Landfræðileg samþjöppun afgerandi Svavar Hávarðsson skrifar 15. desember 2016 07:00 Bjarki Vigfússon, hagfræðingur hjá Íslenska sjávarklasanum Gríðarlegar breytingar hafa orðið í íslenskum sjávarútvegi síðastliðin 20-25 ár þar sem mikil samþjöppun hefur orðið í eignarhaldi aflaheimilda og í landfræðilegri dreifingu fiskvinnslunnar síðan árið 1990. Þessar breytingar eru jafnframt enn stærri í sniðum en margur heldur. Þetta kemur skýrt fram í nýrri greiningu þeirra Bjarka Vigfússonar og Hauks Más Gestssonar, hagfræðinga Íslenska sjávarklasans.Gengur vel – núna Í greiningu sinni, Verstöðin Ísland – hagfræðileg og landfræðileg samþjöppun í íslenskum sjávarútvegi 1993 til 2013, segja þeir Bjarki og Haukur Már frá hvernig miðstýrð offjárfesting í togurum og fiskvinnslum á 8. áratug síðustu aldar leiddi til ósjálfbærrar nýtingar auðlindarinnar og sársaukafullri hagræðingu, eða endurskipulagningu í íslenskum sjávarútvegi. Varpað er ljósi á með hvaða hætti þessi hagræðing hefur átt sér stað, hvaða kraftar hafa þar verið í aðalhlutverkum og hvernig þeir hafa haft ólík áhrif á byggðirnar í landinu og einstaka landshluta. Þeir benda á að greinin er sjálfbær og skilar góðri afkomu; lagar sig hratt að tæknibreytingum og kröfum viðskiptavina sinna. Engum dylst, segja þeir, að íslenskur sjávarútvegur stendur framarlega að mörgu leyti og framtíð hans má teljast björt, ólíkt því sem blasti við fyrir ekki svo löngu. „Um sjávarútveginn standa hins vegar enn mjög háværar og oft hatramar deilur sem eiga rætur, meðal annars, í erfiðri stöðu sjávarbyggðanna og minnkandi byggðafestu í mörgum þeirra, bæði vegna minnkandi afla þar til vinnslu en einnig vegna óvissunnar um framtíðina sem hagræðingarferlið og samþjöppunin hefur haft í för með sér. Þetta á ekki síst við um allra minnstu sjávarbyggðirnar, sem kannski eiga fæsta möguleika til atvinnuuppbyggingar af einhverju tagi,“ segir þar.Fórnarkostnaður hagræðingar Athyglisvert er – og er það sérstaklega dregið fram hér – hvernig nokkrir stórir verkunarstaðir draga nokkuð hratt til sín sífellt hærra hlutfall fiskaflans til vinnslu á meðan aðrir tapa aflanum frá sér. Nokkuð skýrt mynstur sést í því hvert á landið aflinn leitar eftir tegundum. Í uppsjávariðnaði hefur landfræðileg samþjöppun vinnslunnar verið afar afgerandi og vinnsla uppsjávarfisks fer nú að langstærstum hluta fram í tíu bæjarfélögum. Þar af eru nokkur nágrannasveitarfélög á Austurlandi með meira en helming aflans til vinnslu. Vinnsla botnfisks hefur ekki þjappast saman á einstakar byggðir með jafn afgerandi hætti, og kemur þar margt til, en sömu tilhneigingar til samþjöppunar gætir þar einnig, þar sem suðvesturhornið virðist hafa sterkt aðdráttarafl. Í nokkrum bæjarfélögum hefur umfang sjávarútvegs farið úr því að vera mjög myndarlegt í nánast ekkert á síðastliðnum 20 árum.Fréttin birtist fyrst í Fréttablaðinu. Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Farið yfir dóminn: Albert metinn trúverðugri en konan Innlent Íslendingar eiga ekki að aðlaga sig innflytjendum heldur öfugt Innlent „Innbrotsboð“ frá banka og angistarhljóð unglinga Innlent Uppgjör á sögulegri heimsókn: Klæðaburður forsetamanns og umdeild ræða Innlent Tveir slasaðir í alvarlegu umferðarslysi Innlent Fær mun minni fjárstuðning frá almenningi Erlent „Við þolum ekki þetta ástand mikið lengur“ Innlent Peskov staðfestir að Rússar hafi fengið Covid-próf frá Bandaríkjunum Erlent Þriggja bíla árekstur á Miklubraut Innlent Tíu létust þegar Milton fór yfir Flórída Erlent Fleiri fréttir Kæru Skeiða- og Gnúpverjahrepps vegna Búrfellslundar vísað frá „Innbrotsboð“ frá banka og angistarhljóð unglinga Íslendingar eiga ekki að aðlaga sig innflytjendum heldur öfugt Skæð fuglaflensa í hröfnum og hettumáfum Þriggja bíla árekstur á Miklubraut Engin afsökun lengur fyrir því að mæta ekki í brjóstaskimun Tveir slasaðir í alvarlegu umferðarslysi Ekki allir sem geta leitað í bakland eftir barnapössun Farið yfir dóminn: Albert metinn trúverðugri en konan Uppgjör á sögulegri heimsókn: Klæðaburður forsetamanns og umdeild ræða „Við þolum ekki þetta ástand mikið lengur“ Ekki útilokað að fleiri skólar bætist í hópinn Verkfallsnemendur með áhyggjur af náminu og tendrun jólageitarinnar Skýrist á mánudag hvort læknar fari í verkfall Misspennt fyrir verkfalli: „Þetta er fínt, meira frí“ Fjármálaráðherra búinn að endurskoða þjóðlendukröfur Hægir á landrisi Samið um flug til Eyja næstu þrjá vetur Sigmundur komst á forsíðuna en ekki Messi Rannsaka tengsl sköpunargáfu og ADHD Verkfall samþykkt með 100 prósent atkvæða í leik- og grunnskólum Reyna aftur að leggja niður Ríkisútvarpið ohf. Kæra ferðaþjónustufyrirtæki fyrir framkvæmdir í íshellum Efast um að málinu verði áfrýjað Ekki síst erfitt þegar menn eru fjölskylduvinir til margra áratuga Starfsmenn þessara skóla fara í verkfall Óeðlilegt að Guðmundur Ingi hafi hringt í ríkislögreglustjóra Albert sýknaður Komugjald í brjóstaskimun lækkar gríðarlega Þú finnur Íslendinga út um allan heim í fluginu Sjá meira
Gríðarlegar breytingar hafa orðið í íslenskum sjávarútvegi síðastliðin 20-25 ár þar sem mikil samþjöppun hefur orðið í eignarhaldi aflaheimilda og í landfræðilegri dreifingu fiskvinnslunnar síðan árið 1990. Þessar breytingar eru jafnframt enn stærri í sniðum en margur heldur. Þetta kemur skýrt fram í nýrri greiningu þeirra Bjarka Vigfússonar og Hauks Más Gestssonar, hagfræðinga Íslenska sjávarklasans.Gengur vel – núna Í greiningu sinni, Verstöðin Ísland – hagfræðileg og landfræðileg samþjöppun í íslenskum sjávarútvegi 1993 til 2013, segja þeir Bjarki og Haukur Már frá hvernig miðstýrð offjárfesting í togurum og fiskvinnslum á 8. áratug síðustu aldar leiddi til ósjálfbærrar nýtingar auðlindarinnar og sársaukafullri hagræðingu, eða endurskipulagningu í íslenskum sjávarútvegi. Varpað er ljósi á með hvaða hætti þessi hagræðing hefur átt sér stað, hvaða kraftar hafa þar verið í aðalhlutverkum og hvernig þeir hafa haft ólík áhrif á byggðirnar í landinu og einstaka landshluta. Þeir benda á að greinin er sjálfbær og skilar góðri afkomu; lagar sig hratt að tæknibreytingum og kröfum viðskiptavina sinna. Engum dylst, segja þeir, að íslenskur sjávarútvegur stendur framarlega að mörgu leyti og framtíð hans má teljast björt, ólíkt því sem blasti við fyrir ekki svo löngu. „Um sjávarútveginn standa hins vegar enn mjög háværar og oft hatramar deilur sem eiga rætur, meðal annars, í erfiðri stöðu sjávarbyggðanna og minnkandi byggðafestu í mörgum þeirra, bæði vegna minnkandi afla þar til vinnslu en einnig vegna óvissunnar um framtíðina sem hagræðingarferlið og samþjöppunin hefur haft í för með sér. Þetta á ekki síst við um allra minnstu sjávarbyggðirnar, sem kannski eiga fæsta möguleika til atvinnuuppbyggingar af einhverju tagi,“ segir þar.Fórnarkostnaður hagræðingar Athyglisvert er – og er það sérstaklega dregið fram hér – hvernig nokkrir stórir verkunarstaðir draga nokkuð hratt til sín sífellt hærra hlutfall fiskaflans til vinnslu á meðan aðrir tapa aflanum frá sér. Nokkuð skýrt mynstur sést í því hvert á landið aflinn leitar eftir tegundum. Í uppsjávariðnaði hefur landfræðileg samþjöppun vinnslunnar verið afar afgerandi og vinnsla uppsjávarfisks fer nú að langstærstum hluta fram í tíu bæjarfélögum. Þar af eru nokkur nágrannasveitarfélög á Austurlandi með meira en helming aflans til vinnslu. Vinnsla botnfisks hefur ekki þjappast saman á einstakar byggðir með jafn afgerandi hætti, og kemur þar margt til, en sömu tilhneigingar til samþjöppunar gætir þar einnig, þar sem suðvesturhornið virðist hafa sterkt aðdráttarafl. Í nokkrum bæjarfélögum hefur umfang sjávarútvegs farið úr því að vera mjög myndarlegt í nánast ekkert á síðastliðnum 20 árum.Fréttin birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Farið yfir dóminn: Albert metinn trúverðugri en konan Innlent Íslendingar eiga ekki að aðlaga sig innflytjendum heldur öfugt Innlent „Innbrotsboð“ frá banka og angistarhljóð unglinga Innlent Uppgjör á sögulegri heimsókn: Klæðaburður forsetamanns og umdeild ræða Innlent Tveir slasaðir í alvarlegu umferðarslysi Innlent Fær mun minni fjárstuðning frá almenningi Erlent „Við þolum ekki þetta ástand mikið lengur“ Innlent Peskov staðfestir að Rússar hafi fengið Covid-próf frá Bandaríkjunum Erlent Þriggja bíla árekstur á Miklubraut Innlent Tíu létust þegar Milton fór yfir Flórída Erlent Fleiri fréttir Kæru Skeiða- og Gnúpverjahrepps vegna Búrfellslundar vísað frá „Innbrotsboð“ frá banka og angistarhljóð unglinga Íslendingar eiga ekki að aðlaga sig innflytjendum heldur öfugt Skæð fuglaflensa í hröfnum og hettumáfum Þriggja bíla árekstur á Miklubraut Engin afsökun lengur fyrir því að mæta ekki í brjóstaskimun Tveir slasaðir í alvarlegu umferðarslysi Ekki allir sem geta leitað í bakland eftir barnapössun Farið yfir dóminn: Albert metinn trúverðugri en konan Uppgjör á sögulegri heimsókn: Klæðaburður forsetamanns og umdeild ræða „Við þolum ekki þetta ástand mikið lengur“ Ekki útilokað að fleiri skólar bætist í hópinn Verkfallsnemendur með áhyggjur af náminu og tendrun jólageitarinnar Skýrist á mánudag hvort læknar fari í verkfall Misspennt fyrir verkfalli: „Þetta er fínt, meira frí“ Fjármálaráðherra búinn að endurskoða þjóðlendukröfur Hægir á landrisi Samið um flug til Eyja næstu þrjá vetur Sigmundur komst á forsíðuna en ekki Messi Rannsaka tengsl sköpunargáfu og ADHD Verkfall samþykkt með 100 prósent atkvæða í leik- og grunnskólum Reyna aftur að leggja niður Ríkisútvarpið ohf. Kæra ferðaþjónustufyrirtæki fyrir framkvæmdir í íshellum Efast um að málinu verði áfrýjað Ekki síst erfitt þegar menn eru fjölskylduvinir til margra áratuga Starfsmenn þessara skóla fara í verkfall Óeðlilegt að Guðmundur Ingi hafi hringt í ríkislögreglustjóra Albert sýknaður Komugjald í brjóstaskimun lækkar gríðarlega Þú finnur Íslendinga út um allan heim í fluginu Sjá meira