Er þekking og færni mælanleg? Lára Lilliendahl Magnúsdóttir skrifar 16. desember 2016 07:00 Í ljósi þess að niðurstöður PISA-prófanna hafa nýlega verið gerðar opinberar, vil ég benda á mikilvæga spurningu sem oft gleymist. Spurningin er hvort hægt sé að mæla þekkingu og færni? Þessi pistill á sér mikla og langa forvinnu sem ég ætla hvorki að fara í kjölinn á né að fara í öll smáatriðin sem styðja það að PISA-prófin og niðurstöður þeirra á að taka með mjög miklum fyrirvara og efasemdum hvað varðar gildi þeirra. En fyrir áhugasama vil ég benda á meistararitgerðina mína „Are Knowledge and Skills Measurable?“ þar sem ég grandskoða þessa spurningu með tilliti til PISA-prófanna. Ég fullyrði það að niðurstöður PISA-prófanna á að taka með fyrirvara vegna þess að þekking og færni eru flókin fyrirbæri, og þetta á sérstaklega við þegar árangur náms er mældur og greindur með stöðluðum mælikvarða. Þetta er vegna þess að staðbundin áhrif, viðhorf nemandans, líkamlegt og tilfinningalegt ástand nemandans, menning, hefðir, hvatning, skyldutilfinning og svo margt annað hefur áhrif á það hvernig þekking og færni einstaklings verður til og hvernig hann/hún getur nýtt sér þessa eiginleika í mismunandi raunverulegum aðstæðum. Á meðan ekki er hægt að útiloka þessi áhrif til fulls við prófanir á víðtækri þekkingu og færni, ber að hafa það í huga að niðurstöður PISA gefa ekki rétta mynd af því sem prófað er.Virðist engin áhrif hafa Við hönnun PISA-prófanna er reynt að taka tillit til nokkurra þessara þátta, en það er ómögulegt að segja til um hvernig það lukkast vegna þess að enn er ekki til staðlaður mælikvarði fyrir þessa áhrifaþætti og þá er ekki hægt að taka tillit til þeirra þegar niðurstöðurnar eru reiknaðar. Þrátt fyrir mikla og reglulega gagnrýni sem sýnir fram á að PISA-prófin skuli taka með fyrirvara með tilliti til þessara fáu áhrifaþátta sem ég nefni sem dæmi, og annarra atriða, þá virðist það engin áhrif hafa á stjórnvöld og stjórnendur skóla hvað varðar viðurkenningu þeirra á PISA-könnununum. Þetta sést til dæmis í minnkandi áherslu á listræn fög, lengri viðveru í skólum og aukna áherslu á raungreinar og lestur. Með þessum orðum vil ég alls ekki draga úr mikilvægi þessara greina, heldur frekar benda á mikilvægi allra greina. Hvað er þekking og færni? Þessi spurning hefur plagað marga vísindamenn og heimspekinga og gerir enn. Vandamálið er flókið og felur í sér til dæmis meðvitund um það sem við vitum og erum áskynja, en einnig það sem við skynjum en erum ekki meðvituð um. Til dæmis þegar við munum allt í einu eftir ákveðinni manneskju, atburðum eða staðreyndum. Við erum ekki alltaf meðvituð um hvað það er sem framkallar minningarnar en oft tengist það til dæmis umhverfinu, lykt eða lagi sem við heyrum. Í öðrum kringumstæðum gætum við hins vegar átt í erfiðleikum með að kalla fram minningar og þekkingu sem við þurfum á að halda. Þegar þekking og færni eru skilgreind verður að vera hægt að segja nákvæmlega á hverju þessi fyrirbæri byggjast og hvað hefur áhrif á þau til þess að geta sagt með vissu hvort einstaklingurinn búi yfir þeim. Þess vegna spyr ég alveg eins og svo margir hafa spurt: Er þekking það að muna? Er þekking fólgin í því að þekkja margar staðreyndir? Er færnin í því að framkvæma einhverja aðgerð (að kunna eitthvað) fólgin í því að þekkja allar staðreyndir varðandi þá aðgerð? Er hægt að skilja þessi fyrirbæri þannig að hægt sé að segja að maður viti en á sama tíma að maður kunni ekki, eða eru þau af sama toga og óaðskiljanleg? Samkvæmt kenningarramma PISA og þeim fræðum sem hann byggir á eiga nemendur að vera búnir að læra aðferðir og staðreyndir jafnframt því að búa yfir færninni til þess að nýta sér þessa þekkingu í hvers konar aðstæðum sem er. Það er auðvitað óskandi og mjög líklegt að mun fleiri nemendur geti þetta en þeir sem geta sýnt fram á það í PISA-prófunum. Prófin eru nefnilega bara mælikvarði á það hvað nemandinn getur í prófinu sjálfu, en ekki í raunverulegum aðstæðum eins og markmið PISA-prófanna segir til um. Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun Halldór 19.10.24 Halldór Hættum þessu bulli – enga strúta hér á landi Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Gerum íslensku að kosningamáli Eiríkur Rögnvaldsson Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Rödd skynseminnar Hjördís Guðný Guðmundsdóttir Skoðun Í átt að betra Íslandi – stjórnmál sem skila árangri Guðmundur Þórir Sigurðsson Skoðun Menntun er fjárfesting í framtíðinni Geir Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Rödd skynseminnar Hjördís Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Menntun er fjárfesting í framtíðinni Geir Sigurðsson skrifar Skoðun Í átt að betra Íslandi – stjórnmál sem skila árangri Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hættum þessu bulli – enga strúta hér á landi Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Gerum íslensku að kosningamáli Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Svikinn héri að hætti hússins — Ekki lýðræðisveisla Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Öðruvísi Íslendingar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Þarf háskólamenntað fólk til að kenna litlum börnum? Aldís Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til ríkissaksóknara og forseta Hæstaréttar Guðbjörn Jónsson skrifar Skoðun Það er komið nóg Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Sögur ísraelska hermannsins Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Að taka réttindi af einum til að selja öðrum Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Kæru vinir og stuðningsfólk Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Goðsögnin um að fara áfram Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ekki lofa einhverju sem þú ætlar ekki að standa við Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Kennarastarfið Ragnheiður Lilja Bjarnadóttir skrifar Skoðun Fullveldi Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Að halda niðri launum og lifa á loftinu Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar Skoðun Vá! Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun „Hver sagði þér að heimurinn væri réttlátur?“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Í upphafi kosningabaráttu Heimir Pálsson skrifar Skoðun Ert þú ég eða verð ég þú Júlíus Birgir Jóhannsson skrifar Skoðun Ákall um annars konar hagkerfi Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Lögbrot íslenskrar stjórnsýslu og dómstóla Huginn Þór Grétarsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands styður þjóðarmorð Elí Hörpu og Önundarbur skrifar Sjá meira
Í ljósi þess að niðurstöður PISA-prófanna hafa nýlega verið gerðar opinberar, vil ég benda á mikilvæga spurningu sem oft gleymist. Spurningin er hvort hægt sé að mæla þekkingu og færni? Þessi pistill á sér mikla og langa forvinnu sem ég ætla hvorki að fara í kjölinn á né að fara í öll smáatriðin sem styðja það að PISA-prófin og niðurstöður þeirra á að taka með mjög miklum fyrirvara og efasemdum hvað varðar gildi þeirra. En fyrir áhugasama vil ég benda á meistararitgerðina mína „Are Knowledge and Skills Measurable?“ þar sem ég grandskoða þessa spurningu með tilliti til PISA-prófanna. Ég fullyrði það að niðurstöður PISA-prófanna á að taka með fyrirvara vegna þess að þekking og færni eru flókin fyrirbæri, og þetta á sérstaklega við þegar árangur náms er mældur og greindur með stöðluðum mælikvarða. Þetta er vegna þess að staðbundin áhrif, viðhorf nemandans, líkamlegt og tilfinningalegt ástand nemandans, menning, hefðir, hvatning, skyldutilfinning og svo margt annað hefur áhrif á það hvernig þekking og færni einstaklings verður til og hvernig hann/hún getur nýtt sér þessa eiginleika í mismunandi raunverulegum aðstæðum. Á meðan ekki er hægt að útiloka þessi áhrif til fulls við prófanir á víðtækri þekkingu og færni, ber að hafa það í huga að niðurstöður PISA gefa ekki rétta mynd af því sem prófað er.Virðist engin áhrif hafa Við hönnun PISA-prófanna er reynt að taka tillit til nokkurra þessara þátta, en það er ómögulegt að segja til um hvernig það lukkast vegna þess að enn er ekki til staðlaður mælikvarði fyrir þessa áhrifaþætti og þá er ekki hægt að taka tillit til þeirra þegar niðurstöðurnar eru reiknaðar. Þrátt fyrir mikla og reglulega gagnrýni sem sýnir fram á að PISA-prófin skuli taka með fyrirvara með tilliti til þessara fáu áhrifaþátta sem ég nefni sem dæmi, og annarra atriða, þá virðist það engin áhrif hafa á stjórnvöld og stjórnendur skóla hvað varðar viðurkenningu þeirra á PISA-könnununum. Þetta sést til dæmis í minnkandi áherslu á listræn fög, lengri viðveru í skólum og aukna áherslu á raungreinar og lestur. Með þessum orðum vil ég alls ekki draga úr mikilvægi þessara greina, heldur frekar benda á mikilvægi allra greina. Hvað er þekking og færni? Þessi spurning hefur plagað marga vísindamenn og heimspekinga og gerir enn. Vandamálið er flókið og felur í sér til dæmis meðvitund um það sem við vitum og erum áskynja, en einnig það sem við skynjum en erum ekki meðvituð um. Til dæmis þegar við munum allt í einu eftir ákveðinni manneskju, atburðum eða staðreyndum. Við erum ekki alltaf meðvituð um hvað það er sem framkallar minningarnar en oft tengist það til dæmis umhverfinu, lykt eða lagi sem við heyrum. Í öðrum kringumstæðum gætum við hins vegar átt í erfiðleikum með að kalla fram minningar og þekkingu sem við þurfum á að halda. Þegar þekking og færni eru skilgreind verður að vera hægt að segja nákvæmlega á hverju þessi fyrirbæri byggjast og hvað hefur áhrif á þau til þess að geta sagt með vissu hvort einstaklingurinn búi yfir þeim. Þess vegna spyr ég alveg eins og svo margir hafa spurt: Er þekking það að muna? Er þekking fólgin í því að þekkja margar staðreyndir? Er færnin í því að framkvæma einhverja aðgerð (að kunna eitthvað) fólgin í því að þekkja allar staðreyndir varðandi þá aðgerð? Er hægt að skilja þessi fyrirbæri þannig að hægt sé að segja að maður viti en á sama tíma að maður kunni ekki, eða eru þau af sama toga og óaðskiljanleg? Samkvæmt kenningarramma PISA og þeim fræðum sem hann byggir á eiga nemendur að vera búnir að læra aðferðir og staðreyndir jafnframt því að búa yfir færninni til þess að nýta sér þessa þekkingu í hvers konar aðstæðum sem er. Það er auðvitað óskandi og mjög líklegt að mun fleiri nemendur geti þetta en þeir sem geta sýnt fram á það í PISA-prófunum. Prófin eru nefnilega bara mælikvarði á það hvað nemandinn getur í prófinu sjálfu, en ekki í raunverulegum aðstæðum eins og markmið PISA-prófanna segir til um. Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Meiri eftirspurn eftir lausnum en rifrildum um húsnæðismál Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Óásættanleg staða fyrir fimleikadeild Keflavíkur: Loforð svikin og framtíð starfseminnar í hættu Berglind Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing kennara eftir fund með borgarstjóra Andrea Sigurjónsdóttir,Eygló Friðriksdóttir,Guðrún Gunnarsdóttir,Jónína Einarsdóttir,Kristín Björnsdóttir,Lilja Margrét Möller,Linda Ósk Sigurðardóttir,Þóranna Rósa Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Hið rándýra bil milli borgar og byggðar - lygileg sjúkrasaga úr sveitinni Jakob Frímann Magnússon skrifar
Ætlum við að þjónusta og meðhöndla og meðferða börn í vanda í bílskúr næst? Barnamálaráðherra axlaðu ábyrgð og segðu af þér! Davíð Bergmann Skoðun