Rétturinn til vanlíðunar Jóhanna Andrésdóttir skrifar 7. október 2016 10:00 Við þekkjum öll fólkið – eða heyrum af því reglulega, að minnsta kosti. Hjónunum sem misstu barnið sitt, konunni sem hefur þurft að búa við ofbeldi í fleiri ár, stráknum með krabbameinið, fólkinu sem þurfti að flýja heimili sín. Og við finnum til samkenndar. Hluti af sálartetrinu í okkur þjáist jafnvel með þeim. Einn daginn finnum við sjálf til vanlíðunar. Og áður en við vitum af, án þess að skilja hvað veldur því, hafa liðið vikur og jafnvel mánuðir, og innra með okkur er enn þessi nagandi vanlíðan. Einhvers konar þjáning, einhver einmanaleiki, eitthvað tóm. En við vorum ekki að missa fjölskyldumeðlim. Við vorum ekki að greinast með banvænan sjúkdóm. Við búum ekki í stríðshrjáðu landi. Hvaða rétt höfum við til þess að líða illa? Við gerum náttúrulega ekkert mál úr þessu. Ekkert rugl. Við snúum okkur bara að einhverju öðru, dreifum huganum. Virðist ganga ágætlega þannig; á meðan það er eitthvað að gerast í kringum okkur. Svo förum við úr jafnvægi þegar Serrano konan setur óvart svartar baunir á burritoinn okkar. Og það fer í taugarnar á okkur hvað það má varla blása á okkur án þess að við verðum pirruð. Hvaða afsökun höfum við til þess að missa áhugann á að umgangast fólk eða hrynja grátandi í eldhúsgólfið af því að við bara getum ekki meir? Mörg okkar munu ekki stoppa fyrr en við hjólum fram af brúninni. Fyrr en kerfið hrynur, fyrr en allt fer í fokk. Sumir átta sig á þróuninni og snúa sjálfir við. Aðrir halda sér á brúninni allan tímann. Flest okkar eru það heppin að, ef við sjálf leyfum, þá eru margir reiðubúnir til þess að hjálpa okkur aftur inn á veginn. Það tekur mislangan tíma, og getur gengið upp og niður, en er þess virði að reyna. Mögulega horfum við til baka og áttum okkur á því að Serrano-jafnvægisleysið var búið að vera í uppsiglingu í svolítinn tíma. Skiljum jafnvel ekki hvað við gátum verið blind á eigin líðan. Við lærum að við höfum öll rétt til vanlíðunar. Og við lærum að við þurfum að viðurkenna það, einkum fyrir okkur sjálfum, þegar okkur líður ekki nógu vel. Við lærum að við getum gert ýmislegt til þess að stuðla að góðri geðheilsu, líkt og við getum gert með líkamlega heilsu, en, líkt og með líkamlegu heilsuna, þá getur geðheilsan okkar þurft að kljást við ýmislegt þrátt fyrir að við lifum heilbrigðu og almennt góðu lífi. Við lærum að það virkar ekki að sparka vanlíðaninni út um gluggann og láta eins og hún hafi ekki bankað upp á. Við lærum að okkur má líða illa, og að okkur má líða vel, og að við megum alveg fá hjálp við að rétta okkur af. Það er eðlilegt að fara allan skalann af tilfinningum, en þegar tilfinning er orðin það viðvarandi að hún er farin að hamla okkur, þá er tími til að bremsa og meta aðstæður, jafnvel spyrja til vegar. Sýnum hvert öðru vægð – en líka okkur sjálfum.Greinin er hluti af greinaskriftaátaki Hugrúnar, nýstofnaðs geðfræðslufélags við Háskóla Íslands, í tilefni Alþjóðlega geðheilbrigðisdagsins 10. október Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Ég stend með kennurum Jón Gnarr Skoðun Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun Grípur Bjarni tækifærið? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Er forsvaranlegt að kjósa Framsóknarflokkinn? Reynir Böðvarsson Skoðun Kennarar eru alls konar Anton Már Gylfason Skoðun Ætlar heilbrigðisráðherra að lögleiða kannabis? Gunnar Dan Wiium Skoðun Eini lýðræðislegi flokkur? Haraldur Tristan Gunnarsson Skoðun Píratar og járnlögmál fámennisstjórna Jóhann Hauksson Skoðun Rangfærslur bæjarstjóra Stefán Georgsson Skoðun Til ástarinnar til lýðræðis Wiktoria Joanna Ginter Skoðun Skoðun Skoðun Við verðum að viðhalda vegum Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Ferðaþjónustan og fyrirsjáanleikinn Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Sjávarorka; stefnuleysi og fordómar flokkanna Valdimar Össurarson skrifar Skoðun Ætlar heilbrigðisráðherra að lögleiða kannabis? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Píratar og járnlögmál fámennisstjórna Jóhann Hauksson skrifar Skoðun Til ástarinnar til lýðræðis Wiktoria Joanna Ginter skrifar Skoðun Eini lýðræðislegi flokkur? Haraldur Tristan Gunnarsson skrifar Skoðun Ég stend með kennurum Jón Gnarr skrifar Skoðun Kennarar eru alls konar Anton Már Gylfason skrifar Skoðun Er forsvaranlegt að kjósa Framsóknarflokkinn? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Grípur Bjarni tækifærið? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur bæjarstjóra Stefán Georgsson skrifar Skoðun Er öldrunarhjúkrun gefandi? Ólína Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Vopnakaup eru landráð Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Rödd skynseminnar Hjördís Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Menntun er fjárfesting í framtíðinni Geir Sigurðsson skrifar Skoðun Í átt að betra Íslandi – stjórnmál sem skila árangri Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hættum þessu bulli – enga strúta hér á landi Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Gerum íslensku að kosningamáli Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Öðruvísi Íslendingar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til ríkissaksóknara og forseta Hæstaréttar Guðbjörn Jónsson skrifar Skoðun Það er komið nóg Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Sögur ísraelska hermannsins Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir skrifar Sjá meira
Við þekkjum öll fólkið – eða heyrum af því reglulega, að minnsta kosti. Hjónunum sem misstu barnið sitt, konunni sem hefur þurft að búa við ofbeldi í fleiri ár, stráknum með krabbameinið, fólkinu sem þurfti að flýja heimili sín. Og við finnum til samkenndar. Hluti af sálartetrinu í okkur þjáist jafnvel með þeim. Einn daginn finnum við sjálf til vanlíðunar. Og áður en við vitum af, án þess að skilja hvað veldur því, hafa liðið vikur og jafnvel mánuðir, og innra með okkur er enn þessi nagandi vanlíðan. Einhvers konar þjáning, einhver einmanaleiki, eitthvað tóm. En við vorum ekki að missa fjölskyldumeðlim. Við vorum ekki að greinast með banvænan sjúkdóm. Við búum ekki í stríðshrjáðu landi. Hvaða rétt höfum við til þess að líða illa? Við gerum náttúrulega ekkert mál úr þessu. Ekkert rugl. Við snúum okkur bara að einhverju öðru, dreifum huganum. Virðist ganga ágætlega þannig; á meðan það er eitthvað að gerast í kringum okkur. Svo förum við úr jafnvægi þegar Serrano konan setur óvart svartar baunir á burritoinn okkar. Og það fer í taugarnar á okkur hvað það má varla blása á okkur án þess að við verðum pirruð. Hvaða afsökun höfum við til þess að missa áhugann á að umgangast fólk eða hrynja grátandi í eldhúsgólfið af því að við bara getum ekki meir? Mörg okkar munu ekki stoppa fyrr en við hjólum fram af brúninni. Fyrr en kerfið hrynur, fyrr en allt fer í fokk. Sumir átta sig á þróuninni og snúa sjálfir við. Aðrir halda sér á brúninni allan tímann. Flest okkar eru það heppin að, ef við sjálf leyfum, þá eru margir reiðubúnir til þess að hjálpa okkur aftur inn á veginn. Það tekur mislangan tíma, og getur gengið upp og niður, en er þess virði að reyna. Mögulega horfum við til baka og áttum okkur á því að Serrano-jafnvægisleysið var búið að vera í uppsiglingu í svolítinn tíma. Skiljum jafnvel ekki hvað við gátum verið blind á eigin líðan. Við lærum að við höfum öll rétt til vanlíðunar. Og við lærum að við þurfum að viðurkenna það, einkum fyrir okkur sjálfum, þegar okkur líður ekki nógu vel. Við lærum að við getum gert ýmislegt til þess að stuðla að góðri geðheilsu, líkt og við getum gert með líkamlega heilsu, en, líkt og með líkamlegu heilsuna, þá getur geðheilsan okkar þurft að kljást við ýmislegt þrátt fyrir að við lifum heilbrigðu og almennt góðu lífi. Við lærum að það virkar ekki að sparka vanlíðaninni út um gluggann og láta eins og hún hafi ekki bankað upp á. Við lærum að okkur má líða illa, og að okkur má líða vel, og að við megum alveg fá hjálp við að rétta okkur af. Það er eðlilegt að fara allan skalann af tilfinningum, en þegar tilfinning er orðin það viðvarandi að hún er farin að hamla okkur, þá er tími til að bremsa og meta aðstæður, jafnvel spyrja til vegar. Sýnum hvert öðru vægð – en líka okkur sjálfum.Greinin er hluti af greinaskriftaátaki Hugrúnar, nýstofnaðs geðfræðslufélags við Háskóla Íslands, í tilefni Alþjóðlega geðheilbrigðisdagsins 10. október
Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir skrifar
Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar
Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun