orðið fyrir. Hvar eru aðgerðirnar gegn því? Hvar eru karlarnir, er kynjajafnrétti ekki þeim í hag? Hvernig stendur á því að konum er ýtt til hliðar í valdabaráttu karlanna í sumum flokkum, nú þegar allt er á uppleið? Komast konur bara að þegar þrífa þarf upp eftir karlana? Þó að við Íslendingar stöndum okkur vel við að koma á kynjajafnrétti miðað við flest ríki heims, þá er svo sannarlega verk að vinna. Minnumst Bríetar og allra hinna baráttukvennanna með því að bretta upp ermar, krefjast svara á næstu vikum af frambjóðendum, knýja á um aðgerðir og breytingar. Nýtum samtakamáttinn. Framundan er 24. október, þá er tækifæri til að láta í sér heyra. Ef hlustunarskilyrði eru ekki fyrir hendi, ja þá er að leita í smiðju Bríetar og grípa til gamalla kvennaráða. Þau eru til og þau virka. Kristín Ástgeirsdóttir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Óhæfur leiðtogi? Franklín Ernir Kristjánsson Skoðun Loksins, Gunnar Bragi! Einar G. Harðarson Skoðun Skynsemi Sigmundar Davíðs rýnd – Er ESB aðild/Evra tóm tjara? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Hvorki útlendingahatur né gestrisni Hildur Þórðardóttir Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Kílómetragjald: Gjöf fyrir marga, refsiskattur fyrir aðra Ágústa Ágústsdóttir Skoðun Þau eru við, við erum þau Arnar Eggert Thoroddsen Skoðun Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson Skoðun Sömu rök og styðja rétt kvenna til þungunarrofs eiga við um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Steinar Harðarson Skoðun Vaxandi stríðsátök, en með íslenskum vopnum? Eldur Smári Kristinsson Skoðun Skoðun Skoðun Óljós viðurkenning þrátt fyrir stefnu stjórnvalda Sandra B. Franks skrifar Skoðun Sömu rök og styðja rétt kvenna til þungunarrofs eiga við um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Steinar Harðarson skrifar Skoðun Vaxandi stríðsátök, en með íslenskum vopnum? Eldur Smári Kristinsson skrifar Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þau eru við, við erum þau Arnar Eggert Thoroddsen skrifar Skoðun Óhæfur leiðtogi? Franklín Ernir Kristjánsson skrifar Skoðun Loksins, Gunnar Bragi! Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Skynsemi Sigmundar Davíðs rýnd – Er ESB aðild/Evra tóm tjara? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Hvorki útlendingahatur né gestrisni Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson skrifar Skoðun Er ekki einokun Háskóla Íslands óviðunandi? Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Kílómetragjald: Gjöf fyrir marga, refsiskattur fyrir aðra Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Róttækar og tafarlausar umbætur Arnar þór Jónsson,Kári Allansson skrifar Skoðun Afleiðingar ríkisafskipta: Af hverju skaðleg einokun er ekki til á frjálsum markaði Eiríkur Magnússon skrifar Skoðun Er verið að blekkja fólk? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Það er ekkert til sem heitir full vinnustytting með 15 mínútna neysluhléi Jóhanna Helgadóttir skrifar Skoðun Um blöndun menningarheima Ugla Stefanía Kristjönudóttir Jónsdóttir skrifar Skoðun Ökuskírteini á hval Sigursteinn Másson skrifar Skoðun Barningur smáframleiðenda Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Erum við í ofbeldissambandi? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Ó nei, ekki aftur! Leyfisveitingar fyrir Hvammsvirkjun Margrét Erlendsdóttir skrifar Skoðun Siddhi: Yfirnáttúrulegir hæfileikar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Innviðaskuldin mikla Grímur Atlason skrifar Skoðun Umsókn um stöðu kennara í (vonandi) nálægri framtíð Heiða Ingunn Þorgeirsdóttir skrifar Skoðun Sögur Hannesar Hólmsteins Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Hvað gerist svo? Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Hernaðurinn gegn skólunum Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Látum gusta um sjónvarpssalina og loftum út á Alþingi Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Hegðaði sér eins og einræðisherra Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hættum við að geta hugsað? Þorsteinn Siglaugsson,GPT-4 skrifar Sjá meira
Á þessum degi fyrir 160 árum fæddist baráttukonan Bríet Bjarnhéðinsdóttir. Hún gerði sér snemma gein fyrir því hve kjörum kvenna og karla var misskipt og sagði frá því síðar að sér hefði blöskrað þegar vinnukonurnar urðu að þjóna vinnumönnunum eftir langan vinnudag beggja. Þær voru lægra settar á allan hátt. Bríeti tókst að brjótast til mennta í Kvennaskólanum á Laugalandi, hún kenndi börnum um skeið og flutti loks til Reykjavíkur. Þar kynntist hún manninum sínum Valdimar Ásmundssyni og eignaðist með honum tvö börn, Laufeyju og Héðin, sem bæði áttu eftir að láta mikið að sér kveða í þjóðlífinu. Bríet hóf útgáfu Kvennablaðsins árið 1895 en það fjallaði um ýmislegt sem snerti heimilin og líf kvenna. Í ferð um Norðurlöndin 1904 kynntist hún baráttunni fyrir kosningarétti kvenna fyrir alvöru, ákvað að breyta blaði sínu í kvenréttindablað og stofna kvenréttindafélag. Það tókst í janúar 1907 enda átti Bríet marga samherja og var mikið líf í kvennabaráttunni á árunum eftir aldamótin 1900. Aðalbaráttumál Kvenréttindafélagsins og annarra kvenfélaga voru auk kosningaréttar allra kvenna til sveitarstjórna og Alþingis, aðgengi að allri menntun, réttur til embætta, bætt launakjör útivinnandi kvenna (einkum verkakvenna), jöfn réttindi innan hjónabands, jafn réttur til yfirráða yfir börnum, staða einstæðra mæðra o.fl. Þessi réttindi unnust smátt og smátt, t.d.1909 þegar allar konur fengur kosningarétt til sveitarstjórna, 1911 með lögunum um jafnan rétt til embætta, náms og styrkja og takmarkaður kosningaréttur til Alþingis 1915. Bríet leit á kvenréttindin sem tæki til að koma konum að, þannig að sjónarmið þeirra fengju að heyrast, þær gætu komið baráttumálum sínum í framkvæmd, bætt stöðu kvenna og haft áhrif á mótun samfélagsins. Hún vildi að konur beittu sér í þágu fátækra kvenna, barna, sjúkra og annarra sem áttu um sárt að binda. Jafnstöðuganga kvenna reyndist bæði lengri og erfiðari en Bríet átti von á og henni fannst konur allt of linar við að fylgja réttindum sínum eftir. Í nútímafræðunum myndum við bæði tala um áhrif hins „styðjandi kvenleika“ sem finnst karlar gera allt best og víkur fyrir þeim og „habitus“ (hugtak frá Pierre Bourdieu), þ.e. hvernig umhverfi okkar mótar hegðun okkar, endurskapar valdið og viðheldur feðraveldinu þó smá breytingar eigi sér stað öðru hvoru. Hvað ætli Bríeti fyndist ef hún mæti líta yfir samfélag okkar árið 2016? Jú, gríðarlega margt hefur áunnist í menntun, atvinnuþátttöku, félagslegum réttindum og pólitískri þátttöku. Við höfum stofnanir til að vinna að jafnrétti en þær eru of veikar. Ætli hún myndi ekki spyrja um eitt og annað? Til dæmis hvernig standi á því að ekki er búið að koma á launajafnrétti kynjanna? Af hverju eru hin mikilvægu umönnunarstörf vanmetin til launa? Hvernig má það vera að búið er að stórlaska fæðingarorlofskerfið sem hér var byggt upp? Hvers vegna eru ekki fleiri konur í Hæstarétti? Hvers vegna er ekki unnið markvisst að því að kveða niður kynbundið ofbeldi? Hundruð kvenna sögðu á síðasta ári frá kynferðisofbeldi sem þær höfðu orðið fyrir. Hvar eru aðgerðirnar gegn því? Hvar eru karlarnir, er kynjajafnrétti ekki þeim í hag? Hvernig stendur á því að konum er ýtt til hliðar í valdabaráttu karlanna í sumum flokkum, nú þegar allt er á uppleið? Komast konur bara að þegar þrífa þarf upp eftir karlana? Þó að við Íslendingar stöndum okkur vel við að koma á kynjajafnrétti miðað við flest ríki heims, þá er svo sannarlega verk að vinna. Minnumst Bríetar og allra hinna baráttukvennanna með því að bretta upp ermar, krefjast svara á næstu vikum af frambjóðendum, knýja á um aðgerðir og breytingar. Nýtum samtakamáttinn. Framundan er 24. október, þá er tækifæri til að láta í sér heyra. Ef hlustunarskilyrði eru ekki fyrir hendi, ja þá er að leita í smiðju Bríetar og grípa til gamalla kvennaráða. Þau eru til og þau virka. Kristín Ástgeirsdóttir.
Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun
Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson Skoðun
Sömu rök og styðja rétt kvenna til þungunarrofs eiga við um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Steinar Harðarson Skoðun
Skoðun Sömu rök og styðja rétt kvenna til þungunarrofs eiga við um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Steinar Harðarson skrifar
Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson skrifar
Skoðun Afleiðingar ríkisafskipta: Af hverju skaðleg einokun er ekki til á frjálsum markaði Eiríkur Magnússon skrifar
Skoðun Það er ekkert til sem heitir full vinnustytting með 15 mínútna neysluhléi Jóhanna Helgadóttir skrifar
Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun
Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson Skoðun
Sömu rök og styðja rétt kvenna til þungunarrofs eiga við um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Steinar Harðarson Skoðun