Rottur fá uppreist æru eftir aldalangar deilur Stefán Ó. Jónsson skrifar 16. janúar 2018 06:46 Vísindamenn frá Noregi og Ítalíu telja rotturnar ekki geta hafa borið hitann og þungann af útbreiðslu svartadauða. Vísir/Getty Svo virðist sem rottur beri ekki mesta ábyrgð þegar kom að útbreiðslu svartadauða, sem varð tugmilljónum að bana á fjórtándu og fimmtándu öld, ef marka má nýja rannsókn vísindamanna frá Noregi og Ítalíu. Dreifing plágunnar hefur verið vinsælt þrætuepli vísindamanna og hefur fjöldi þeirra reynt að færa sönnur á að rottum og flóm á skrokkum þeirra hafi verið um að kenna. Rannsókn vísindmanna frá háskólunum í Osló og Ferrara bendir hins vegar til að dreifingu plágunnar megi „í meginatriðum“ rekja til flóa og lúsa á mönnum. Rannsóknin, sem birt var í hinu virta Proceedings of the National Academy of Science, byggir á ítarlegri gagnaöflun um fyrstu bylgju svartadauða sem dró rúmlega 25 milljón manns til dauða í Evrópu á árunum 1357 til 1351. Pestin gekk á Íslandi frá 1402 og 1404 og varð stórum hluta þjóðarinnar að bana. Sóttin gaus aftur upp í Evrópu hvað eftir annað fram á 18. öld en varð þó aldrei eins skæð og þegar hún gekk fyrst yfir. Haft er eftir prófessornum Nils Stenseth á vef breska ríkisútvarpsins að vísindmennirnir hafi náð að hanna líkön um dreifingu út frá dánartölum níu evrópskra borga. Með líkönunum hafi þeir kannað hvernig dreifing sjúkdómsins hefði verið ef hann hefði borist með rottum, í andrúmsloftinu eða sníkjudýrum á líkömum manna. Í sjö af níu borgum hafi sníkjudýradæmið gengið best upp. „Niðurstöðurnar voru mjög skýrar, lúsalíkanið passaði best,“ segir Stenseth. „Það verður að teljast ólíklegt að svartidauði hefði breiðst jafn hratt út ef rottur hefðu borið hann á milli. Plágan hefði þurft þannig að fara í gegnum eina breytu til viðbótar í stað þess að dreifast bara beint á milli einstaklinga.“ Þrátt fyrir að rannsóknin sé fyrst og fremst ætlað að auka sögulega þekkingu okkar á þessari mannskæðu plágu vona vísindamennirnir að niðurstöðurnar verði til þess að koma í veg fyrir útbreiðslu sambærilegra sótta í framtíðinni. Þar leiki hreinlæti lykilhlutverk. „Niðurstöðurnar benda einnig til þess að ef þú ert veik/ur þá ættirðu ekki að komast í snertingu við of marga einstaklinga. Ef veikindi ber að garði, haltu þig þá heima,“ segir Stenseth. Mest lesið „Hann tók algjörlega völdin yfir lífi mínu“ Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Þiggja milljónir í húsnæðisstyrk þótt þau búi nálægt Alþingi Innlent Þórdís svarar gagnrýni vegna húsnæðisstyrks Innlent Tveir á slysadeild í kjölfar bruna á Stuðlum Innlent Nokkrir foreldrar sóttu börn á lögreglustöð Innlent Vistmaður og starfsmaður Stuðla fluttir á bráðamóttöku Innlent Snorri vill leiða Miðflokkinn í Reykjavík Innlent Átti samtal við Höllu Hrund fyrir stjórnarslitin Innlent Grunaður um alvarlega líkamsárás gegn fyrrverandi sambýliskonu Innlent Fleiri fréttir Aftur rafmagnslaust á Kúbu Sprengjudróni hæfði heimili Netanjahús Sér ekki á svörtu hjá „hinum útvalda“ Heita hertum reglum í hælisleitendamálum Ætlar ekki að leyfa Úkraínu að eignast kjarnorkuvopn Bar fram samsæriskenningar á fyrsta kosningafundinum Auðkýfingurinn ekki lengur grunaður um dauða eiginkonunnar Kim sagður ætla að senda tólf þúsund menn til Rússlands Telja árásir sænskra unglinga runnar undan rifjum Írana Hafa birt myndskeið af síðustu augnablikum Sinwar Dauði Sinwar tækifæri til að binda enda á stríðið Fall Sinwar „upphafið að endinum“ Staðfesta andlát leiðtoga Hamas Leiðtogi Hamas „líklega“ felldur „Einstök sýning“ á getu Bandaríkjanna í loftárásum Mætti á Fox í gær og á í viðræðum um viðtal við Rogan Biður um meiri pening vegna „fáránlegra“ laga Banna Ítölum að finna staðgöngumæður erlendis Hundrað ára Carter búinn að kjósa Eftirspurn eftir jarðefnaeldsneyti gæti náð hámarki á þessum áratug Opinberaði „siguráætlun“ sína á þingi Klófestu leigumorðingja sem dulbjó sig sem gamlan mann Metsekt fyrir að mismuna gyðingum og banna þeim að fljúga Lagði Trump til 10 milljarða króna á þremur mánuðum Halda áfram árásum á Beirút en með gult spjald frá Bandaríkjunum Hugmyndir uppi um „úrvinnslumiðstöðvar“ utan Evrópusambandsins Lauk afplánun fyrir teikningu dóttur sinnar Stofna herfylki skipað mönnum frá Norður-Kóreu Sagður ekki munu ráðast gegn olíu- né kjarnorkuinnviðum Kosningafundur breyttist í undarlegt diskótek Sjá meira
Svo virðist sem rottur beri ekki mesta ábyrgð þegar kom að útbreiðslu svartadauða, sem varð tugmilljónum að bana á fjórtándu og fimmtándu öld, ef marka má nýja rannsókn vísindamanna frá Noregi og Ítalíu. Dreifing plágunnar hefur verið vinsælt þrætuepli vísindamanna og hefur fjöldi þeirra reynt að færa sönnur á að rottum og flóm á skrokkum þeirra hafi verið um að kenna. Rannsókn vísindmanna frá háskólunum í Osló og Ferrara bendir hins vegar til að dreifingu plágunnar megi „í meginatriðum“ rekja til flóa og lúsa á mönnum. Rannsóknin, sem birt var í hinu virta Proceedings of the National Academy of Science, byggir á ítarlegri gagnaöflun um fyrstu bylgju svartadauða sem dró rúmlega 25 milljón manns til dauða í Evrópu á árunum 1357 til 1351. Pestin gekk á Íslandi frá 1402 og 1404 og varð stórum hluta þjóðarinnar að bana. Sóttin gaus aftur upp í Evrópu hvað eftir annað fram á 18. öld en varð þó aldrei eins skæð og þegar hún gekk fyrst yfir. Haft er eftir prófessornum Nils Stenseth á vef breska ríkisútvarpsins að vísindmennirnir hafi náð að hanna líkön um dreifingu út frá dánartölum níu evrópskra borga. Með líkönunum hafi þeir kannað hvernig dreifing sjúkdómsins hefði verið ef hann hefði borist með rottum, í andrúmsloftinu eða sníkjudýrum á líkömum manna. Í sjö af níu borgum hafi sníkjudýradæmið gengið best upp. „Niðurstöðurnar voru mjög skýrar, lúsalíkanið passaði best,“ segir Stenseth. „Það verður að teljast ólíklegt að svartidauði hefði breiðst jafn hratt út ef rottur hefðu borið hann á milli. Plágan hefði þurft þannig að fara í gegnum eina breytu til viðbótar í stað þess að dreifast bara beint á milli einstaklinga.“ Þrátt fyrir að rannsóknin sé fyrst og fremst ætlað að auka sögulega þekkingu okkar á þessari mannskæðu plágu vona vísindamennirnir að niðurstöðurnar verði til þess að koma í veg fyrir útbreiðslu sambærilegra sótta í framtíðinni. Þar leiki hreinlæti lykilhlutverk. „Niðurstöðurnar benda einnig til þess að ef þú ert veik/ur þá ættirðu ekki að komast í snertingu við of marga einstaklinga. Ef veikindi ber að garði, haltu þig þá heima,“ segir Stenseth.
Mest lesið „Hann tók algjörlega völdin yfir lífi mínu“ Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Þiggja milljónir í húsnæðisstyrk þótt þau búi nálægt Alþingi Innlent Þórdís svarar gagnrýni vegna húsnæðisstyrks Innlent Tveir á slysadeild í kjölfar bruna á Stuðlum Innlent Nokkrir foreldrar sóttu börn á lögreglustöð Innlent Vistmaður og starfsmaður Stuðla fluttir á bráðamóttöku Innlent Snorri vill leiða Miðflokkinn í Reykjavík Innlent Átti samtal við Höllu Hrund fyrir stjórnarslitin Innlent Grunaður um alvarlega líkamsárás gegn fyrrverandi sambýliskonu Innlent Fleiri fréttir Aftur rafmagnslaust á Kúbu Sprengjudróni hæfði heimili Netanjahús Sér ekki á svörtu hjá „hinum útvalda“ Heita hertum reglum í hælisleitendamálum Ætlar ekki að leyfa Úkraínu að eignast kjarnorkuvopn Bar fram samsæriskenningar á fyrsta kosningafundinum Auðkýfingurinn ekki lengur grunaður um dauða eiginkonunnar Kim sagður ætla að senda tólf þúsund menn til Rússlands Telja árásir sænskra unglinga runnar undan rifjum Írana Hafa birt myndskeið af síðustu augnablikum Sinwar Dauði Sinwar tækifæri til að binda enda á stríðið Fall Sinwar „upphafið að endinum“ Staðfesta andlát leiðtoga Hamas Leiðtogi Hamas „líklega“ felldur „Einstök sýning“ á getu Bandaríkjanna í loftárásum Mætti á Fox í gær og á í viðræðum um viðtal við Rogan Biður um meiri pening vegna „fáránlegra“ laga Banna Ítölum að finna staðgöngumæður erlendis Hundrað ára Carter búinn að kjósa Eftirspurn eftir jarðefnaeldsneyti gæti náð hámarki á þessum áratug Opinberaði „siguráætlun“ sína á þingi Klófestu leigumorðingja sem dulbjó sig sem gamlan mann Metsekt fyrir að mismuna gyðingum og banna þeim að fljúga Lagði Trump til 10 milljarða króna á þremur mánuðum Halda áfram árásum á Beirút en með gult spjald frá Bandaríkjunum Hugmyndir uppi um „úrvinnslumiðstöðvar“ utan Evrópusambandsins Lauk afplánun fyrir teikningu dóttur sinnar Stofna herfylki skipað mönnum frá Norður-Kóreu Sagður ekki munu ráðast gegn olíu- né kjarnorkuinnviðum Kosningafundur breyttist í undarlegt diskótek Sjá meira