Fyrirgefning Ívar Karl Bjarnason skrifar 4. desember 2016 07:00 Fegurð fyrirgefningarinnar er víðtekin hugmynd í samfélagi okkar. Siðferðislegan grundvöll hennar má finna innan trúarbragða sem utan og hefur fyrirgefningin víða öðlast nánast sjálfgefið siðferðisgildi í menningu okkar. Þar sem fyrirgefningin er ekki aðeins álitin siðferðislega rétt heldur jafnframt talin skilvirkasta leiðin til bata eftir að brotið hafi verið á manni. Þess háttar ógagnrýnin áhersla á fyrirgefningu getur þó allt eins virkað til þess að staðfesta ríkjandi valdahlutföll og undirskipa brotaþola enn á ný valdi þeirra sem brotið hafa á þeim. Fólki sem beitt hefur verið kynbundnu ofbeldi, kynferðislegu, líkamlegu og/eða andlegu er ósjaldan ráðlagt að fyrirgefa gerendum ofbeldisins. Er það iðulega gert á þeim forsendum að hún feli í sér græðandi afl og greiðustu leið brotaþola til þess að vinna úr reynslu sinni og láta að baki. Svo mikil áhersla á fyrirgefningu getur hins vegar sett þolendur í verulega erfiða stöðu, sér í lagi þegar ekki er tekið mið af líðan þeirra, eða yfir höfuð hvort þeir telji sig tilbúna til þess að fyrirgefa. Jafnvel þótt þess háttar þrýstingur sé oft gerður af góðum hug þá getur hann orðið öfugverkandi. Þegar knúið er á um fyrirgefningu kemur það fram í frekari valdbeitingu og þvingunum sem þolandi getur upplifað á þann hátt að brotið sé á sér öðru sinni. Þar á ofan virðist þess háttar fyrirgefning oft skilyrðislaus. Að afsökunarbeiðni kalli á fyrirgefningu, og raunar að þar sem að fyrirgefningin sé fyrir þolandann en ekki gerendur, þá þurfi afsökunarbeiðni ekki einu sinni til og viðbrögð gerenda, ábyrgð og iðrun skipti þar engu máli. En sé fyrirgefningin ætluð til þess að veita gerendum syndaaflausn án þess að þeir þurfi að taka ábyrgð á gjörðum sínum né sýna yfirbót þá leiðir hún síður fram sátt hjá þolendum. Þess í stað getur það haft þveröfug áhrif á þann veg að þolendur upplifi það sem enn frekara ofbeldi. Hér er því nauðsynlegt að borin sé virðing fyrir afstöðu þolanda og það, hvort hann sé tilbúinn að skoða þess háttar leiðir, sé látið ráða för. Á móti séu ótímabærar afsökunarbeiðnir og sáttarfundir að frumkvæði gerenda fremur til þess að óvirða þolendur og valdi þeim jafnvel frekari skaða, þegar þolandi er enn einu sinni beðinn um að setja vilja gerandans ofar sínum eigin. Án þess að gera lítið úr fegurð hugmyndarinnar um fyrirgefningu, dygðinni sem í henni býr eða veigamiklum þætti hennar í upplifunum margra og merkt skref þeirra við að vinna úr reynslu sinni af kynbundnu ofbeldi, þá ber að vera meðvitaður um að: afsökunarbeiðni ber ekki með sér syndaaflausn, fyrirgefning þarf ekki að fylgja afsökunarbeiðni, enginn á heimtingu á fyrirgefningu, svo þeim, sem beittir hafa verið ofbeldi, sé ekki gert að sæta frekari þvingunum og valdbeitingu. Siðferðisgildi séu þannig látin standa með brotaþolum en ekki gegn þeim. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun Rangfærslur bæjarstjóra Stefán Georgsson Skoðun Vopnakaup eru landráð Hildur Þórðardóttir Skoðun Er öldrunarhjúkrun gefandi? Ólína Kristín Jónsdóttir Skoðun Halldór 19.10.24 Halldór Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur bæjarstjóra Stefán Georgsson skrifar Skoðun Er öldrunarhjúkrun gefandi? Ólína Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Vopnakaup eru landráð Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Rödd skynseminnar Hjördís Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Menntun er fjárfesting í framtíðinni Geir Sigurðsson skrifar Skoðun Í átt að betra Íslandi – stjórnmál sem skila árangri Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hættum þessu bulli – enga strúta hér á landi Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Gerum íslensku að kosningamáli Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Öðruvísi Íslendingar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til ríkissaksóknara og forseta Hæstaréttar Guðbjörn Jónsson skrifar Skoðun Það er komið nóg Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Sögur ísraelska hermannsins Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Kennarastarfið Ragnheiður Lilja Bjarnadóttir skrifar Skoðun Fullveldi Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Að halda niðri launum og lifa á loftinu Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Vá! Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun „Hver sagði þér að heimurinn væri réttlátur?“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Í upphafi kosningabaráttu Heimir Pálsson skrifar Sjá meira
Fegurð fyrirgefningarinnar er víðtekin hugmynd í samfélagi okkar. Siðferðislegan grundvöll hennar má finna innan trúarbragða sem utan og hefur fyrirgefningin víða öðlast nánast sjálfgefið siðferðisgildi í menningu okkar. Þar sem fyrirgefningin er ekki aðeins álitin siðferðislega rétt heldur jafnframt talin skilvirkasta leiðin til bata eftir að brotið hafi verið á manni. Þess háttar ógagnrýnin áhersla á fyrirgefningu getur þó allt eins virkað til þess að staðfesta ríkjandi valdahlutföll og undirskipa brotaþola enn á ný valdi þeirra sem brotið hafa á þeim. Fólki sem beitt hefur verið kynbundnu ofbeldi, kynferðislegu, líkamlegu og/eða andlegu er ósjaldan ráðlagt að fyrirgefa gerendum ofbeldisins. Er það iðulega gert á þeim forsendum að hún feli í sér græðandi afl og greiðustu leið brotaþola til þess að vinna úr reynslu sinni og láta að baki. Svo mikil áhersla á fyrirgefningu getur hins vegar sett þolendur í verulega erfiða stöðu, sér í lagi þegar ekki er tekið mið af líðan þeirra, eða yfir höfuð hvort þeir telji sig tilbúna til þess að fyrirgefa. Jafnvel þótt þess háttar þrýstingur sé oft gerður af góðum hug þá getur hann orðið öfugverkandi. Þegar knúið er á um fyrirgefningu kemur það fram í frekari valdbeitingu og þvingunum sem þolandi getur upplifað á þann hátt að brotið sé á sér öðru sinni. Þar á ofan virðist þess háttar fyrirgefning oft skilyrðislaus. Að afsökunarbeiðni kalli á fyrirgefningu, og raunar að þar sem að fyrirgefningin sé fyrir þolandann en ekki gerendur, þá þurfi afsökunarbeiðni ekki einu sinni til og viðbrögð gerenda, ábyrgð og iðrun skipti þar engu máli. En sé fyrirgefningin ætluð til þess að veita gerendum syndaaflausn án þess að þeir þurfi að taka ábyrgð á gjörðum sínum né sýna yfirbót þá leiðir hún síður fram sátt hjá þolendum. Þess í stað getur það haft þveröfug áhrif á þann veg að þolendur upplifi það sem enn frekara ofbeldi. Hér er því nauðsynlegt að borin sé virðing fyrir afstöðu þolanda og það, hvort hann sé tilbúinn að skoða þess háttar leiðir, sé látið ráða för. Á móti séu ótímabærar afsökunarbeiðnir og sáttarfundir að frumkvæði gerenda fremur til þess að óvirða þolendur og valdi þeim jafnvel frekari skaða, þegar þolandi er enn einu sinni beðinn um að setja vilja gerandans ofar sínum eigin. Án þess að gera lítið úr fegurð hugmyndarinnar um fyrirgefningu, dygðinni sem í henni býr eða veigamiklum þætti hennar í upplifunum margra og merkt skref þeirra við að vinna úr reynslu sinni af kynbundnu ofbeldi, þá ber að vera meðvitaður um að: afsökunarbeiðni ber ekki með sér syndaaflausn, fyrirgefning þarf ekki að fylgja afsökunarbeiðni, enginn á heimtingu á fyrirgefningu, svo þeim, sem beittir hafa verið ofbeldi, sé ekki gert að sæta frekari þvingunum og valdbeitingu. Siðferðisgildi séu þannig látin standa með brotaþolum en ekki gegn þeim.
Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun
Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir skrifar
Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar
Þegar hjarðhegðun skyggir á skynsemi: Tökum upplýsta ákvörðun! Birta María Aðalsteinsdóttir Skoðun
Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun