Íslenskar leikreglur Steinunn Sigurðardóttir skrifar 27. október 2016 07:00 Það lítur út fyrir að gargandi athyglissýki hafi gripið eyjuna sem ól mig þegjandi og hljóðalaust lengi vel. Eyjuna sem er ekki lítil eins og stundum er sagt, heldur mjög stór. Vandræðalega fámenn hins vegar. Ef hún setur ekki flugumferð heimsins á annan endann vegna ösku úr Eyjafjallajökli, þá er slegið met í svindilbraski, samanber Panamaskjöl og bankahrun. Skömmu síðar, sárabótum líkast, verða íslenskir fótboltamenn og áhangendur þeirra senuþjófar og eftirlæti heimspressunnar á Evrópumeistaramótinu í knattspyrnu. Eins og á þessu má sjá eru tilefni athyglinnar mjög ólík, og það er í stíl við annað sem íslenskt er. Andstæður. Klisjan segir Land íss og elda. En andstæðurnar eru ekki bara þar. Í færslu á Facebook skrifar einn helsti myndlistarmaðurinn okkar, Jón Óskar, að verstu stjórnmálamenn í heimi séu á Íslandi og að þar séu jafnframt bestu listamennirnir. Þessi fullyrðing er nokkurs konar endurómur af því sem W.H. Auden, unnandi Íslendingasagna, sagði – á þá leið að þær væru stórkostlegar bókmenntir, en þjóðfélagið hryllilegt. Og vísaði þá ekki síst til blóðhefndanna sem sögurnar lýsa og geisuðu þangað til Íslendingar gáfust upp við að stjórna sér sjálfir og gengu á hönd Noregskonungi 1262. Hvað þjóðfélag nútímans varðar urðu fræg ummæli Styrmis Gunnarssonar, fyrrum ritstjóra Morgunblaðsins, í viðtali við rannsóknarnefnd Alþingis vegna hrunsins, að það sé „ógeðslegt“. Nú eru sterkar vísbendingar uppi um það að mínir seinþreyttu landar séu orðnir of þreyttir á því hvernig kaupin gerast á eyrinni í þessu þjóðfélagi. Píratar, stjórnmálaflokkur sem hefur aldrei verið við völd, eru stærsti eða næststærsti stjórnmálaflokkurinn samkvæmt skoðanakönnunum, nokkurn veginn óslitið allt þetta ár. Fyrrverandi forsætisráðherra, Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, sem varð heimsfrægur, ekki bara í Süddeutsche Zeitung, með sinn peningalega Panamahatt, mætti aftur til leiks eftir smáhlé frá því að hann sagði af sér, og uppsker háðsglósur um samfélagsmiðlana þvera og endilanga. Hann hélt áfram í pólitík ótrauður, þrátt fyrir allt Panamasnakk, þrátt fyrir það að fylgið hrynji af Framsóknarflokknum hans, sem hefur verið mjög ráðandi við stjórnvölinn á Íslandi frá lýðveldisstofnun, ásamt Sjálfstæðisflokki. En þessir tveir flokkar hafa skarað eld svo duglega að eigin köku að sumir segja að þeir hafi skipt Íslands gæðum snyrtilega milli sín – að Framsóknarflokkur hafi fengið landið og Sjálfstæðisflokkur miðin. Þegar mannauðurinn í íslenskum stjórnmálum er borinn saman við mannauðinn í listum blasir það við að ráðandi stjórnmálamenn sýna af sér átakanlegan skort á hugmyndum, sköpunargáfu og framtíðarsýn – eiginleikum sem listamennirnir eiga í svo ríkum mæli. Meðan listamenn brillera út og suður og heimurinn verður vitni að sprengikraftinum í íslenskri tónlistarsköpun, kvikmyndagerð o.s.frv., hanga stjórnmálamennirnir í tímaskökkum og stórskaðlegum efnahagslausnum eins og þeirri að halda áfram að eyðileggja íslenskar náttúruperlur til að framleiða útsölurafmagn fyrir útlenda stóriðju. Ferðamennskan blómstrar og færir þannig björg í bú að þetta með hrunið reddaðist að einhverju leyti, en ráðandi stjórnmálamenn geta ekki enn gert það upp við sig hvort Ísland eigi að vera náttúruparadís eða stóriðjuparadís. Sú forherta rödd þeirra og orkugeirans heyrist oft að hvort tveggja sé mögulegt! En meðal þeirra fjölmörgu sem telja að meira en nóg sé búið að eyðileggja nú þegar og vilja standa vörð um það sem eftir er af íslenskri náttúru, mundi ekki finnast ein einasta rödd sem kvakaði í þeim tvískinnungskórnum. Listamenn eru ekki eina starfsstéttin á Íslandi sem sýnir það áberandi frumkvæði og þá sköpunargáfu sem vantar í ráðandi stjórnmálamenn, heldur fylgist maður einnig spenntur með sífrjóu handverksfólki, hönnuðum, matreiðslumeisturum. Ég frétti til dæmis af fiskrétti svo fútúrískum í flugvélinni til Basel um daginn að ég get varla beðið eftir að prófa hann næst þegar ég kem til Íslands. Grillaður þorskhaus. Þorskur er í íslensku máli mikið notaður í uppskriftir að niðrandi lýsingum á gáfnafari – og er þorskhausinn þar efstur á blaði. Þannig að þó ekki væri umdeilanlegri fegurð hans til að dreifa, væri það samt djarft tiltæki, tungumálsins vegna, að bera hann á borð. Það er líka aðdáunarefni að fylgjast með því hvernig frumkvæði bænda hefur blómstrað kringum ferðamennskuna. Það er rétt eins og sauðfjárbóndinn og/eða kúabóndinn, hver á fætur öðrum, hafi aldrei gert neitt annað en að stofna úrvals-gistiheimili og reka það. Vinir mínir á bóndabæ í grennd við Kirkjubæjarklaustur höfðu ætlað að selja jörðina, þegar hrunið dundi yfir 2008. Þegar sá vegur var ekki lengur fær breyttu þau fjósinu sínu í gistirými, reistu morgunverðarskála með útsýni á Vatnajökul og reka nú stórmyndarlega bændagistingu. Bóndinn smíðaði meiraðsegja rammgerða göngubrú yfir beljandi jökulfljótið í túnjaðrinum, þannig að gestir og gangandi hafa nú aðgang að hraunlandinu handan við fljótið, sem var aðallega kunnugt fuglinum fljúgandi og tófunni fram að því. Ég á það áreiðanlega sameiginlegt með mörgum löndum mínum að vera stolt yfir því hversu mjög erlendir ferðamenn hrífast af Íslandi, og hvað þeir eru ánægðir að mega kynnast landslaginu og birtunni á þessari villtu og rómantísku eyju, sem er þó ekki nema í rétt rúmlega þriggja klukkutíma flugfjarlægð frá London, París, Berlín. Hins vegar er það meira en lítið áhyggjuefni að það er ekki reynt að hafa skynsamlegan hemil á fjölda ferðamanna á viðkvæmum svæðum, með þeim afleiðingum að skaðinn af völdum traðks og átroðnings er nú þegar að verða óafturkræfur. Enn eitt dæmið því miður um hættulega skammsýni stjórnvalda og landlægan skort á virðingu fyrir leikreglum, sem heldur áfram að gera óskunda á eyjunni minni.Greinin er uppfærð útgáfa af grein sem birtist í Süddeutsche Zeitung. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun Grípur Bjarni tækifærið? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ég stend með kennurum Jón Gnarr Skoðun Er forsvaranlegt að kjósa Framsóknarflokkinn? Reynir Böðvarsson Skoðun Rangfærslur bæjarstjóra Stefán Georgsson Skoðun Kennarar eru alls konar Anton Már Gylfason Skoðun Eini lýðræðislegi flokkur? Haraldur Tristan Gunnarsson Skoðun Halldór 19.10.24 Halldór Vopnakaup eru landráð Hildur Þórðardóttir Skoðun Er öldrunarhjúkrun gefandi? Ólína Kristín Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Til ástarinnar til lýðræðis Wiktoria Joanna Ginter skrifar Skoðun Eini lýðræðislegi flokkur? Haraldur Tristan Gunnarsson skrifar Skoðun Ég stend með kennurum Jón Gnarr skrifar Skoðun Kennarar eru alls konar Anton Már Gylfason skrifar Skoðun Er forsvaranlegt að kjósa Framsóknarflokkinn? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Grípur Bjarni tækifærið? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur bæjarstjóra Stefán Georgsson skrifar Skoðun Er öldrunarhjúkrun gefandi? Ólína Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Vopnakaup eru landráð Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Rödd skynseminnar Hjördís Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Menntun er fjárfesting í framtíðinni Geir Sigurðsson skrifar Skoðun Í átt að betra Íslandi – stjórnmál sem skila árangri Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hættum þessu bulli – enga strúta hér á landi Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Gerum íslensku að kosningamáli Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Öðruvísi Íslendingar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til ríkissaksóknara og forseta Hæstaréttar Guðbjörn Jónsson skrifar Skoðun Það er komið nóg Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Sögur ísraelska hermannsins Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar Sjá meira
Það lítur út fyrir að gargandi athyglissýki hafi gripið eyjuna sem ól mig þegjandi og hljóðalaust lengi vel. Eyjuna sem er ekki lítil eins og stundum er sagt, heldur mjög stór. Vandræðalega fámenn hins vegar. Ef hún setur ekki flugumferð heimsins á annan endann vegna ösku úr Eyjafjallajökli, þá er slegið met í svindilbraski, samanber Panamaskjöl og bankahrun. Skömmu síðar, sárabótum líkast, verða íslenskir fótboltamenn og áhangendur þeirra senuþjófar og eftirlæti heimspressunnar á Evrópumeistaramótinu í knattspyrnu. Eins og á þessu má sjá eru tilefni athyglinnar mjög ólík, og það er í stíl við annað sem íslenskt er. Andstæður. Klisjan segir Land íss og elda. En andstæðurnar eru ekki bara þar. Í færslu á Facebook skrifar einn helsti myndlistarmaðurinn okkar, Jón Óskar, að verstu stjórnmálamenn í heimi séu á Íslandi og að þar séu jafnframt bestu listamennirnir. Þessi fullyrðing er nokkurs konar endurómur af því sem W.H. Auden, unnandi Íslendingasagna, sagði – á þá leið að þær væru stórkostlegar bókmenntir, en þjóðfélagið hryllilegt. Og vísaði þá ekki síst til blóðhefndanna sem sögurnar lýsa og geisuðu þangað til Íslendingar gáfust upp við að stjórna sér sjálfir og gengu á hönd Noregskonungi 1262. Hvað þjóðfélag nútímans varðar urðu fræg ummæli Styrmis Gunnarssonar, fyrrum ritstjóra Morgunblaðsins, í viðtali við rannsóknarnefnd Alþingis vegna hrunsins, að það sé „ógeðslegt“. Nú eru sterkar vísbendingar uppi um það að mínir seinþreyttu landar séu orðnir of þreyttir á því hvernig kaupin gerast á eyrinni í þessu þjóðfélagi. Píratar, stjórnmálaflokkur sem hefur aldrei verið við völd, eru stærsti eða næststærsti stjórnmálaflokkurinn samkvæmt skoðanakönnunum, nokkurn veginn óslitið allt þetta ár. Fyrrverandi forsætisráðherra, Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, sem varð heimsfrægur, ekki bara í Süddeutsche Zeitung, með sinn peningalega Panamahatt, mætti aftur til leiks eftir smáhlé frá því að hann sagði af sér, og uppsker háðsglósur um samfélagsmiðlana þvera og endilanga. Hann hélt áfram í pólitík ótrauður, þrátt fyrir allt Panamasnakk, þrátt fyrir það að fylgið hrynji af Framsóknarflokknum hans, sem hefur verið mjög ráðandi við stjórnvölinn á Íslandi frá lýðveldisstofnun, ásamt Sjálfstæðisflokki. En þessir tveir flokkar hafa skarað eld svo duglega að eigin köku að sumir segja að þeir hafi skipt Íslands gæðum snyrtilega milli sín – að Framsóknarflokkur hafi fengið landið og Sjálfstæðisflokkur miðin. Þegar mannauðurinn í íslenskum stjórnmálum er borinn saman við mannauðinn í listum blasir það við að ráðandi stjórnmálamenn sýna af sér átakanlegan skort á hugmyndum, sköpunargáfu og framtíðarsýn – eiginleikum sem listamennirnir eiga í svo ríkum mæli. Meðan listamenn brillera út og suður og heimurinn verður vitni að sprengikraftinum í íslenskri tónlistarsköpun, kvikmyndagerð o.s.frv., hanga stjórnmálamennirnir í tímaskökkum og stórskaðlegum efnahagslausnum eins og þeirri að halda áfram að eyðileggja íslenskar náttúruperlur til að framleiða útsölurafmagn fyrir útlenda stóriðju. Ferðamennskan blómstrar og færir þannig björg í bú að þetta með hrunið reddaðist að einhverju leyti, en ráðandi stjórnmálamenn geta ekki enn gert það upp við sig hvort Ísland eigi að vera náttúruparadís eða stóriðjuparadís. Sú forherta rödd þeirra og orkugeirans heyrist oft að hvort tveggja sé mögulegt! En meðal þeirra fjölmörgu sem telja að meira en nóg sé búið að eyðileggja nú þegar og vilja standa vörð um það sem eftir er af íslenskri náttúru, mundi ekki finnast ein einasta rödd sem kvakaði í þeim tvískinnungskórnum. Listamenn eru ekki eina starfsstéttin á Íslandi sem sýnir það áberandi frumkvæði og þá sköpunargáfu sem vantar í ráðandi stjórnmálamenn, heldur fylgist maður einnig spenntur með sífrjóu handverksfólki, hönnuðum, matreiðslumeisturum. Ég frétti til dæmis af fiskrétti svo fútúrískum í flugvélinni til Basel um daginn að ég get varla beðið eftir að prófa hann næst þegar ég kem til Íslands. Grillaður þorskhaus. Þorskur er í íslensku máli mikið notaður í uppskriftir að niðrandi lýsingum á gáfnafari – og er þorskhausinn þar efstur á blaði. Þannig að þó ekki væri umdeilanlegri fegurð hans til að dreifa, væri það samt djarft tiltæki, tungumálsins vegna, að bera hann á borð. Það er líka aðdáunarefni að fylgjast með því hvernig frumkvæði bænda hefur blómstrað kringum ferðamennskuna. Það er rétt eins og sauðfjárbóndinn og/eða kúabóndinn, hver á fætur öðrum, hafi aldrei gert neitt annað en að stofna úrvals-gistiheimili og reka það. Vinir mínir á bóndabæ í grennd við Kirkjubæjarklaustur höfðu ætlað að selja jörðina, þegar hrunið dundi yfir 2008. Þegar sá vegur var ekki lengur fær breyttu þau fjósinu sínu í gistirými, reistu morgunverðarskála með útsýni á Vatnajökul og reka nú stórmyndarlega bændagistingu. Bóndinn smíðaði meiraðsegja rammgerða göngubrú yfir beljandi jökulfljótið í túnjaðrinum, þannig að gestir og gangandi hafa nú aðgang að hraunlandinu handan við fljótið, sem var aðallega kunnugt fuglinum fljúgandi og tófunni fram að því. Ég á það áreiðanlega sameiginlegt með mörgum löndum mínum að vera stolt yfir því hversu mjög erlendir ferðamenn hrífast af Íslandi, og hvað þeir eru ánægðir að mega kynnast landslaginu og birtunni á þessari villtu og rómantísku eyju, sem er þó ekki nema í rétt rúmlega þriggja klukkutíma flugfjarlægð frá London, París, Berlín. Hins vegar er það meira en lítið áhyggjuefni að það er ekki reynt að hafa skynsamlegan hemil á fjölda ferðamanna á viðkvæmum svæðum, með þeim afleiðingum að skaðinn af völdum traðks og átroðnings er nú þegar að verða óafturkræfur. Enn eitt dæmið því miður um hættulega skammsýni stjórnvalda og landlægan skort á virðingu fyrir leikreglum, sem heldur áfram að gera óskunda á eyjunni minni.Greinin er uppfærð útgáfa af grein sem birtist í Süddeutsche Zeitung.
Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir skrifar
Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar
Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun