Fríkirkjan, RÚV og Ríkiskirkjan Hjörtur Magní Jóhannsson skrifar 16. nóvember 2016 07:00 Hefðin fyrir sunnudagsmessum RÚV nær alveg aftur til fyrstu útsendinga Ríkisútvarpsins árið 1930. Fríkirkjan í Reykjavík hefur verið hluti af þeirri hefð alveg frá upphafi enda söfnuðurinn og kirkjubyggingin svo samofin sögu og ímynd Reykjavíkur og íslensks samfélags að ekki verður sundur greint. Fyrsta tilraunaútsendingin árið 1926 var frá messu sr. Ólafs Ólafssonar Fríkirkjuprests. Hann þjónaði bæði Fríkirkjunni í Reykjavík og síðan í Hafnarfirði. Útvarpað var frá fjölmörgum messum, útförum og tónleikum í Fríkirkjunni á ári hverju enda tilheyrði um helmingur íbúa Reykjavíkur þá Fríkirkjunni. En í stað þess að Fríkirkjan fengi áfram að vaxa eðlilega, miðlæg í reykvísku samfélagi þá var sett lítil reglugerð, í þágu þjóðkirkjunnar. Reglugerðin miðaði að því að útiloka hina lútersku Fríkirkju. Lítið var hugað að jafnræði trúfélaga þó svo að bæði trúfélögin ættu að njóta verndar 62. gr. stjórnarskrárinnar. Við það eitt að flytja lögheimili sitt var fríkirkjufólk sjálfkrafa skráð úr Fríkirkjunni yfir í þjóðkirkjuna í þúsunda vís án vitundar eða samþykkis þess fólks eða afkomenda. Trúfélagagjöld fríkirkjufólks runnu þannig í mörg ár til þjóðkirkjunnar sem nýtti þau til að efla eigin forréttindastöðu. Maður hefði haldið að hlutirnir hefðu lagast.Ekki gert ráð fyrir En það kom verulega á óvart að ekki var gert ráð fyrir Fríkirkjunni í útvarpsmessum RÚV þetta árið í tengslum við stofndag hennar 19. nóv. 1899. Maður velti því fyrir sér hvort það væri ætlun þjóðkirkjunnar að útiloka Fríkirkjuna frá útsendingum RÚV. Þegar ég leitaði til RÚV var mér vísað á biskupsstofu annars trúfélags og sú biskupsstofa vísaði aftur á RÚV. Það er grundvallaratriði fyrir okkur fríkirkjufólk að þurfa ekki að eiga það undir geðþótta annars trúfélags hvort við fáum inni hjá útvarpi allra landsmanna. Þjóðkirkjan er auðvitað ríkisstofnun þó svo að eitthvað hafi verið greint á milli stofnunarinnar og ríkisins hvað stjórnun og fjárhald varðar. Sú hróplega mismunun sem er á milli þjóðkirkjunnar og okkar lútersku Fríkirkju er þvílík að einungis orðið ríkiskirkja nær að lýsa því.Minni bræður og systur Í öllu tali sínu um aðskilnað ríkis og kirkju hefur þjóðkirkjustofnunin látið sem evangelísk-lúterskar fríkirkjur séu ekki til. Nú virðist biskupsstofa láta sem Fríkirkjan sé ekki til og að henni sé ókunnugt um hennar sögu. Það hvernig komið er fram við minni bræður og systur er glöggur mælikvarði á hversu kristilegar trúarstofnanir eru. Kirkjustofnuninni er ekki ætlað að upphefja sjálfa sig, heldur að vísa frá sér, til þess Jesú frá Nasaret sem var stöðugt á jaðrinum, hundsaði engan, samneytti hinum útilokuðu og var í raun meinilla við trúarlegar stofnanir. Sú evangelísk-lúterska kirkja sem 62. gr. stjórnaskrár okkar fjallar um var einmitt stofnuð til að vara við milljarða-kirkjustofnunum sem stunda grimma sérhagsmunavörslu.Mannréttindi Fríkirkjan var stofnuð aðeins 25 árum eftir að við fengum trúfrelsi árið 1874 og hefur því starfað á þremur öldum. Fríkirkjan er því bæði eldri en RÚV og reyndar þjóðkirkjustofnunin í þeirri lagalegu umgjörð sem hún hefur í dag. Fríkirkjusöfnuðurinn við Tjörnina hefur tekið frumkvæði í ýmsum mikilvægum mannréttindamálum þar sem ríkiskirkjan hefur dregið lappirnar og hindrað. Nefna má skelegga baráttu sr. Ólafs Ólafssonar á fyrrihluta síðustu aldar fyrir kvenréttindum og framgöngu Fríkirkjunnar undanfarin ár í baráttunni fyrir því að samkynhneigðir megi ganga í hjónaband. Það er mikið til okkar leitað. Þeir sem vilja að kristin gildi móti okkar samfélag, þeir fagna vexti Fríkirkjunnar og vilja að rödd hennar heyrist á RÚV. Einu hamlandi áhrifin eru frá þjóðkirkju. Í útvarpspredikunum á RÚV hef ég oft gagnrýnt þjóðkirkjuna, í anda Lúters. Sú gagnrýni hefur í allnokkur skipti ratað í fréttatíma RÚV og annarra fjölmiðla, samdægurs. Ef þjóðkirkjan sem glímir nú við verulegar úrsagnir í þúsundavís fær nú að útiloka Fríkirkjuna sem er í örum vexti, þá er það vissulega athyglivert innlegg í umræðuna um jafnræði trúfélaga hér á landi. Það myndi einnig vekja spurningar um hlutleysi RÚV sem fjölmiðils í almannaþágu. Útvarpsmessur RÚV breyta ekki heiminum. En okkar rödd má heyrast. Við erum öðruvísi. Við leitumst ekki við að ná eyrum hinna rétttrúuðu. Við vörum við bókstafstrú, hefðarhyggju og þröngsýni. Við viljum láta gleði, spuna og fagmennsku einkenna okkar fjölbreytilegu tónlist. Við reynum m.a. að ná til þeirra þúsunda Íslendinga sem hafa skráð sig utan kirkju en leita í það bjarta ljós sem engan útilokar. Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun Rangfærslur bæjarstjóra Stefán Georgsson Skoðun Vopnakaup eru landráð Hildur Þórðardóttir Skoðun Er öldrunarhjúkrun gefandi? Ólína Kristín Jónsdóttir Skoðun Halldór 19.10.24 Halldór Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun Rödd skynseminnar Hjördís Guðný Guðmundsdóttir Skoðun Hættum þessu bulli – enga strúta hér á landi Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur bæjarstjóra Stefán Georgsson skrifar Skoðun Er öldrunarhjúkrun gefandi? Ólína Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Vopnakaup eru landráð Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Rödd skynseminnar Hjördís Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Menntun er fjárfesting í framtíðinni Geir Sigurðsson skrifar Skoðun Í átt að betra Íslandi – stjórnmál sem skila árangri Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hættum þessu bulli – enga strúta hér á landi Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Gerum íslensku að kosningamáli Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Öðruvísi Íslendingar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til ríkissaksóknara og forseta Hæstaréttar Guðbjörn Jónsson skrifar Skoðun Það er komið nóg Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Sögur ísraelska hermannsins Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Kennarastarfið Ragnheiður Lilja Bjarnadóttir skrifar Skoðun Fullveldi Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Að halda niðri launum og lifa á loftinu Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Vá! Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun „Hver sagði þér að heimurinn væri réttlátur?“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Í upphafi kosningabaráttu Heimir Pálsson skrifar Sjá meira
Hefðin fyrir sunnudagsmessum RÚV nær alveg aftur til fyrstu útsendinga Ríkisútvarpsins árið 1930. Fríkirkjan í Reykjavík hefur verið hluti af þeirri hefð alveg frá upphafi enda söfnuðurinn og kirkjubyggingin svo samofin sögu og ímynd Reykjavíkur og íslensks samfélags að ekki verður sundur greint. Fyrsta tilraunaútsendingin árið 1926 var frá messu sr. Ólafs Ólafssonar Fríkirkjuprests. Hann þjónaði bæði Fríkirkjunni í Reykjavík og síðan í Hafnarfirði. Útvarpað var frá fjölmörgum messum, útförum og tónleikum í Fríkirkjunni á ári hverju enda tilheyrði um helmingur íbúa Reykjavíkur þá Fríkirkjunni. En í stað þess að Fríkirkjan fengi áfram að vaxa eðlilega, miðlæg í reykvísku samfélagi þá var sett lítil reglugerð, í þágu þjóðkirkjunnar. Reglugerðin miðaði að því að útiloka hina lútersku Fríkirkju. Lítið var hugað að jafnræði trúfélaga þó svo að bæði trúfélögin ættu að njóta verndar 62. gr. stjórnarskrárinnar. Við það eitt að flytja lögheimili sitt var fríkirkjufólk sjálfkrafa skráð úr Fríkirkjunni yfir í þjóðkirkjuna í þúsunda vís án vitundar eða samþykkis þess fólks eða afkomenda. Trúfélagagjöld fríkirkjufólks runnu þannig í mörg ár til þjóðkirkjunnar sem nýtti þau til að efla eigin forréttindastöðu. Maður hefði haldið að hlutirnir hefðu lagast.Ekki gert ráð fyrir En það kom verulega á óvart að ekki var gert ráð fyrir Fríkirkjunni í útvarpsmessum RÚV þetta árið í tengslum við stofndag hennar 19. nóv. 1899. Maður velti því fyrir sér hvort það væri ætlun þjóðkirkjunnar að útiloka Fríkirkjuna frá útsendingum RÚV. Þegar ég leitaði til RÚV var mér vísað á biskupsstofu annars trúfélags og sú biskupsstofa vísaði aftur á RÚV. Það er grundvallaratriði fyrir okkur fríkirkjufólk að þurfa ekki að eiga það undir geðþótta annars trúfélags hvort við fáum inni hjá útvarpi allra landsmanna. Þjóðkirkjan er auðvitað ríkisstofnun þó svo að eitthvað hafi verið greint á milli stofnunarinnar og ríkisins hvað stjórnun og fjárhald varðar. Sú hróplega mismunun sem er á milli þjóðkirkjunnar og okkar lútersku Fríkirkju er þvílík að einungis orðið ríkiskirkja nær að lýsa því.Minni bræður og systur Í öllu tali sínu um aðskilnað ríkis og kirkju hefur þjóðkirkjustofnunin látið sem evangelísk-lúterskar fríkirkjur séu ekki til. Nú virðist biskupsstofa láta sem Fríkirkjan sé ekki til og að henni sé ókunnugt um hennar sögu. Það hvernig komið er fram við minni bræður og systur er glöggur mælikvarði á hversu kristilegar trúarstofnanir eru. Kirkjustofnuninni er ekki ætlað að upphefja sjálfa sig, heldur að vísa frá sér, til þess Jesú frá Nasaret sem var stöðugt á jaðrinum, hundsaði engan, samneytti hinum útilokuðu og var í raun meinilla við trúarlegar stofnanir. Sú evangelísk-lúterska kirkja sem 62. gr. stjórnaskrár okkar fjallar um var einmitt stofnuð til að vara við milljarða-kirkjustofnunum sem stunda grimma sérhagsmunavörslu.Mannréttindi Fríkirkjan var stofnuð aðeins 25 árum eftir að við fengum trúfrelsi árið 1874 og hefur því starfað á þremur öldum. Fríkirkjan er því bæði eldri en RÚV og reyndar þjóðkirkjustofnunin í þeirri lagalegu umgjörð sem hún hefur í dag. Fríkirkjusöfnuðurinn við Tjörnina hefur tekið frumkvæði í ýmsum mikilvægum mannréttindamálum þar sem ríkiskirkjan hefur dregið lappirnar og hindrað. Nefna má skelegga baráttu sr. Ólafs Ólafssonar á fyrrihluta síðustu aldar fyrir kvenréttindum og framgöngu Fríkirkjunnar undanfarin ár í baráttunni fyrir því að samkynhneigðir megi ganga í hjónaband. Það er mikið til okkar leitað. Þeir sem vilja að kristin gildi móti okkar samfélag, þeir fagna vexti Fríkirkjunnar og vilja að rödd hennar heyrist á RÚV. Einu hamlandi áhrifin eru frá þjóðkirkju. Í útvarpspredikunum á RÚV hef ég oft gagnrýnt þjóðkirkjuna, í anda Lúters. Sú gagnrýni hefur í allnokkur skipti ratað í fréttatíma RÚV og annarra fjölmiðla, samdægurs. Ef þjóðkirkjan sem glímir nú við verulegar úrsagnir í þúsundavís fær nú að útiloka Fríkirkjuna sem er í örum vexti, þá er það vissulega athyglivert innlegg í umræðuna um jafnræði trúfélaga hér á landi. Það myndi einnig vekja spurningar um hlutleysi RÚV sem fjölmiðils í almannaþágu. Útvarpsmessur RÚV breyta ekki heiminum. En okkar rödd má heyrast. Við erum öðruvísi. Við leitumst ekki við að ná eyrum hinna rétttrúuðu. Við vörum við bókstafstrú, hefðarhyggju og þröngsýni. Við viljum láta gleði, spuna og fagmennsku einkenna okkar fjölbreytilegu tónlist. Við reynum m.a. að ná til þeirra þúsunda Íslendinga sem hafa skráð sig utan kirkju en leita í það bjarta ljós sem engan útilokar. Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun
Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir skrifar
Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar
Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun
Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun