Bandarískur fræðimaður lýsir upplifun sinni af blóðmerahaldi á Íslandi Hólmfríður Gísladóttir skrifar 11. janúar 2022 08:47 Lally segir básana hafa verið heimagerða úr hinu og þessu lauslegu og jafnan í töluverðri fjarlægð frá bæjunum. Myndin er skjáskot úr heimildarmynd um blóðmerahald og var ekki tekið á þeim bæjum sem Lally heimsótti. Skjáskot „Sumar merarnar voru alræmdar fyrir mótstöðu sína og brutu stundum básana við að reyna að kasta sér yfir hliðið. Harpa, grá meri sem kom oft út ötuð í blóðslettum, var fræg fyrir þann hæfileika sinn að geta kastað sér niður á hliðina í litlum básnum.“ Þannig hljóðar lýsing mannfræðingsins Anne Elyse Lally, sem dvaldi hér á landi við vinnslu doktorsritgerðar sinnar árin 2013 til 2015 og fylgdist með bústörfum á nokkrum býlum og tók meðal annars þátt í blóðtöku hjá blóðmerum. Lally er nú fræðamaður við Buffalo University en rannsókn hennar á Íslandi miðaði meðal annars að því að skoða hvernig daglegt líf ólíkra dýrategunda verður þáttur í matvælaframleiðslu- og fæðukeðjunni; til að mynda hvernig daglegur raunveruleiki íslenskra mera og folalda þeirra skilar sér í svínakjötsmáltíð á kvöldverðarborði kanadískrar fjölskyldu. Blendnar tilfinningar meðal bænda? „Ég er kominn til að sækja blóðið þitt,“ sagði aðkomandi við Lally þar sem hún var við bústörf á jörðinni Miðkoti skammt frá Hvolsvelli. „Það tók mig smá stund að átta mig á því að hann var kominn til að sækja þá 40 fimm lítra brúsa af hrossablóði sem voru geymdar í hjólhýsi fyrir framan níðurníddan bílskúr við hlíðina þar sem hlaðan stóð,“ segir Lally. Í grein sem birtist í tímaritinu Cuizine, segir Lally aðstöðuna þar sem blóðtakan fór fram jafnan hafa verið í nokkurri fjarlægð frá bæjunum og dregur þá ályktun að það sé til marks um blendnar tilfinningar bændanna til blóðtökunnar. Lally segir siðferðið að baki blóðmerahaldinu oft hafa verið rætt við matarborðið í Miðkoti. Myndir þú vilja vera blóðmeri? Fá að lifa án samskipta við manninn stóran hluta ársins og frjáls til að ganga um frjáls og eiga samskipti við önnur hross? „Í stuttu máli var annast um dýrin,“ segir Lally. Væri rangt að láta merarnar eiga folald á hverju ári? Ætti að túlka máttleysi þeirra eftir blóðtöku sem misnotkun? Væri ótti þeirra í básunum að valda andlegum skaða? Hún því hvernig merunum var smalað inn í heimagerða bása sem höfðu verið settir saman úr ýmsu lauslegu, biti settur fyrir aftan þær til að loka þær af og reipi fest um þær miðjar. Þá var múl komið á höfuð þeirra svo hægt væri að lyfta því upp þannig að dýralæknirinn ætti greiðan aðgang að hálsinum. „Björgvin Þórisson, dýralæknirinn sem var fenginn til að sinna blóðtöku á svæðinu, mætti á staðinn þegar merunum hafði verið safnað saman í hlöðuna og sorteraðar. Hann og hundurinn sem stundum kom með honum; púðluhundur sem naut þess að sleikja upp blóðið sem fór til spillis við blóðtökuna, mættu skömmu eftir klukkan sjö á mánudögum,“ segir Lally. Stungusvæðið var rakað og deyft og fimm lítrar teknir. Tilraunir á dýrum, ekki búgrein Lally segir merarnar hafa verið misviljugar til að koma á básana; þær sem hefðu áður verið höndlaðar af mannfólkinu hefðu verið rólegri en hinar agressívari. Björgvin hefði líkt áðurnefndri Hörpu við gosið í Bárðarbungu þegar þau freistuðu þess að fá hana til að standa á fætur. „Þrátt fyrir mótmæli hennar varð hún áfram ein af hópnum sem tekið var blóð úr, þar sem hún gaf af sér hátt hlutfall eCG á þeim hámarksfjölda vikna sem blóðtaka er heimiluð.“ ECG er hormónið sem unnið er úr blóði hryssna til svínkjötsframleiðslu. Blóð var tekið úr merunum einu sinni á viku í átta vikur, eða þar til ekkert eCG mældist lengur hjá Ísteka. Lally segir fyrirtækið hafa hvatt til þess að hjarðir væru stækkaðar með því að greiða meira per líter þegar heildarmagnið hafði náð ákveðnu viðmiði. Lally ræddi við bændur, dýralækna, sérfræðinga og opinbera starfsmenn en einn þeirra var Sigríður Björnsdóttir, yfirdýralæknir hrossasjúkdóma hjá Matvælastofnun. Lally segir Sigríði hafa ítrekað að blóðmerahald væri ekki búgrein; þvert á móti væri um að ræða dýratilraunir og því félli starfsemin undir lög og reglur Evrópusambandsins um velferð dýra. Ógegnsær iðnaður og fátt um lög og reglur Í þessu sambandi er vert að vekja athygli á því að leyfi Ísteka frá Matvælastofnun var upphaflega veitt á grundvelli reglugerðar um dýratilraunir nr. 279/2002 en reglugerðin var felld úr gildi árið 2017. Í staðinn kom reglugerð nr. 460/2017 um vernd dýra sem notuð eru í vísindaskyni en hún var þannig smíðuð að blóðmerahald féll ekki lengur þar undir. Þannig eru nú hvorki „ákvæði í lögum um velferð dýra né í afleiddum reglugerðum sem kveða á um að blóðataka úr fylfullum hryssum sé leyfisskyld starfsemi,“ eins og segir í umsögn MAST um frumvarp um bann við blóðmerahaldi. Í grein sinni segist Lally ítrekað hafa freistað þess að ná í Ísteka, sem kaupir hrossablóðið af bændum. Hún segir engar upplýsingar liggja fyrir um viðskiptamenn fyrirtækisins erlendis og þrátt fyrir sýnileg ummerki blóðmerahaldsins á Íslandi sé iðnaðurinn að öðru leyti algjörlega ógagnsær. Þá sé fátt um lög og reglur þegar kemur að framleiðslu, vinnslu og sölu til lyfjafyrirtækja. Blóðmerahald Dýr Dýraheilbrigði Matvælaframleiðsla Mest lesið Dæmdur fyrir sérstaklega hættulega líkamsárás Innlent Þurftu að búa í næstu götu við morðingja bróður síns Innlent Vildi drepa soninn svo hann kæmist til himna Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Alræmdi túristahópurinn tók líka yfir pítsustað Innlent Gefa út gula viðvörun fyrir allt landið vegna norðan áhlaups Veður Áfrýjun tólf ára fangelsisdóms vegna sjö þúsund króna hafnað Erlent „Þetta er auðvitað grafalvarlegt mál“ Innlent „Sænska ástandið“ orðið að norrænu Innlent Stór aurskriða féll við Eyrarhlíð Innlent Fleiri fréttir Lentu í dularfullum símatruflunum í Bratislava fyrir fimm árum Fangi lést á Litla-Hrauni Forsætisráðherra segir málið hugarburð, Píratar vilja rannsókn „Þetta er auðvitað grafalvarlegt mál“ Fjöldahjálparstöðvar opnaðar vegna skriðuhættu Súðavíkurhlíð líka lokað og fjöldahjálparstöðvar reyndust óþarfar Jón muni ekki koma nálægt meðferð „hvalamálsins“ Stór aurskriða féll við Eyrarhlíð Þurftu að búa í næstu götu við morðingja bróður síns Vísbendingar um að andleg heilsa barna á Íslandi hafi batnað Móðirin ætlar að áfrýja „Sænska ástandið“ orðið að norrænu Segist ekki skulda dómsmálaráðherra skýringar Viðhorf til kvenna í leiðtogastörfum versnar Bein útsending: Kosningafundur Sambands íslenskra sveitarfélaga Kynna niðurstöður Íslensku æskulýðsrannsóknarinnar Tvö vilja í Endurupptökudóm Kvarta til umboðsmanns Alþingis vegna blóðmerahalds Dæmdur fyrir sérstaklega hættulega líkamsárás Ferðaðist frá Flateyri til Ísafjarðar til að fylla á vatnsflöskur Skriðuföll á Vestfjörðum og lokað fyrir vatnið á Flateyri Neysluvatnið í Bolungarvík drullugt og í ólagi Vildi drepa soninn svo hann kæmist til himna Loka fyrir vatnið á Flateyri eftir skriðu Opna sundlaugina í Grindavík á ný Þeim fækkar sem lesa og skrifa skilaboð við akstur Varað við vatnavöxtum og skriðuföllum: Vegir lokuðust á Vestfjörðum Fjórir handteknir í tengslum við rán Sóttvarnaraðgerðir „aldeilis ekki“ meiri en í Svíþjóð Bíll festist eftir aurskriðu við Dýrafjarðargöng Sjá meira
Þannig hljóðar lýsing mannfræðingsins Anne Elyse Lally, sem dvaldi hér á landi við vinnslu doktorsritgerðar sinnar árin 2013 til 2015 og fylgdist með bústörfum á nokkrum býlum og tók meðal annars þátt í blóðtöku hjá blóðmerum. Lally er nú fræðamaður við Buffalo University en rannsókn hennar á Íslandi miðaði meðal annars að því að skoða hvernig daglegt líf ólíkra dýrategunda verður þáttur í matvælaframleiðslu- og fæðukeðjunni; til að mynda hvernig daglegur raunveruleiki íslenskra mera og folalda þeirra skilar sér í svínakjötsmáltíð á kvöldverðarborði kanadískrar fjölskyldu. Blendnar tilfinningar meðal bænda? „Ég er kominn til að sækja blóðið þitt,“ sagði aðkomandi við Lally þar sem hún var við bústörf á jörðinni Miðkoti skammt frá Hvolsvelli. „Það tók mig smá stund að átta mig á því að hann var kominn til að sækja þá 40 fimm lítra brúsa af hrossablóði sem voru geymdar í hjólhýsi fyrir framan níðurníddan bílskúr við hlíðina þar sem hlaðan stóð,“ segir Lally. Í grein sem birtist í tímaritinu Cuizine, segir Lally aðstöðuna þar sem blóðtakan fór fram jafnan hafa verið í nokkurri fjarlægð frá bæjunum og dregur þá ályktun að það sé til marks um blendnar tilfinningar bændanna til blóðtökunnar. Lally segir siðferðið að baki blóðmerahaldinu oft hafa verið rætt við matarborðið í Miðkoti. Myndir þú vilja vera blóðmeri? Fá að lifa án samskipta við manninn stóran hluta ársins og frjáls til að ganga um frjáls og eiga samskipti við önnur hross? „Í stuttu máli var annast um dýrin,“ segir Lally. Væri rangt að láta merarnar eiga folald á hverju ári? Ætti að túlka máttleysi þeirra eftir blóðtöku sem misnotkun? Væri ótti þeirra í básunum að valda andlegum skaða? Hún því hvernig merunum var smalað inn í heimagerða bása sem höfðu verið settir saman úr ýmsu lauslegu, biti settur fyrir aftan þær til að loka þær af og reipi fest um þær miðjar. Þá var múl komið á höfuð þeirra svo hægt væri að lyfta því upp þannig að dýralæknirinn ætti greiðan aðgang að hálsinum. „Björgvin Þórisson, dýralæknirinn sem var fenginn til að sinna blóðtöku á svæðinu, mætti á staðinn þegar merunum hafði verið safnað saman í hlöðuna og sorteraðar. Hann og hundurinn sem stundum kom með honum; púðluhundur sem naut þess að sleikja upp blóðið sem fór til spillis við blóðtökuna, mættu skömmu eftir klukkan sjö á mánudögum,“ segir Lally. Stungusvæðið var rakað og deyft og fimm lítrar teknir. Tilraunir á dýrum, ekki búgrein Lally segir merarnar hafa verið misviljugar til að koma á básana; þær sem hefðu áður verið höndlaðar af mannfólkinu hefðu verið rólegri en hinar agressívari. Björgvin hefði líkt áðurnefndri Hörpu við gosið í Bárðarbungu þegar þau freistuðu þess að fá hana til að standa á fætur. „Þrátt fyrir mótmæli hennar varð hún áfram ein af hópnum sem tekið var blóð úr, þar sem hún gaf af sér hátt hlutfall eCG á þeim hámarksfjölda vikna sem blóðtaka er heimiluð.“ ECG er hormónið sem unnið er úr blóði hryssna til svínkjötsframleiðslu. Blóð var tekið úr merunum einu sinni á viku í átta vikur, eða þar til ekkert eCG mældist lengur hjá Ísteka. Lally segir fyrirtækið hafa hvatt til þess að hjarðir væru stækkaðar með því að greiða meira per líter þegar heildarmagnið hafði náð ákveðnu viðmiði. Lally ræddi við bændur, dýralækna, sérfræðinga og opinbera starfsmenn en einn þeirra var Sigríður Björnsdóttir, yfirdýralæknir hrossasjúkdóma hjá Matvælastofnun. Lally segir Sigríði hafa ítrekað að blóðmerahald væri ekki búgrein; þvert á móti væri um að ræða dýratilraunir og því félli starfsemin undir lög og reglur Evrópusambandsins um velferð dýra. Ógegnsær iðnaður og fátt um lög og reglur Í þessu sambandi er vert að vekja athygli á því að leyfi Ísteka frá Matvælastofnun var upphaflega veitt á grundvelli reglugerðar um dýratilraunir nr. 279/2002 en reglugerðin var felld úr gildi árið 2017. Í staðinn kom reglugerð nr. 460/2017 um vernd dýra sem notuð eru í vísindaskyni en hún var þannig smíðuð að blóðmerahald féll ekki lengur þar undir. Þannig eru nú hvorki „ákvæði í lögum um velferð dýra né í afleiddum reglugerðum sem kveða á um að blóðataka úr fylfullum hryssum sé leyfisskyld starfsemi,“ eins og segir í umsögn MAST um frumvarp um bann við blóðmerahaldi. Í grein sinni segist Lally ítrekað hafa freistað þess að ná í Ísteka, sem kaupir hrossablóðið af bændum. Hún segir engar upplýsingar liggja fyrir um viðskiptamenn fyrirtækisins erlendis og þrátt fyrir sýnileg ummerki blóðmerahaldsins á Íslandi sé iðnaðurinn að öðru leyti algjörlega ógagnsær. Þá sé fátt um lög og reglur þegar kemur að framleiðslu, vinnslu og sölu til lyfjafyrirtækja.
Blóðmerahald Dýr Dýraheilbrigði Matvælaframleiðsla Mest lesið Dæmdur fyrir sérstaklega hættulega líkamsárás Innlent Þurftu að búa í næstu götu við morðingja bróður síns Innlent Vildi drepa soninn svo hann kæmist til himna Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Alræmdi túristahópurinn tók líka yfir pítsustað Innlent Gefa út gula viðvörun fyrir allt landið vegna norðan áhlaups Veður Áfrýjun tólf ára fangelsisdóms vegna sjö þúsund króna hafnað Erlent „Þetta er auðvitað grafalvarlegt mál“ Innlent „Sænska ástandið“ orðið að norrænu Innlent Stór aurskriða féll við Eyrarhlíð Innlent Fleiri fréttir Lentu í dularfullum símatruflunum í Bratislava fyrir fimm árum Fangi lést á Litla-Hrauni Forsætisráðherra segir málið hugarburð, Píratar vilja rannsókn „Þetta er auðvitað grafalvarlegt mál“ Fjöldahjálparstöðvar opnaðar vegna skriðuhættu Súðavíkurhlíð líka lokað og fjöldahjálparstöðvar reyndust óþarfar Jón muni ekki koma nálægt meðferð „hvalamálsins“ Stór aurskriða féll við Eyrarhlíð Þurftu að búa í næstu götu við morðingja bróður síns Vísbendingar um að andleg heilsa barna á Íslandi hafi batnað Móðirin ætlar að áfrýja „Sænska ástandið“ orðið að norrænu Segist ekki skulda dómsmálaráðherra skýringar Viðhorf til kvenna í leiðtogastörfum versnar Bein útsending: Kosningafundur Sambands íslenskra sveitarfélaga Kynna niðurstöður Íslensku æskulýðsrannsóknarinnar Tvö vilja í Endurupptökudóm Kvarta til umboðsmanns Alþingis vegna blóðmerahalds Dæmdur fyrir sérstaklega hættulega líkamsárás Ferðaðist frá Flateyri til Ísafjarðar til að fylla á vatnsflöskur Skriðuföll á Vestfjörðum og lokað fyrir vatnið á Flateyri Neysluvatnið í Bolungarvík drullugt og í ólagi Vildi drepa soninn svo hann kæmist til himna Loka fyrir vatnið á Flateyri eftir skriðu Opna sundlaugina í Grindavík á ný Þeim fækkar sem lesa og skrifa skilaboð við akstur Varað við vatnavöxtum og skriðuföllum: Vegir lokuðust á Vestfjörðum Fjórir handteknir í tengslum við rán Sóttvarnaraðgerðir „aldeilis ekki“ meiri en í Svíþjóð Bíll festist eftir aurskriðu við Dýrafjarðargöng Sjá meira