Líður þér vel í vinnunni? Sérfræðingar í sálfélagslegri vinnuvernd skrifar 9. september 2016 07:00 Hefur þú spurt þig þessarar spurningar nýlega? Ef ekki þá ættir þú að gera það því mikilvægt er fyrir þig og vinnustað þinn að líðan þín sé góð og starfshæfni þín þar af leiðandi líka. Komið hefur í ljós í rannsóknum að öll starfsemi vinnustaðar, samveran, samskiptin, þau viðhorf og skoðanir sem þar eru látin í ljós, stjórnunarstíll og upplifun hvers og eins, hefur víðtæk áhrif á heilsu starfsmanna. Til dæmis sýndi sænsk rannsókn fram á að starfsfólk sem hafði mikla trú á yfirmanni sínum var í minni hættu á að fá hjartaáfall en aðrir starfsmenn. Gott samstarf starfsmanna og yfirmanna leggur grunn að góðri sálfélagslegri vinnuvernd. Bætt þekking á samspili starfsumhverfis og heilsu veitir tækifæri til áhrifaríkari forvarna og stuðlar að því að hver starfsmaður geti blómstrað og leggi sem mest og best til starfseminnar. Því er mikilvægt að kanna reglulega líðan og viðhorf starfsmanna og vinnuaðstæður þeirra. Slíkt þarf að vera hluti af venjulegri starfsemi vinnustaðarins. Nýta má þær upplýsingar til að gera forvarnaáætlanir og þróa og bæta vinnuumhverfi og aðstæður á kerfisbundinn hátt. Þá er um að ræða virka sálfélagslega vinnuvernd sem tekið er mið af á skipulagsfundum og við stefnumarkandi ákvarðanir. Lög um vinnuvernd ásamt reglugerð kveða á um ábyrgð vinnuveitanda og stjórnenda og mikilvægt er að þeir og sérstaklega mannauðsstjórar fái fræðslu, leiðbeiningar og stuðning um sálfélagslega vinnuvernd. Nýjar og áhugaverðar aðferðir hafa verið þróaðar á sviði heilsusamlegs starfsumhverfis og heilsueflandi stjórnunar. Slíkar aðferðir beinast að því að þjálfa stjórnendur og mannauðsstjóra í stjórnunarstíl og aðferðum sem vitað er að bæta líðan og heilsu.Gott sálfélagslegt starfsumhverfi Þættir sem skipta miklu máli til að skapa hollt og gott sálfélagslegt starfsumhverfi eru m.a. samstarf stjórnenda og starfsmanna, skýrt skipulag og vel skilgreind verksvið, styrk stjórnun, stöðug þróun, nýsköpun og nýráðningar. Einnig skiptir miklu máli að greina álagsþætti og að skipuleggja streituvarnir. Ef álagsþættir felast í vaktavinnu, sem vitað er að getur haft meiri neikvæð áhrif á heilsu, þarf að bjóða þeim starfsmönnum sérhæft eftirlit með heilsu, fræðslu og stuðning. Við mestu álagsstörfin getur verið skynsamlegt og áhrifaríkt að bjóða faglega leiðsögn fyrir einstaklinga eða hópa. Álagsþættir geta verið lúmskir og breytilegir. Rekstur fyrirtækja tekur breytingum, miklar kröfur eru gerðar um hraða í þjónustu og samskiptum. Samskiptatæknin verður sífellt flóknari og oft þarf að hafa samskipti á öðrum tungumálum við erlenda aðila og í vaxandi fjölmenningu samfélags okkar. Eftir að sálfélagslegt áhættumat hefur verið unnið nýtast upplýsingar sem þar koma fram til að gera forvarnaáætlanir sem tryggja sem best öruggt starfsumhverfi og góða líðan. Forvarnaáætlanir eiga einnig að innihalda viðbragðsáætlun sem unnið er eftir ef grunur vaknar um einelti. Aukinn kostnaður getur skapast við rekstur fyrirtækja ef starfsumhverfi er lélegt og sálfélagslegri vinnuvernd er ekki sinnt. Veikindafjarvera er oftast vegna streitutengdra vandamála eða heilsubrests. Nýjar erlendar rannsóknir benda til að svokölluð veikindanærvera valdi ekki síður kostnaðarauka. Veikindanærvera er þegar starfsmaður er orðinn illa haldinn af streitueinkennum en mætir samt til vinnu. Í slíku ástandi er um að ræða skerðingu á minni, einbeitingu og andlegu úthaldi ásamt stöðugri þreytu sem bitnar á vinnugetu, framleiðni og samskiptum og eykur slysahættu. Svarið við spurningunni í upphafi þessarar greinar ætti að vera: Já, þér á að líða vel í vinnunni. Ef svo er ekki þarf að bæta úr því. Á vinnustað þínum eiga að vera aðgengilegar leiðbeiningar eða áætlun um hvernig þú getur fengið aðstoð. Jafnframt ert þú hluti af starfsumhverfi vinnustaðarins og berð því líka ábyrgð á að bregðast við ef eitthvað er að hjá öðrum. Gott er að hugleiða: Hvað gerum við vel? Hvað getum við gert enn betur? Ólafur Þór Ævarsson Ph.D., geðlæknir Ragnheiður Guðfinna Guðnadóttir M.S. í vinnusálfræði Sveinbjörg Júlía Svavarsdóttir Ph.D., félagsráðgjafi Svava Jónsdóttir MBA, ráðgjafi í vinnuvernd Björg Sigríður Hermannsdóttir Ph.D., ráðgjafarsálfræðingurHöfundar eru sérfæðingar í sálfélagslegri vinnuvernd. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Óhæfur leiðtogi? Franklín Ernir Kristjánsson Skoðun Loksins, Gunnar Bragi! Einar G. Harðarson Skoðun Þau eru við, við erum þau Arnar Eggert Thoroddsen Skoðun Hvorki útlendingahatur né gestrisni Hildur Þórðardóttir Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Ofboðslega frægur Sara Oskarsson Skoðun Innflytjendalandið Ísland – nokkrar staðreyndir Hallfríður Þórarinsdóttir Skoðun Kílómetragjald: Gjöf fyrir marga, refsiskattur fyrir aðra Ágústa Ágústsdóttir Skoðun Skynsemi Sigmundar Davíðs rýnd – Er ESB aðild/Evra tóm tjara? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Hallgrímur, málið snýst því miður ekki bara um kebab Snorri Másson Skoðun Skoðun Skoðun 300 milljónir á dag Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Hallgrímur, málið snýst því miður ekki bara um kebab Snorri Másson skrifar Skoðun Samfylkingin er Evrópuflokkur Hörður Filippusson skrifar Skoðun Ofboðslega frægur Sara Oskarsson skrifar Skoðun Fínmalað móberg til að lækka kolefnisspor sements á Íslandi og í Evrópu. Børge Johannes Wigum ,Sigríður Ósk Bjarnadóttir skrifar Skoðun Iðjuþjálfun fyrir öll! Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Ungt fólk mótar framtíð Norðurlanda Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Komum í veg fyrir menningarslys í fjárlögum Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta síðustu áratuga og virðing fyrir starfi kennara Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Við lifum lengur – Jákvæð áskorun fyrir lífeyrissjóði Magnús Helgason skrifar Skoðun Krabbameinsgreining og andleg líðan Helga Jóna Ósmann Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um „orðskrípið“ inngildingu Kjartan Þór Ingason skrifar Skoðun Öryggi og sjálfbærni í ferðaþjónustu: Hvað segir ný könnun? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Innflytjendalandið Ísland – nokkrar staðreyndir Hallfríður Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Akademískt frelsi er í hættu – Tími til aðgerða Sigrún Ólafsdóttir,Baldvin Zarioh,Hjördís Sigursteinsdóttir skrifar Skoðun Óljós viðurkenning þrátt fyrir stefnu stjórnvalda Sandra B. Franks skrifar Skoðun Sömu rök og styðja rétt kvenna til þungunarrofs eiga við um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Steinar Harðarson skrifar Skoðun Vaxandi stríðsátök, en með íslenskum vopnum? Eldur Smári Kristinsson skrifar Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þau eru við, við erum þau Arnar Eggert Thoroddsen skrifar Skoðun Óhæfur leiðtogi? Franklín Ernir Kristjánsson skrifar Skoðun Loksins, Gunnar Bragi! Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Skynsemi Sigmundar Davíðs rýnd – Er ESB aðild/Evra tóm tjara? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Hvorki útlendingahatur né gestrisni Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson skrifar Skoðun Er ekki einokun Háskóla Íslands óviðunandi? Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Kílómetragjald: Gjöf fyrir marga, refsiskattur fyrir aðra Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Róttækar og tafarlausar umbætur Arnar þór Jónsson,Kári Allansson skrifar Skoðun Afleiðingar ríkisafskipta: Af hverju skaðleg einokun er ekki til á frjálsum markaði Eiríkur Magnússon skrifar Skoðun Er verið að blekkja fólk? Reynir Böðvarsson skrifar Sjá meira
Hefur þú spurt þig þessarar spurningar nýlega? Ef ekki þá ættir þú að gera það því mikilvægt er fyrir þig og vinnustað þinn að líðan þín sé góð og starfshæfni þín þar af leiðandi líka. Komið hefur í ljós í rannsóknum að öll starfsemi vinnustaðar, samveran, samskiptin, þau viðhorf og skoðanir sem þar eru látin í ljós, stjórnunarstíll og upplifun hvers og eins, hefur víðtæk áhrif á heilsu starfsmanna. Til dæmis sýndi sænsk rannsókn fram á að starfsfólk sem hafði mikla trú á yfirmanni sínum var í minni hættu á að fá hjartaáfall en aðrir starfsmenn. Gott samstarf starfsmanna og yfirmanna leggur grunn að góðri sálfélagslegri vinnuvernd. Bætt þekking á samspili starfsumhverfis og heilsu veitir tækifæri til áhrifaríkari forvarna og stuðlar að því að hver starfsmaður geti blómstrað og leggi sem mest og best til starfseminnar. Því er mikilvægt að kanna reglulega líðan og viðhorf starfsmanna og vinnuaðstæður þeirra. Slíkt þarf að vera hluti af venjulegri starfsemi vinnustaðarins. Nýta má þær upplýsingar til að gera forvarnaáætlanir og þróa og bæta vinnuumhverfi og aðstæður á kerfisbundinn hátt. Þá er um að ræða virka sálfélagslega vinnuvernd sem tekið er mið af á skipulagsfundum og við stefnumarkandi ákvarðanir. Lög um vinnuvernd ásamt reglugerð kveða á um ábyrgð vinnuveitanda og stjórnenda og mikilvægt er að þeir og sérstaklega mannauðsstjórar fái fræðslu, leiðbeiningar og stuðning um sálfélagslega vinnuvernd. Nýjar og áhugaverðar aðferðir hafa verið þróaðar á sviði heilsusamlegs starfsumhverfis og heilsueflandi stjórnunar. Slíkar aðferðir beinast að því að þjálfa stjórnendur og mannauðsstjóra í stjórnunarstíl og aðferðum sem vitað er að bæta líðan og heilsu.Gott sálfélagslegt starfsumhverfi Þættir sem skipta miklu máli til að skapa hollt og gott sálfélagslegt starfsumhverfi eru m.a. samstarf stjórnenda og starfsmanna, skýrt skipulag og vel skilgreind verksvið, styrk stjórnun, stöðug þróun, nýsköpun og nýráðningar. Einnig skiptir miklu máli að greina álagsþætti og að skipuleggja streituvarnir. Ef álagsþættir felast í vaktavinnu, sem vitað er að getur haft meiri neikvæð áhrif á heilsu, þarf að bjóða þeim starfsmönnum sérhæft eftirlit með heilsu, fræðslu og stuðning. Við mestu álagsstörfin getur verið skynsamlegt og áhrifaríkt að bjóða faglega leiðsögn fyrir einstaklinga eða hópa. Álagsþættir geta verið lúmskir og breytilegir. Rekstur fyrirtækja tekur breytingum, miklar kröfur eru gerðar um hraða í þjónustu og samskiptum. Samskiptatæknin verður sífellt flóknari og oft þarf að hafa samskipti á öðrum tungumálum við erlenda aðila og í vaxandi fjölmenningu samfélags okkar. Eftir að sálfélagslegt áhættumat hefur verið unnið nýtast upplýsingar sem þar koma fram til að gera forvarnaáætlanir sem tryggja sem best öruggt starfsumhverfi og góða líðan. Forvarnaáætlanir eiga einnig að innihalda viðbragðsáætlun sem unnið er eftir ef grunur vaknar um einelti. Aukinn kostnaður getur skapast við rekstur fyrirtækja ef starfsumhverfi er lélegt og sálfélagslegri vinnuvernd er ekki sinnt. Veikindafjarvera er oftast vegna streitutengdra vandamála eða heilsubrests. Nýjar erlendar rannsóknir benda til að svokölluð veikindanærvera valdi ekki síður kostnaðarauka. Veikindanærvera er þegar starfsmaður er orðinn illa haldinn af streitueinkennum en mætir samt til vinnu. Í slíku ástandi er um að ræða skerðingu á minni, einbeitingu og andlegu úthaldi ásamt stöðugri þreytu sem bitnar á vinnugetu, framleiðni og samskiptum og eykur slysahættu. Svarið við spurningunni í upphafi þessarar greinar ætti að vera: Já, þér á að líða vel í vinnunni. Ef svo er ekki þarf að bæta úr því. Á vinnustað þínum eiga að vera aðgengilegar leiðbeiningar eða áætlun um hvernig þú getur fengið aðstoð. Jafnframt ert þú hluti af starfsumhverfi vinnustaðarins og berð því líka ábyrgð á að bregðast við ef eitthvað er að hjá öðrum. Gott er að hugleiða: Hvað gerum við vel? Hvað getum við gert enn betur? Ólafur Þór Ævarsson Ph.D., geðlæknir Ragnheiður Guðfinna Guðnadóttir M.S. í vinnusálfræði Sveinbjörg Júlía Svavarsdóttir Ph.D., félagsráðgjafi Svava Jónsdóttir MBA, ráðgjafi í vinnuvernd Björg Sigríður Hermannsdóttir Ph.D., ráðgjafarsálfræðingurHöfundar eru sérfæðingar í sálfélagslegri vinnuvernd.
Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun
Skoðun Fínmalað móberg til að lækka kolefnisspor sements á Íslandi og í Evrópu. Børge Johannes Wigum ,Sigríður Ósk Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Kvennabarátta síðustu áratuga og virðing fyrir starfi kennara Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun Akademískt frelsi er í hættu – Tími til aðgerða Sigrún Ólafsdóttir,Baldvin Zarioh,Hjördís Sigursteinsdóttir skrifar
Skoðun Sömu rök og styðja rétt kvenna til þungunarrofs eiga við um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Steinar Harðarson skrifar
Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson skrifar
Skoðun Afleiðingar ríkisafskipta: Af hverju skaðleg einokun er ekki til á frjálsum markaði Eiríkur Magnússon skrifar
Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun