Nokkur orð um LÍN, jöfnuð og tekjutengingu afborgana 3. september 2016 10:00 Hlutverk Lánasjóðs íslenskra námsmanna er að tryggja þeim sem falla undir lög hans tækifæri til náms án tillits til efnahags. Þetta hlutverk sjóðsins er mikilvægur þáttur í einni grunnstoð samfélagsins okkar, menntun. Gott samfélag gerir menntun hátt undir höfði og greiðir aðgengi fólks að því námi sem það kýs sér. LÍN á að sjá til þess að allir geti elt þessa braut á sínum hraða, á eigin forsendum og á sinn hátt, hvort sem það er bóklegt nám á Íslandi eða listnám erlendis og sama hvort viðkomandi er fatlaður, einstætt foreldri eða nýútskrifaður úr menntaskóla. Nú nefndi ég að sjálfsögðu aðeins nokkur dæmi um áhrifaþætti, en þeir eru jafn fjölbreytilegir og við erum mörg. LÍN er jöfnunarsjóður og til þess að ráðstafa fjármagni sjóðsins þarf að hafa jafnaðarsjónarmið í hávegum. Jöfnuður þýðir ekki að allir fái það sama, heldur að allir fái það sem þeir þurfa til þess að byrja á sömu ráslínu, og hafi þar með sömu tækifæri til menntunar. Einnig þarf að ráðstafa hlutunum þannig að „jafna ráslínan sé sem hagstæðust“, ef svo má til orða taka. Eykur greiðslubyrðina Til þess að LÍN geti staðið undir þessu hlutverki þarf að breyta ýmsu í boðuðu frumvarpi menntamálaráðherra. Helst ber að nefna afnám tekjutengingar. Sú stefna að endurgreiðslur lána haldist í hendur við tekjur hvers og eins hefur einmitt gert það að verkum að greiðslubyrði allra lánþega sé viðráðanleg að námi loknu. Það að endurgreiðslur verði jafnar óháð tekjum, eins og kveðið er á um í nýju frumvarpi, eykur greiðslubyrði þeirra sem eru með lægri laun eftir nám. Í þeim hópi er til dæmis fólk sem stríðir við langvarandi veikindi eða fatlaðir sem geta ekki unnið fullan vinnudag, konur sem enn eru með óútskýrð lægri laun en karlar og fólk sem starfar í stéttum með lægri laun, og benda má á að kvennastéttir falla oft undir þær stéttir. Gallinn við tekjutengdar afborganir í núverandi kerfi er sá að fólk falli frá áður en það er búið að borga lánið sitt til baka og í því sé falinn óbeinn styrkur. En ég spyr: hvernig stendur á því að háskólamenntaður einstaklingur hefur ekki nægilega háar tekjur öll sín ár á vinnumarkaði til þess að endurgreiða lánið sem viðkomandi tók til að mennta sig? Það þarf að skoða, því þetta ósamræmi tekna og kostnaðar við menntun getur ekki talist eðlilegt. Þótt hvatinn bak við menntun sé ekki einungis góðar framtíðartekjur þá ætti fólk vissulega að uppskera fjárhagslegt öryggi jafnt sem að svala þekkingarþorsta, öðlast gleði og gagnrýna hugsun að námi loknu. Það er þannig sem við hámörkum verðmætin sem búa í hugviti samfélagsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Óhæfur leiðtogi? Franklín Ernir Kristjánsson Skoðun Loksins, Gunnar Bragi! Einar G. Harðarson Skoðun Þau eru við, við erum þau Arnar Eggert Thoroddsen Skoðun Hallgrímur, málið snýst því miður ekki bara um kebab Snorri Másson Skoðun Hvorki útlendingahatur né gestrisni Hildur Þórðardóttir Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Ofboðslega frægur Sara Oskarsson Skoðun Innflytjendalandið Ísland – nokkrar staðreyndir Hallfríður Þórarinsdóttir Skoðun Kílómetragjald: Gjöf fyrir marga, refsiskattur fyrir aðra Ágústa Ágústsdóttir Skoðun Skynsemi Sigmundar Davíðs rýnd – Er ESB aðild/Evra tóm tjara? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Skoðun Skoðun 300 milljónir á dag Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Hallgrímur, málið snýst því miður ekki bara um kebab Snorri Másson skrifar Skoðun Samfylkingin er Evrópuflokkur Hörður Filippusson skrifar Skoðun Ofboðslega frægur Sara Oskarsson skrifar Skoðun Fínmalað móberg til að lækka kolefnisspor sements á Íslandi og í Evrópu. Børge Johannes Wigum ,Sigríður Ósk Bjarnadóttir skrifar Skoðun Iðjuþjálfun fyrir öll! Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Ungt fólk mótar framtíð Norðurlanda Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Komum í veg fyrir menningarslys í fjárlögum Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta síðustu áratuga og virðing fyrir starfi kennara Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Við lifum lengur – Jákvæð áskorun fyrir lífeyrissjóði Magnús Helgason skrifar Skoðun Krabbameinsgreining og andleg líðan Helga Jóna Ósmann Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um „orðskrípið“ inngildingu Kjartan Þór Ingason skrifar Skoðun Öryggi og sjálfbærni í ferðaþjónustu: Hvað segir ný könnun? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Innflytjendalandið Ísland – nokkrar staðreyndir Hallfríður Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Akademískt frelsi er í hættu – Tími til aðgerða Sigrún Ólafsdóttir,Baldvin Zarioh,Hjördís Sigursteinsdóttir skrifar Skoðun Óljós viðurkenning þrátt fyrir stefnu stjórnvalda Sandra B. Franks skrifar Skoðun Sömu rök og styðja rétt kvenna til þungunarrofs eiga við um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Steinar Harðarson skrifar Skoðun Vaxandi stríðsátök, en með íslenskum vopnum? Eldur Smári Kristinsson skrifar Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þau eru við, við erum þau Arnar Eggert Thoroddsen skrifar Skoðun Óhæfur leiðtogi? Franklín Ernir Kristjánsson skrifar Skoðun Loksins, Gunnar Bragi! Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Skynsemi Sigmundar Davíðs rýnd – Er ESB aðild/Evra tóm tjara? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Hvorki útlendingahatur né gestrisni Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson skrifar Skoðun Er ekki einokun Háskóla Íslands óviðunandi? Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Kílómetragjald: Gjöf fyrir marga, refsiskattur fyrir aðra Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Róttækar og tafarlausar umbætur Arnar þór Jónsson,Kári Allansson skrifar Skoðun Afleiðingar ríkisafskipta: Af hverju skaðleg einokun er ekki til á frjálsum markaði Eiríkur Magnússon skrifar Skoðun Er verið að blekkja fólk? Reynir Böðvarsson skrifar Sjá meira
Hlutverk Lánasjóðs íslenskra námsmanna er að tryggja þeim sem falla undir lög hans tækifæri til náms án tillits til efnahags. Þetta hlutverk sjóðsins er mikilvægur þáttur í einni grunnstoð samfélagsins okkar, menntun. Gott samfélag gerir menntun hátt undir höfði og greiðir aðgengi fólks að því námi sem það kýs sér. LÍN á að sjá til þess að allir geti elt þessa braut á sínum hraða, á eigin forsendum og á sinn hátt, hvort sem það er bóklegt nám á Íslandi eða listnám erlendis og sama hvort viðkomandi er fatlaður, einstætt foreldri eða nýútskrifaður úr menntaskóla. Nú nefndi ég að sjálfsögðu aðeins nokkur dæmi um áhrifaþætti, en þeir eru jafn fjölbreytilegir og við erum mörg. LÍN er jöfnunarsjóður og til þess að ráðstafa fjármagni sjóðsins þarf að hafa jafnaðarsjónarmið í hávegum. Jöfnuður þýðir ekki að allir fái það sama, heldur að allir fái það sem þeir þurfa til þess að byrja á sömu ráslínu, og hafi þar með sömu tækifæri til menntunar. Einnig þarf að ráðstafa hlutunum þannig að „jafna ráslínan sé sem hagstæðust“, ef svo má til orða taka. Eykur greiðslubyrðina Til þess að LÍN geti staðið undir þessu hlutverki þarf að breyta ýmsu í boðuðu frumvarpi menntamálaráðherra. Helst ber að nefna afnám tekjutengingar. Sú stefna að endurgreiðslur lána haldist í hendur við tekjur hvers og eins hefur einmitt gert það að verkum að greiðslubyrði allra lánþega sé viðráðanleg að námi loknu. Það að endurgreiðslur verði jafnar óháð tekjum, eins og kveðið er á um í nýju frumvarpi, eykur greiðslubyrði þeirra sem eru með lægri laun eftir nám. Í þeim hópi er til dæmis fólk sem stríðir við langvarandi veikindi eða fatlaðir sem geta ekki unnið fullan vinnudag, konur sem enn eru með óútskýrð lægri laun en karlar og fólk sem starfar í stéttum með lægri laun, og benda má á að kvennastéttir falla oft undir þær stéttir. Gallinn við tekjutengdar afborganir í núverandi kerfi er sá að fólk falli frá áður en það er búið að borga lánið sitt til baka og í því sé falinn óbeinn styrkur. En ég spyr: hvernig stendur á því að háskólamenntaður einstaklingur hefur ekki nægilega háar tekjur öll sín ár á vinnumarkaði til þess að endurgreiða lánið sem viðkomandi tók til að mennta sig? Það þarf að skoða, því þetta ósamræmi tekna og kostnaðar við menntun getur ekki talist eðlilegt. Þótt hvatinn bak við menntun sé ekki einungis góðar framtíðartekjur þá ætti fólk vissulega að uppskera fjárhagslegt öryggi jafnt sem að svala þekkingarþorsta, öðlast gleði og gagnrýna hugsun að námi loknu. Það er þannig sem við hámörkum verðmætin sem búa í hugviti samfélagsins.
Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun
Skoðun Fínmalað móberg til að lækka kolefnisspor sements á Íslandi og í Evrópu. Børge Johannes Wigum ,Sigríður Ósk Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Kvennabarátta síðustu áratuga og virðing fyrir starfi kennara Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun Akademískt frelsi er í hættu – Tími til aðgerða Sigrún Ólafsdóttir,Baldvin Zarioh,Hjördís Sigursteinsdóttir skrifar
Skoðun Sömu rök og styðja rétt kvenna til þungunarrofs eiga við um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Steinar Harðarson skrifar
Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson skrifar
Skoðun Afleiðingar ríkisafskipta: Af hverju skaðleg einokun er ekki til á frjálsum markaði Eiríkur Magnússon skrifar
Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun