Marsskjálftamælir nam stóran loftsteinaárekstur Kjartan Kjartansson skrifar 28. október 2022 11:32 Fyrir og eftir. Svarthvítar myndir MRO af staðnum þar sem loftsteinn skall á yfirborði Mars á Amazonissléttunni 24. desember. Á myndinni til hægri má sjá hvernig efni þeyttist tugi kílómetra frá gígnum við áreksturinn. NASA/JPL-Caltech/MSSS Tvíeyki bandarískra geimkönnunarfara náðu í sameiningu að verða vitni að því þegar stór loftsteinagígur myndaðist á yfirborði Mars í fyrra. Það sem árekturinn leiddi í ljós gætti haft þýðingu fyrir mannaða leiðangra til reikistjörnunnar í framtíðinni. Atburðarásin fór af stað þegar Insight-könnunarfar bandarísku geimvísindastofnunarinnar NASA mældi jarðskjálfta fjóra að stærð á aðfangadag í fyrra. Þegar vísindamenn stofnunarinnar skoðuðu myndir frá brautarfarinu Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) komu þeir auga á glænýjan loftsteinagíg sem passaði nákvæmlega við tímasetningu og stefnu höggbylgjunnar gagnvart Insight. Gígurinn reyndist 150 metra breiður og 21 metra djúpur. Brak frá árekstrinum þeyttist allt að 37 kílómetra frá gígnum. Áætlað er að loftsteinninn sem myndaði hann hafi verið á bilinu fimm til tólf metrar að þvermáli, að því er kemur fram í tilkynningu á vefsíðu JPL sem smíðar og stýrir geimleiðangrum fyrir NASA. Á jörðinni hefði loftsteinn af þessari stærð fuðrað upp í lofthjúpnum en á Mars er loftið svo þunnt að það hægði varla á steininum. NASA segir að myndirnar af gígnum og jarðmælingar Insight bendi til þess að gígurinn sé sá stærsti sem menn hafa náð að sjá myndast á Mars. Margir enn stærri loftsteinagígar eru á Mars en þeir eru mun eldri og mynduðust löngu áður en menn byrjuðu að senda vélvædda fulltrúa sína til reikistjörnunnar á síðustu öld. „Það er fordæmalaust að finna nýjan árekstur af þessari stærð. Þetta er spennandi augnablik í jarðsögu og við fengum að verða vitni að því,“ segir Ingrid Daubar frá Brown-háskóla sem stýrir vísindateymi Insight-leiðangursins. Þetta var jafnframt í fyrsta skipti sem Insight greindi svonefndar yfirborðsbylgjur sem bárust í gegnum skorpu Mars. Áður hafði skjálftamælir þess aðeins greint svonefndar S- og P-skjálftabylgjur. Aldrei áður hafa yfirborðsbylgjur af þessu tagi mælst utan jarðarinnar. Loftsteinagígurinn er um 150 metrar að þvermáli. Myndin var tekin með Hirise-myndavél MRO-brautarfarsins.NASA/JPL-Caltech/Arizona-háskóli Aldrei séð ís svo nærri miðbaug Mars Árekstur loftsteinsins þeytti stórum ísklumpum í kringum gíginn. Aldrei áður hefur ís undir yfirborði Mars sést svo nærri miðbaug reikistjörnunnar. Miðbaugssvæðið er það hlýjasta á Mars og það væri því líklegasti áfangastaður mannaðra leiðangra. Verði geimfarar sendir til Mars gæti neðanjarðarís leikið lykilhlutverk. Úr honum væri hægt að vinna drykkjarvatn, súrefni og vetni sem hægt væri að nýta til að knýja eldflaugar og komast þannig hjá því að þurfa að flytja það allt með frá jörðinni. Bylgjurnar sem Insight mældi frá árekstrinum vörpuðu einnig ljósi á jarðfræði skorpunnar á Mars. Svæðið á milli geimfarsins og loftsteinagígsins reyndist einsleitt að gerð og afar þétt, nokkuð ólíkt jörðinni undir geimfarinu sjálfu. Þær upplýsingar gætu hjálpað vísindamönnum að skilja hvers vegna norður- og suðurhvel Mars eru svo ólík. Norðurhvelið er láglent og tiltölulega flatt en suðurhvelið stendur hærra og er fjalllent. Kenningar voru um að jarðskorpan á hvelunum tveimur væri ekki úr sömu efnum en gögnin frá loftsteinaárekstrinum benda til þess að sú sé ekki endilega raunin, að því er segir í frétt breska ríkisútvarpsins BBC. Líður að lokum leiðangursins Insight lenti á Mars í nóvember árið 2018 en geimfarinu var fyrst og fremst ætlað að rannsaka innviði rauðu reikistjörnunnar, jarðskorpuna, möttulinn og kjarnann. Það er búið jarðskjálftamæli, fyrst geimfara sem senda hafa verið til Mars. Frá lendingu hefur Insight numið 1.318 Marsskjálfta, þar á meðal nokkra af völdum lítilla lofsteinaárekstra. Nú hyllir undir lok Insight-leiðangursins. Orka þess er af skornum skammti vegna ryks sem hefur sest á sólarsellur geimfarsins. Búist er við því að það slökkni á geimfarinu á næstu sex vikum og leiðangrinum ljúki þar með. Mars Geimurinn Vísindi Eldgos og jarðhræringar Tengdar fréttir Jarðskjálftamælir á Mars verður rykinu að bráð Útlit er fyrir að bandaríska geimfarið Insight á Mars syngi sitt síðasta í sumar þegar rafhlöður þess tæmast. Farið missir nú orku vegna ryks sem safnast hefur fyrir á sólarsellum þess. 18. maí 2022 23:36 Mest lesið Neitaði að skrifa undir plagg Trumps um sjaldgæfa málma Erlent Þurftu að stökkva frá bíl sem ekið var gegnum ölvunarpóst Innlent Unglingsstrákur lést í hnífaárás Erlent Hópur drengja rændi fimmtán ára dreng og stal af honum úlpu Innlent Jarðskjálfti í Brennisteinsfjöllum Innlent Árásarmaðurinn í Austurríki sagður tengjast Íslamska ríkinu Erlent Álagið slíkt að starfsmenn pissi í skál úti í bíl Innlent Evrópskir ráðamenn funda vegna Trumps Erlent Borgin hafi ekki brugðist nógu hratt við í Breiðholtsskóla Innlent Furðar sig á seinagangi meirihlutaviðræðna Innlent Fleiri fréttir Árásarmaðurinn í Austurríki sagður tengjast Íslamska ríkinu Neitaði að skrifa undir plagg Trumps um sjaldgæfa málma Evrópskir ráðamenn funda vegna Trumps Unglingsstrákur lést í hnífaárás Mæðgur látnar eftir árásina í München Kallar eftir evrópskum her Ný sveit njósnara leiðir skuggastríð Rússa Þremur gíslum sleppt en framtíð vopnahlésins óljós Sögðu upp í hrönnum í stað þess að fylgja skipun ráðuneytis Ætla að sleppa þremur gíslum Húðskammaði ráðamenn í Evrópu Vara við fordæmalausu kynferðisofbeldi gegn börnum Leita í neyðarbirgðirnar til að knýja fram verðlækkun á hrísgrjónum Hótar hertum aðgerðum neiti Pútín að semja Segir Úkraínu enn á leið í NATO Segja nánast öllum nýjum starfsmönnum upp Sprengjudróni flaug á steinhvelfingu Tsjernobyl-versins Fjörutíu og fjórar konur í Svíþjóð látnar gangast undir óþarfa legnám Vill draga úr útgjöldum til varnarmála með nýjum kjarnorkuvopnasamningum Hélt hann hefði verið étinn af hval RFK verður heilbrigðisráðherra Fékk að vera áfram í Þýskalandi eftir höfnun Rýnt í stöðuna í Úkraínu: Sýndi á spilin fyrir viðræður Sebrahestur gengur laus á Jótlandi Trump stjórnarformaður Kennedy miðstöðvarinnar og listamenn flýja Ók á fólk á götum München: Segja að um árás sé að ræða og 27 eru særðir Danir telja Rússa geta hafið stórstríð í Evrópu á allra næstu árum Tólf særðir eftir að handsprengju var kastað í Grenoble Ráðamenn í Evrópu uggandi vegna viðræðna Trump og Pútín Trump segir samningaviðræður um Úkraínustríðið hefjast strax Sjá meira
Atburðarásin fór af stað þegar Insight-könnunarfar bandarísku geimvísindastofnunarinnar NASA mældi jarðskjálfta fjóra að stærð á aðfangadag í fyrra. Þegar vísindamenn stofnunarinnar skoðuðu myndir frá brautarfarinu Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) komu þeir auga á glænýjan loftsteinagíg sem passaði nákvæmlega við tímasetningu og stefnu höggbylgjunnar gagnvart Insight. Gígurinn reyndist 150 metra breiður og 21 metra djúpur. Brak frá árekstrinum þeyttist allt að 37 kílómetra frá gígnum. Áætlað er að loftsteinninn sem myndaði hann hafi verið á bilinu fimm til tólf metrar að þvermáli, að því er kemur fram í tilkynningu á vefsíðu JPL sem smíðar og stýrir geimleiðangrum fyrir NASA. Á jörðinni hefði loftsteinn af þessari stærð fuðrað upp í lofthjúpnum en á Mars er loftið svo þunnt að það hægði varla á steininum. NASA segir að myndirnar af gígnum og jarðmælingar Insight bendi til þess að gígurinn sé sá stærsti sem menn hafa náð að sjá myndast á Mars. Margir enn stærri loftsteinagígar eru á Mars en þeir eru mun eldri og mynduðust löngu áður en menn byrjuðu að senda vélvædda fulltrúa sína til reikistjörnunnar á síðustu öld. „Það er fordæmalaust að finna nýjan árekstur af þessari stærð. Þetta er spennandi augnablik í jarðsögu og við fengum að verða vitni að því,“ segir Ingrid Daubar frá Brown-háskóla sem stýrir vísindateymi Insight-leiðangursins. Þetta var jafnframt í fyrsta skipti sem Insight greindi svonefndar yfirborðsbylgjur sem bárust í gegnum skorpu Mars. Áður hafði skjálftamælir þess aðeins greint svonefndar S- og P-skjálftabylgjur. Aldrei áður hafa yfirborðsbylgjur af þessu tagi mælst utan jarðarinnar. Loftsteinagígurinn er um 150 metrar að þvermáli. Myndin var tekin með Hirise-myndavél MRO-brautarfarsins.NASA/JPL-Caltech/Arizona-háskóli Aldrei séð ís svo nærri miðbaug Mars Árekstur loftsteinsins þeytti stórum ísklumpum í kringum gíginn. Aldrei áður hefur ís undir yfirborði Mars sést svo nærri miðbaug reikistjörnunnar. Miðbaugssvæðið er það hlýjasta á Mars og það væri því líklegasti áfangastaður mannaðra leiðangra. Verði geimfarar sendir til Mars gæti neðanjarðarís leikið lykilhlutverk. Úr honum væri hægt að vinna drykkjarvatn, súrefni og vetni sem hægt væri að nýta til að knýja eldflaugar og komast þannig hjá því að þurfa að flytja það allt með frá jörðinni. Bylgjurnar sem Insight mældi frá árekstrinum vörpuðu einnig ljósi á jarðfræði skorpunnar á Mars. Svæðið á milli geimfarsins og loftsteinagígsins reyndist einsleitt að gerð og afar þétt, nokkuð ólíkt jörðinni undir geimfarinu sjálfu. Þær upplýsingar gætu hjálpað vísindamönnum að skilja hvers vegna norður- og suðurhvel Mars eru svo ólík. Norðurhvelið er láglent og tiltölulega flatt en suðurhvelið stendur hærra og er fjalllent. Kenningar voru um að jarðskorpan á hvelunum tveimur væri ekki úr sömu efnum en gögnin frá loftsteinaárekstrinum benda til þess að sú sé ekki endilega raunin, að því er segir í frétt breska ríkisútvarpsins BBC. Líður að lokum leiðangursins Insight lenti á Mars í nóvember árið 2018 en geimfarinu var fyrst og fremst ætlað að rannsaka innviði rauðu reikistjörnunnar, jarðskorpuna, möttulinn og kjarnann. Það er búið jarðskjálftamæli, fyrst geimfara sem senda hafa verið til Mars. Frá lendingu hefur Insight numið 1.318 Marsskjálfta, þar á meðal nokkra af völdum lítilla lofsteinaárekstra. Nú hyllir undir lok Insight-leiðangursins. Orka þess er af skornum skammti vegna ryks sem hefur sest á sólarsellur geimfarsins. Búist er við því að það slökkni á geimfarinu á næstu sex vikum og leiðangrinum ljúki þar með.
Mars Geimurinn Vísindi Eldgos og jarðhræringar Tengdar fréttir Jarðskjálftamælir á Mars verður rykinu að bráð Útlit er fyrir að bandaríska geimfarið Insight á Mars syngi sitt síðasta í sumar þegar rafhlöður þess tæmast. Farið missir nú orku vegna ryks sem safnast hefur fyrir á sólarsellum þess. 18. maí 2022 23:36 Mest lesið Neitaði að skrifa undir plagg Trumps um sjaldgæfa málma Erlent Þurftu að stökkva frá bíl sem ekið var gegnum ölvunarpóst Innlent Unglingsstrákur lést í hnífaárás Erlent Hópur drengja rændi fimmtán ára dreng og stal af honum úlpu Innlent Jarðskjálfti í Brennisteinsfjöllum Innlent Árásarmaðurinn í Austurríki sagður tengjast Íslamska ríkinu Erlent Álagið slíkt að starfsmenn pissi í skál úti í bíl Innlent Evrópskir ráðamenn funda vegna Trumps Erlent Borgin hafi ekki brugðist nógu hratt við í Breiðholtsskóla Innlent Furðar sig á seinagangi meirihlutaviðræðna Innlent Fleiri fréttir Árásarmaðurinn í Austurríki sagður tengjast Íslamska ríkinu Neitaði að skrifa undir plagg Trumps um sjaldgæfa málma Evrópskir ráðamenn funda vegna Trumps Unglingsstrákur lést í hnífaárás Mæðgur látnar eftir árásina í München Kallar eftir evrópskum her Ný sveit njósnara leiðir skuggastríð Rússa Þremur gíslum sleppt en framtíð vopnahlésins óljós Sögðu upp í hrönnum í stað þess að fylgja skipun ráðuneytis Ætla að sleppa þremur gíslum Húðskammaði ráðamenn í Evrópu Vara við fordæmalausu kynferðisofbeldi gegn börnum Leita í neyðarbirgðirnar til að knýja fram verðlækkun á hrísgrjónum Hótar hertum aðgerðum neiti Pútín að semja Segir Úkraínu enn á leið í NATO Segja nánast öllum nýjum starfsmönnum upp Sprengjudróni flaug á steinhvelfingu Tsjernobyl-versins Fjörutíu og fjórar konur í Svíþjóð látnar gangast undir óþarfa legnám Vill draga úr útgjöldum til varnarmála með nýjum kjarnorkuvopnasamningum Hélt hann hefði verið étinn af hval RFK verður heilbrigðisráðherra Fékk að vera áfram í Þýskalandi eftir höfnun Rýnt í stöðuna í Úkraínu: Sýndi á spilin fyrir viðræður Sebrahestur gengur laus á Jótlandi Trump stjórnarformaður Kennedy miðstöðvarinnar og listamenn flýja Ók á fólk á götum München: Segja að um árás sé að ræða og 27 eru særðir Danir telja Rússa geta hafið stórstríð í Evrópu á allra næstu árum Tólf særðir eftir að handsprengju var kastað í Grenoble Ráðamenn í Evrópu uggandi vegna viðræðna Trump og Pútín Trump segir samningaviðræður um Úkraínustríðið hefjast strax Sjá meira
Jarðskjálftamælir á Mars verður rykinu að bráð Útlit er fyrir að bandaríska geimfarið Insight á Mars syngi sitt síðasta í sumar þegar rafhlöður þess tæmast. Farið missir nú orku vegna ryks sem safnast hefur fyrir á sólarsellum þess. 18. maí 2022 23:36